«مصرف» سطوح مختلفی دارد که می تواند به مصرف ابزاری و غیرابزاری تقسیم شود. مصرف ابزاری یعنی خریدن کتاب برای خودنمایی، یا خریدن کتاب برای سرمایه گذاری یا برای کلکسیون؛ در کل مصرف ابزاری یعنی خریدن کتاب برای استفاده ای غیر از خواندن.
زمانی که کتابی خریده می شود تا خوانده شود باز دو نوع مصرف داریم؛ یک نوع مصرف کارکردی است یعنی کتاب ابزار است برای کاری مانند پاس کردن واحد درسی یا استفاده از یک منبع برای تهیه گزارشی تحقیقی و پژوهشی.
اما گاهی خود «خواندن» مهم است، یعنی فعالیتی است که متعلق به اوقات فراغت فرد محسوب می شود که او با اختیار، داوطلبانه و از روی اشتیاق برای خود برگزیده است.
در این خواندن فرد درگیر متن می شود و نوعی همدلی و وابستگی بین خواننده و اثر ایجاد می شود.
باید دانست که درک یک موقعیت و ایجاد فضای ذهنی در خواننده، جز با خواندن شکل نمی گیرد.
بنابراین کسب اطلاعات جسته و گریخته «خواندن» در معنی مورد نظر نیست و سبب تولید علم و حتی منشاء دانایی قرار نمی گیرد، پس علم «خواندن» همراه با حواشی آن با مقصد دانایی و تولید علم است زیرا مطالعه انقطاعی و گاهگاهی و یا ابزاری، علم و دانش به بار نمی آورد.
شاید از همین روست که در ایران استحصال میزان مطالعه برآوردی است و از منطق خاصی پیروی نمی کند و با تاسف باید گفت: آمارهای متفاوت و متناقضی که در این ارتباط وجود دارد با واقعیت چاپ و نشر در کشور همخوانی و قرابت ندارد و باید اذعان نمود که وضعیت مطالعه در ایران با توجه به اعداد و ارقام موجود به مراتب بدتر و نگران کننده تر است.
* کارشناس فرهنگ و رسانه
فراهنگ * انتشار: امید غیاثوند