نشست 173 اوپک و سناريوهاي احتمالي

قسمت دوم و پاياني

در آخرين گزارش چشم انداز نفت اوپک بازنگري قابل توجهي در عرضه نفت خام براي سال جاري ميلادي به عمل آمده و عرضه نفت خام براي سال 2017 را که در سال گذشته 95,3 ميليون بشکه در روز برآورد شده بود با افزايشي معادل 1,2ميليون بشکه در روز به 96.5 ميليون بشکه در روز افزايش داده‌اند.

دليل اصلي اين بازنگري افزايش پيش بيني نشده توليد نفت نامتعارف در آمريکا عنوان شده است. اما اگر کارايي توليد نفت خام غير متعارف به اندازه‌اي افزايش يافته است که در شرايط قيمت‌هاي زير 50 دلار توليد آن بيش از يک ميليون بشکه در روز از برآوردهاي اوليه فراتر رفته است مي‌توان انتظار داشت در صورتي که قيمت‌ها براي مدتي بالاي 60 دلار براي هر بشکه بماند توليد نفت نامتعارف مي‌تواند حتي فراتر رود و همانطور که گفته شد گزارش‌هايي وجود دارد که توليد نفت خام غير متعارف در اين شرايط مي تواند حتي يک ميليون بشکه بيشتر شود. اما از سوي ديگر عدم تمديد توافق سال گذشته و بازگشت به سطح توليد اکتبر سال گذشته با چشم انداز افزايش حدود 2 ميليون بشکه اي در روز نسبت به سطح توليد کنوني در بهار سال آينده نيز مي تواند سقوط قيمت‌ها به حدود اوايل سال 2016 را به دنبال داشته باشد. اين يکي از دلايلي است که وضع بازار را به وضع پيش بهين تبديل کرده و قيمت نفت شاخص WTI را نسبت به قيمت نفت شاخص برنت و حتي سبد نفتي اوپک در حالت ديسکانت (تنزيل) قرار داده است.

در نشريات اوپک جمع تقاضا براي نفت کشورهاي عضو آن در سال آينده ميلادي 32 ميليون و 800 هزار بشکه در روز برآورد شده است که حاکي از افزايش 400 هزار بشکه اي تقاضا براي نفت است. اما اين برآورد در صورتي‌ که توليد نفت نامتعارف در آمريکا افزايش يابد ممکن است تحقق نيابد زيرا تقاضا براي نفت اوپک در شيوه براورد آن سازمان در واقع از تفاضل بين کل تقاضاي جهاني براي نفت و توليد نفت غير اوپک به دست مي آيد. حفاري‌هاي نفت نامتعارف در امريکا ممکن است با افزايش قيمت نفت شاخص آمريکا و کاهش شکاف قيمتهاي نفت شاخص‌هاي برنت درياي شمال و وست تگزاس اينتر ميديت (WTI) آمريکا افزايش يابد. هم اکنون محدوديت‌هاي انتقال نفت از منطقه کوشينگ (Cushing) اوکلاهما به خليج مکزيک و مبادي صادرات نفت آمريکا مانع کاهش اين شکاف شده است و در حالي که به دليل کاهش عرضه نفت خاورميانه در بازار خاورميانه قيمت نفت شاخص برنت افزايش يافته اما محدوديت‌هاي ناشي از انتقال نفت در آمريکا قيمت نفت شاخص WTI را تحت فشار نگه داشته است. طبق گزارش‌هاي اداره اطلاعات انرژي آمريکا (EIA) در فصل دوم سال آينده خطوط تازه انتقال نفت از کوشينگ اوکلاهما بهره برداري خواهد شد اين مي تواند عرضه نفت امريکا به بازارهاي آسياي جنوب شرقي را افزايش و بر بازارهاي کشورهاي اوپک در آن منطقه به‌ويژه کشور هاي خاورميانه اي عضو اوپک فشار وارد کند.

در عين حال در آستانه برگزاري اجلاس 30 نوامبر (9 آذرماه)، توليد نفت اوپک به کمترين مقدار در پنج سال ماه اخير رسيده است هر چند هنوز توليد سازمان نسبت به سطح توليد تعيين شده بيشتر است. توليد نفت عراق و نيجريه هر کدام 100 هزار بشکه در روز و توليد نفت ونزوئلا و الجزاير هر يک 50 هزار بشکه در روز در ماه اکتبر کاهش داشته است. علاوه بر آن عربستان اعلام کرده است در ماه دسامبر صادرات نفت خام خود را 120 هزار بشکه در روز کاهش خواهد داد و صادرات آن کشور به آمريکا 10درصد کاهش مي يابد. به اين ترتيب صادرات نفت خام عربستان سعودي به حدود هفت ميليون بشکه در روز خواهد رسيد.

هر چند دليل اين کاهش متعادل کردن بازار اعلام شده است و عربستان در ماه‌هاي تابستان يعني ژويئه و اوت هم صادرات خود را کاهش داده بود اما اين واقعيت که در ماه گذشته از توليد نفت چند عضو اوپک کاسته شده و در هفته‌هاي اخير نيز قيمت‌هاي نفت در بازار روند صعودي به خود گرفته است نشان مي دهد که دليل اصلي اين کاهش نه تلاش مضاعف آن کشور براي موازنه بازار بلکه عدم توانايي عربستان به استمرار توليد در سطوح بالاي 10 ميليون بشکه در روز و همزمان افزايش مصرف داخلي است. اين نظر با توجه به استمرار کاهش سطح انبارهاي نفت عربستان نقل شده است، تاييد مي شود. زيرا در صورتي که عربستان سعودي امکان افزايش توليد داشت دليلي نداشت در شرايط افزايش قيمت نفت صادرات نفت خود را کاهش و سهم خود در بازار را که آنقدر براي عربستان اهميت داشته است از دست بدهد.

موضوعي که مذاکرات اجلاس آينده اوپک را اهميت و در عين حال ابهام بيشتري مي بخشد نيازهاي بودجه اي کشورهاي عضو اوپک است. در گزارش اخير صندوق بين‌المللي پول عربستان و امارات متحد عربي براي موازنه بودجه خود در سال آينده ميلادي به ترتيب به قيمت نفت 70 دلار و 61,7 دلار براي هر بشکه نياز دارند. اين ارقام براي کويت و قطر حدود 48 دلار براي هر بشکه برآورد شده است .

بنابراين با توجه به نکاتي که در بالا بحث شد سه سناريو جايگزين را مي توان براي نتيجه مذاکرات اجلاس آتي اوپک تصور کرد:

1 : تمديد توافق سال گذشته تا پايان سال 2018 ميلادي. در اينصورت احتمال تداوم روند افزايشي ملايم قيمت‌ها در سال 2018 به دليل افزايش تقاضاي جهاني براي نفت ناشي از رشد سريعتر اقتصادي آمريکا، چين و اروپا وجود خواهد داشت. چنانچه اين تصميم گرفته شود سازمان اوپک بايد احتمال قوي افزايش سرمايه گذاري و توليد نفت خام نامتعارف (با توجه به چرخه کوتاه مدت فناوري توليد نفت غير متعارف) در سالهاي آينده و سقوط قيمتها مانند آنچه در نيمه دوم 2014 اتفاق افتاد را برآورد و نفع حاصل از افزايش قيمت نفت ناشي از تداوم کاهش توليد توافق شده در 2016 را با ضرر احتمالي سقوط قيمت‌ها در سال‌هاي بعد مقايسه کند.

2 : تعويق تصميم گيري در خصوص تمديد توافق نوامبر سال گذشته (براي کاهش 1,2 ميليون بشکه اي اوپک و 600 هزار بشکه غير اوپک) به يک کنفرانس فوق العاده در ماه مارس آينده. در اين صورت لازم است ريسک تغيير انتظارات بازار به دليل تصور احتمال پيدايش مازاد عرضه در فصل دوم سال آينده و سقوط احتمالي قيمت‌ها حتي سريعتر از سناريوي پيشيني را در نظر گرفته هزينه آن را با عدم النفع حفظ سطح توليد در حد تعيين شده مقايسه کند.

3 : حالت سوم که مناسبتر به نظر مي رسد تمديد مشروط و انعطاف پذير توافق سال گذشته است. به عبارت ديگر کنفرانس توافق سال گذشته را با لحاظ افزايش تقاضا براي نفت اوپک اجرا کند. يعني چنانچه طبق پيش بيني دبيرخانه اوپک مثلا 400 هزار بشکه (يا هر ميزان) به تقاضاي براي نفت اوپک اضافه شد (به دليل رشد اقتصادي سريعتر دنيا و يا عدم تحقق توليد غيراوپک) سازمان تنها به همان ميزان به توليد خود اضافه کند يعني در حد تقاضا براي نفت اوپک توليد کند نه کمتر (که بازار را از دست بدهد) و نه بيشتر (که قيمتها سقوط کند). کنفرانس مي تواند به کميته نظارت بر اجراي توافق نوامبر 2016 و يا دبيرخانه اوپک ماموريت دهد که شيوه تقسيم اين افزايش احتمالي توليد بين اعضا را تدوين و به تصويب برساند و بر حسن اجراي آن ازسوي اعضا نظارت کند.

مهدي عسلي

کارشناس ارشد اقتصاد انرژي