علی نعیمی: سینمای مستند همواره یکی از مؤثرین ارکان سینمای ایران بوده و در محافل و مجامع بین‌المللی خوش درخشیده، این در حالی است که مستندسازان داخلی باتوجه به کمبود امکانات و تسهیلات لازم اغلب با عشق و علاقه‌ای که به این گونه سینمایی دارند اقدام به ساخت اثر می‌کنند.
مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی سازمان امور سینمایی، جشنواره بین‌المللی فیلم مستند ایران «سینما حقیقت» را آذر هرسال و با شعار «حقیقت بهترین راهنماست» که از فرمایش‌های حضرت علی (ع) است، در شهر تهران برگزار می‌کند.
بازنمایی تاریخ و فرهنگ جامعه ایرانی- اسلامی؛ صیانت از هویت ملی مبتنی بر انگاره‌های دینی و ایرانی؛ تقویت سینمای مستند خلاق ایران؛ بیان نسبت سینمای مستند با واقعیت‌های اجتماعی؛ آشنایی فیلمسازان کشور با تحولات نوین سینمای مستند جهان؛ توجه به اهمیت اقتصاد سینمای مستند با تاکید بر رفع موانع تولید و توزیع و نمایش این آثار در عرصه‌های داخلی و خارجی، از اصول و اهداف این جشنواره است.
نخستین دوره جشنواره بین‌المللی سینما حقیقت در سال ۱۳۸۶ برگزار شد و با گذشت یک دهه، سینما حقیقت به مهم‌ترین رویداد سینمای مستند ایران و منطقه خاورمیانه تبدیل شده است. این دوره از جشنواره نیز به‌روال سال‌های گذشته، از بخش‌های گوناگونی مانند مسابقه ملی، مسابقه بین‌الملل، جایزه شهید آوینی و بخش‌های جنبی ملی و بین‌المللی، بازار بین‌المللی فیلم مستند و کارگاه‌های تخصصی تشکیل‌شده است.
احمد طالبی‌نژاد، منتقد سینما و یکی از داوران بخش مسابقه ملی درباره داوری‌ها و انتخاب آثار در این دوره از جشنواره گفت: در این دوره سطح آثار بسیار خوب بود و ما به‌سختی توانستیم از میان حجم بسیار زیاد آثار که به دستمان رسیده بود، دست به انتخاب بزنیم.
وی ادامه داد: ما باید ۲هزار دقیقه اثر انتخاب می‌کردیم اما به‌دلیل اینکه آثار بسیار خوب بود ۳هزار دقیقه اثر انتخاب کردیم و خیلی از آثار خوب هم بیرون ماند. خوشبختانه فیلم مستند امروز تبدیل به یک شاخه تنومندی شده که خیلی خوب رشد کرده است.
این منتقد سینما در ادامه بیان کرد: علاوه بر بخش مستند ملی و بین‌المللی جشنواره سینما حقیقت بخش‌های جنبی دیگری هم دارد که هرچند انتخاب آثار آن بخش‌ها برعهده ما نبود اما می‌توانم به جرات بگویم که امروز آثار مستند ایرانی چیزی کم از نمونه‌های خارجی ندارد. غصه ما این است که فیلم خوب ساخته می‌شود اما امکان نمایش عمومی ندارد.
وی با ابراز امیدواری از اینکه فیلم‌ها بتوانند جایی برای نمایش داشته باشند، عنوان کرد: امیدوارم هنر و تجربه و سینما حقیقت در موضوع اکران فیلم‌ها و دیده شدن آنها جدی‌تر برخورد کنند و اغلب این فیلم‌ها دیده شود. سینمای مستند امروز نسبت به سینمای داستانی سینمای جدی‌تر و بهتری است و باید آن را درک کرد.
این کارگردان درباره نمایش آثار مستند در تلویزیون نیز گفت: تلویزیون خیلی مایل به نمایش فیلم‌های مستند نیست زیرا به‌طور عمده آثار مستند نگاه انتقادی درستی به درون جامعه دارد و شبکه‌های تلویزیونی این نگاه را نشان نمی‌دهند؛ اما دانشگاه‌ها می‌توانند مکان مناسبی برای نمایش این آثار باشند تا جای خالی نمایش آثار مستند را پرکرده و جلسه‌های نقد و بررسی در این زمینه برگزار کنند.
طالبی‌نژاد در ادامه به ورود فناوری دیجیتال به سینما اشاره کرد و افزود: ممکن است تعدادی از فیلمسازان نخواستند یا نتوانستند همسو با این فناوری شوند و با ورود این شیوه خانه‌نشین شدند اما اغلب فیلمسازان نسل قدیم خود را با شرایط جدید وقف داده‌اند و خود را بروز کرده‌اند زیرا چاره‌ای جز این نیست و دیگر نگاتیوی وجود ندارد؛ بنابراین نیازمند یادگیری هستند و خیلی هم اتفاق پیچیده‌ای نیست. نسل قدیم می‌توانند در کنار جوانان که به این شیوه‌ها آشنایی دارند به کار و فعالیت بپردازند.
مجتبی میرتهماسب، فیلمساز مستند و تهیه‌کننده مجموعه مستندهای کارستان با اشاره به شیوه پخش آثار مستند و لزوم توجه صدا و سیما به‌این بخش در گفت‌وگو با گفت: اکران در سینماها یکی از راه‌های رسیدن به مخاطب است و شاید نخستین آن باشد، به همین دلیل روی آن تاکید می‌شود.
وی در ادامه گفت: با این حال فراموش نکنیم که هیچ جای دنیا جایگاه اصلی پخش فیلم مستند در سینما نیست و در تلویزیون‌هاست. اگر ما در طول سال‌های زندگی از تلویزیون خودمان یک اشاره یا نمونه‌هایی از این رفتارها می‌دیدیم، نیازی به حضور و پیدا کردن امکان نمایش در سینما نداشتیم.
این کارگردان سینمای مستند در پایان گفت: کما اینکه اکنون وظیفه سینما تولید خبر نیست. به هر جهت پایگاه اصلی سینمای مستند تلویزیون است و ما این توقع را داریم که از آن جنس درخواست‌هایی که برای نمایش می‌گیریم یکی‌اش هم تلویزیون باشد و تلویزیون بگوید من این پیام را شنیدم.
سینمای مستند نیازمند توجه همگانی برای رسیدن به جایگاه واقعی خود است. برگزاری جشنواره سینما حقیقت در کنار تاسیس شبکه اختصاصی مستند در تلویزیون می‌تواند در حکم دو بازوی این گونه سینمایی به رشد و تعالی آن کمک کند.