سلامت نیوز:شناخت تواناییها و نیازهای زنان در شرایط بحران و امکان سنجی استفاده از توانمندیهای آنان در زلزلههای احتمالی آینده امری لازم و ضروی است. بر اساس تحقیقات علمی زنان ۱۴ برابر بیشتر از مردان در معرض خطر مرگ در زمان وقوع بلایای طبیعی هستند.
به گزارش سلامت نیوز، آرمان نوشت:امدادرسانی و مدیریت بحران در مناطق آسیبدیده غالبا بدون توجه به فرهنگ، اعتقادات و نیازهای خاص هرگروه آسیبپذیر انجام میشود و ارسال خدمات و امکانات بر اساس یک برنامهریزی و الگوی کلی و در راستای اجرای بخشی از چرخه مدیریت بحران و نجات جان و تهیه آب و غذا بوده است، در حالی که مدیریت بحران باید بر اساس شناخت و توجه کامل به تفاوتهای اجتماعی و جنسیتی برنامهریزی شود.
به نیازهای زنان در زمان بروز زلزله و حوادث طبیعی تا چه میزان فکر کردهایم؟ آیا در زمان برنامهریزی و مدیریت بحران بازماندگان زلزله را سه گروه زنان، مردان و کودکان میپنداریم؟ زنان با نیازها و ویژگیهای خاص از گروههای آسیبپذیر جامعه هستند که با مسائل، مشکلات و موانع زیادی مواجهند. وقوع یک سانحه طبیعی مانند زلزله ناخودآگاه بر میزان این مشکلات میافزاید و میتواند جمعیت زنان سرپرست خانوار یا بیسرپرست را افزایش دهد. حمایتهای اجتماعی مناسب از این گروه و آگاهی از شیوههای مناسب مدیریت بحران میتواند باعث کاهش آسیبهای وارده به زنان در هنگام بروز حوادث طبیعی شود. مطالعات انجام شده در ارتباط با زنان و سوانح طبیعی در 141 کشور جهان توسط اریک پترسون نشان میدهد تفاوتهای فیزیکی یکی از مهمترین مواردی است که در آسیبپذیری زنان در هنگام بروز حوادثطبیعی نقش دارد. تفاوتهای آشکار فیزیکی سبب آسیبپذیری بیشتر زنان در مقابل بروز حوادث طبیعی میشوند. برای مثال در زلزله پاکستان زنان سه برابر مردان جان خود را از دست دادهاند یا در سونامی اندونزی، 80درصد کشتهشدگان زن بودند.
مشکلات متعدد مختص به زنان
احتمال سوءتغذیه زنان از مردان در هنگام بروز حوادثطبیعی بیشتر است، زیرا زنان با نیازهای خاص تغذیهای در هنگام بارداری یا شیردهی نوزاد در هنگام بروز حوادثطبیعی مواجهند، در حالی که مردان این نوع از دغدغه را ندارند. بنا بر عرف فرهنگی معمولا مردان برای دریافت غذا به سازمانهایحمایتی و مراکز امدادرسانی مستقر در مناطق زلزلهزده مراجعه میکنند. بنابراین بهطور متوسط دسترسی مردان به غذا بیشتر است، بنابراین زنان و به ویژه زنان باردار با مشکل ابتلا به بیماریهای مختلف مانند کمبود آهن به دلیل شیردهی به نوزاد مواجه هستند. در اغلب حوادث طبیعی، مشکلاتی مانند دسترسی ناکافی به آب یا غذای پاکیزه وجود دارد و افزایش حشرات موذی از دیگر مشکلات در هنگام بروز حوادث طبیعی است. شیوع بیماریهای عفونی، زنان به ویژه مادران باردار را در معرض خطراتی قرار میدهد و این بیماریها اغلب از راه آب، غذا و محیط منتقل میشوند. بنابراین جنسیت بهطور مستقیم سبب آسیبپذیری بیشتر زنان در حوادث شده و مادران به دلیل نقش اجتماعی آنها به عنوان مراقبان خانواده معمولا به میزان بیشتری قربانی حوادث طبیعی میشوند.
بسیاری از زنان به دلیل وجود سنتهای حاکم، محدودیتهای فرهنگی و ممنوعیتهای اجتماعی در نجات خود با مشکلات بسیاری مواجه میشوند. حتی نوع حادثه طبیعی نیز بر میزان تعداد تلفات زنان موثر است. تحقیقات و آمارگیریها از میزان تلفات در حوادث طبیعی نشان میدهد زنان در هنگام بروز حوادثی مانند زلزله بیشتر از مردان فوت میکنند، اما در مقابل صاعقه جان مردان را بیشتر از زنان میگیرد، زیرا در حوادثی مانند زلزله زنان مسئولیت نگهداری از فرزندان و افراد سالخورده خانواده را دارند و در هنگام صاعقه مردان بیشتر خارج از محیط خانواده و خانه قرار دارند. اغلب زنان جهان در حالی در اثر سیل فوت میکنند که منتظر مرد خانواده برای تخلیه کامل خانه به همراه فرزندان خود هستند. علاقه زنان به نجات جان فرزندان یا همسران خود عامل فوت آنها در حوادثی مانند زلزله میشود، اما تحقیقات نشان میدهد اگر آنها از اصول ایمنی کافی در زمان بروز حادثه آگاهی داشته باشند با توجه به تمایل شدید زنان به نجات عزیزانشان کمک بسیار بیشتری به آنها خواهند کرد. تحقیقات پس از زلزله 13 مارس 1992 در ترکیه اضطراب و ترس بیشتر زنان را نسبت به مردان نشان داد و شاید دلیل آن را بتوان احساس زنان مبنی بر عدمامکان کنترل محیط اطراف خود برای نجات خانواده دانست. بنابراین زنان باید در فعالیتهای آمادگی در برابر حوادث مشارکت فعالانهتری داشته باشند تا بتوانند با کاهش میزان اضطراب خود نقش پررنگتری را در نجات جان خود و عزیزانشان ایفا کنند. تحقیقات اجتماعی نشان میدهد درک افراد از خطرات تحتتاثیر عوامل اجتماعی و تعصبات فرهنگی است. زنان خطر بحران را جدیتر از مردان میشمارند و به نظر میرسد علت، نقش کمرنگ آنها در کنترل جامعه است. به دلیل حساسیت زنان به بروز حوادث و بحرانهای مختلف آنها گیرنده و فرستنده خوبی برای پیامهای بحرانی هستند.
نیازها و محدودیتهای زنان
زنان در هنگام بروز حوادث طبیعی نیازهای ویژهای مانند نوع پوشش، نیازهای بهداشت عمومی، آرایشی و بهداشتی و نیازهای مادران باردار و شیرده دارند و محدودیتهای ناشی از اثرات روحی- روانی، خشونتهای خانوادگی پیش آمده پس از بحران طبیعی و اختلالات روحی ناشی از اسکانهای موقت نیز با آنها همراه است. نقش این نیازها در تامین آرامش روانی زنان پس از وقوع حادثه بسیار مهم است. برای مثال در زلزله بم بسیاری از زنان در هنگام خروج از آوار از امدادگران درخواست ملحفه داشتند تا بتوانند خود را با آن بپوشانند و به دلیل نبود این امکان اضطراب و ترس زیادی به آنها وارد شد. استرس زلزله بسیاری از زنان را دچار خونریزی زنانگی میکند و بنابراین امکانات بهداشتی لازم باید برای آنها وجود داشته باشد. بنابراین پوشش مناسب نیازی ضروری برای زنان در هنگام بروز بحرانهای طبیعی است. سرویسهای بهداشتی باید متناسب با تفاوت جنسیت برای زلزلهزدگان فراهم باشد و زنان باید امکانات استحمام داشته باشند. لوازم آرایشی مانند آینه، ناخنگیر، کلیپس مو و کرم مرطوبکننده نیز باید در اختیار زنان قرار داشته باشد. توجه به نیازهای غذایی ویژه زنان و مادران باردار نیز از موارد مهم در هنگام بروز بحرانهای طبیعی مانند زلزله است.
زنان و زلزله
یک پژوهشگر مسائل اجتماعی و فعال حوزه زنان با اشاره به لزوم توجه به تفاوتهایجنسیتی افراد در هنگام امدادرسانی به آنها در زمان بروز حوادث طبیعی میگوید: مساله آمادگی افراد برای بروز و مواجهه با حوادث طبیعی بسیار حائز اهمیت است. ثریا عزیزپناه میافزاید: باید درسنامهها و دستورالعملهایی برای نحوه مواجهه افراد در گروههای سنی و جنسیتهای مختلف داشته باشیم و از قبل آموزشهای لازم را به آحاد جامعه در این زمینه بدهیم. او خاطرنشان میکند: متاسفانه به این مساله به میزان کافی توجه نکردهایم که ایران دارای تنوع قومی، قبیلهای، زبانی و مذهبی است و هر کدام از این قومیتها و خرده فرهنگها دارای ویژگیهایخاص خود هستند. صحبت با زنان بهگونهای که بتوان نیازهای آنان را شناسایی کرد مستلزم آشنایی با گویش و لهجه آنهاست. حوادث طبیعی مانند زلزله مسائلی را به جامعه زلزلهزده تحمیل میکند و زنان معمولا در صف اول افراد تاثیرگرفته از این مسائل هستند.
بنابراین باید به نیازهای آنها توجه ویژه داشت. عزیزپناه میافزاید: زنان باید بدانند در هنگام بروز حادثه به کجا مراجعه کنند یا چگونهدرصدد رفع نیازهای خود برآیند. برای مثال زنان برای دریافت اقلامبهداشتی به منظور جلوگیری از مشکلات ناشی از خونریزی زنانگی یا بارداریهای ناخواسته باید به کجا مراجعه کنند؟! برخی از آنها نیازمند معاینات خاص زنانگی هستند. نباید فراموش کرد آنها باید همزمان با دغدغههای ناشی از زلزله به بسیاری از نیازهای دیگر نیز توجه و آنها را رفع کنند. بنابراین زنان و کودکان آنها نیازمند توجه ویژهای در هنگام بروز حوادثی مانند زلزله هستند. او خاطرنشان میکند: ضروریترین مساله بررسی نیازهای زنان و کودکان را در هنگام بروز حوادث طبیعی به صورت ویژه است. نباید منتظر وقوع حوادثی مانند زلزله باشیم و پس از آن به رفع نیازهای احتمالی فکر کنیم. عزیزپناه میافزاید: از طریق مدارس، محلات و مکانهای عمومی اطلاعات لازم را در اختیار مردم قرار دهیم که آنها بدانند در مواقع بروز حوادث به چه مراکزی مراجعه کنند. بههم ریختگی و سردرگمیهای میان مردم در روزها و هفتههای اول زلزله بیشترین صدمات را به زلزلهدیدگان یا افراد تحتتاثیر حوادث مختلف وارد میکند.
او تاکید میکند: توجه به مسائلبهداشتی زنان و سالم کردن آبآشامیدنی آنها و چگونگی استفاده از غذاهای کنسرو شده از نکاتی است که باید به زنان آموزش داده شود تا خانواده دوباره از عهده فعالیتهای روزانه خود برآید. عزیزپناه میافزاید: زنان در بازگرداندن زندگی به خانواده و محیط نقش اساسی دارند اما با این شرط بزرگ که از این نقش مطلع باشند. آنها باید برای رعایت بهداشت فردی و خانواده خود آموزش دیده باشند و با علائم ناراحتیهای روحی و روانی پدیدار شده در اثر زلزله آشنا باشند اما هنگامی که زنان در خانواده خود دچار بحران پس از حادثه هستند چگونه این موارد را شناسایی کنند؟! توجه به این موارد نیازمند آموزش لازم به زنان است و بعد از این آموزشها باید از آنها درخواست عملکرد درست داشته باشیم. او خاطرنشان میکند: آموزش زلزله را به زمان بروز آن محدود کردهایم، در حالی که مساله بعد از بروز زلزله است. مهمترین مساله حفظ سلامت روحی و جسمی افراد است که زنان میتوانند نقش جدی برای حفظ سلامت فردی، کودکان و خانواده ایفا کنند.
نظر شما