سرویس اجتماعی خرداد/حسین جمشیدی: قطعا همه شما مخاطبان عزیز در طی این چند روز بعد از زلزله دلخراش کرمانشاه و کشته شدن تعداد زیادی از هم وطنانمان بارها و بارها از جانب مسئولان و دیگران این واژه را شنیده اید " مدیریت بحران "  .

در ابتدا لازم میدانم تا تعریفی مناسب نسبت به مدیریت بحران خدمت شما عزیزان ارائه دهم:
مدیریت بحران ( crisis management) از اصطلاحات حوزه مدیریت است، که به مجموعه ای از فعالیت ها، چاره جویی ها و دستورالعمل هایی اطلاق می گردد، که مدیریت یک سازمان، در چالش با بحران انجام میدهد و هدف آن کاهش روند، کنترل و رفع بحران است. بطور کلی مدیریت بحران به معنای سوق دادن هدفمند جریان پیشرفت امور، به روالی قابل کنترل و انتظار بازگشت امور در اسرع وقت، به شرایط قبل از بحران است.  
 
بر خلاف عقیده و نظر طیف انبوهی از افراد جامعه مدیریت بحران تنها متعلق به دوران بعد از بحران نیست. به عقیده بنده مدیریت بحران را میتوان به سه بخش مدیریت قبل از بحران، مدیریت حین بحران و مدیریت بعداز بحران تقسیم کرد که در ادامه به مصادیقی از هرکدام اشاره خواهم کرد.
 
مدیریت قبل از بحران: خیلی از دوستان عقیده دارند که اگر در حادثه زلزله کرمانشاه، سازه های ساخته شده چه در مسکن مهر و چه در روستاها کیفیت و استحکام لازم را داشت قطعا تعداد کشته ها و خرابی ها تا این اندازه افزایش نمی یافت. و یا در حادثه پلاسکو تهران بسیاری معتقداند که اگر از سوی شهرداری و سازمان های زیربط اقدامات لازم جهت ایمن سازی، بازسازی و یا تخلیه این پاساژ قدیمی و غیر ایمن صورت میگرفت اینگونه شاهد سوختن آتشنشان هایمان در زیر آهن های گداخته پلاسکو نبودیم. این موارد و موارد مشابه آن که سالانه در کشورمان به تعدد دیده میشوند را میتوان مدیریت قبل از بحران نامید. به آن معنی که در تمامی ابعاد به گونه ای برنامه ریزی کنیم که خود را برای بحران های احتمالی آینده آماده کرده باشیم. مثال دیگر در این رابطه میتواند کشته شدن دو تن از بانوان کشور در خیابان جمهوری باشد که اگر تجهیزات لازم در اختیار آتش نشانی تهران بود شاید به راحتی میتوانستند ازاین مرگ ها جلوگیری کنند.  
 
مدیریت حین بحران : بعد از مدیریت قبل از بحران که به اختصار به آن پرداختیم مدیریت حین بحران قرارمیگیرد. مدیریتی که به ما می آموزد در زمانی که بحرانی چون زلزله بی خبر و بدون دعوت نامه وارد استانی از کشورمان میشود چگونه غافلگیر نشویم. ساعت های ابتدایی وقوع یک زلزله یا بحران های دیگر مهم ترین زمان برای اساسی ترین تصمیمات در این رابطه است. از امداد و نجات و تشکیل جلسات کارآمد متعدد تا کنترل احساسات و منطقی عمل کردن همگی جزو این قسمت از مدیریت بحران قرار میگیرد. اهمیت این قسمت از مدیریت بحران زمانی آشکار میشود که فعالان حوزه امداد رسانی بهترین زمان را برای خدمات امداد و نجات به زلزله زدگان تا ۲ ساعت بعد از زلزله میدانند و هرچقدر که امداد رسانی از این ساعت فاصله بگیرد احتمالا افزایش مرگ و میر ها بیشتر میشود.
 
مدیریت بعد از بحران : مدیریت بعد از بحران بازه زمانی طولانی تری را از مدیریت حین بحران شامل شود. همچنین در مدیریت حین بحران هدف اصلی نجات جانی افراد بحران زده میباشد اما در مدیریت بعد از بحران هدف برگرداندن افراد و محل بحران زده به شرایط قبل از وقوع بحران است. در بحران زلزله کرمانشاه بارها شاهد این ادعا از سمت مسئولین بوده ایم که در بین تمامی مردم قطعا چادر و مایحتاج دیگر توزیع شده است در صورتی که در هرساعتی که میگذرد تصاویر و کلیپ های بسیاری از مناطق زلزله زده منتشر میشود که گویای این مسئله هستند که چادر و امکاناتی را دریافت نکرده اند. این موضوع در شرایطی رخ میدهد که همواره شاهد سیل کمک های مردمی به سمت این مناطق هستیم‌. پس حلقه مفقوده این ماجرا مدیریت بعد از بحران است که به درستی انجام نمیشود. همچنین بازسازی ساختمان ها، مدارس، بیمارستان ها و تمامی زیرساخت ها که در این زلزله آسیب دیدند جزو اقدامات مدیریت بعد از بحران قرارمیگیرد. به عنوان مثال های دیگر میتوان به پلاسکو بعد از بحران و خرمشهر بعد از جنگ اشاره کرد که دولت ها در هیچکدام از این موارد در قسمت مدیریت بعد از بحران اقدامات مناسبی انجام ندادند.
 
نتیجه گیری: تاریخ را بزرگترین معلم بشر میدانند در حالی که به نظر میرسد کماکان اصرار بر آن داریم که در آزمون های این معلم کارکشته مردود شویم. در تمامی بحران هایی که در سال های گذشته پشت سر گذاشته ایم فقدان مدیریت را به خوبی احساس کردیم ولی حتی یک قدم برای حل آن برنداشتیم. در پلاسکو، قطار سمنان، زلزله کرمانشاه، کشته شدن دو زن در خیابان جمهوری، سیل های متعدد در نواحی شمالی و ... قطعا ضعیف ترین نمره ها را در قسمت مدیریت کسب میکنیم و برعکس در قسمت کمک های مردمی، همدلی و همدردی قطعا بالاترین نمره را کسب کرده ایم.
 
امروزه مدیریت بحران در کشورما خود با بحرانی به نام بحران مدیریت دست و پنجه نرم میکند. به نظر میرسد از جذب بدون آزمون دانشجو در رشته های مدیریت در سراسر کشور آبی گرم نخواهد شد و باید به راهکارها و آموزش های اساسی تر تکیه کنیم تا بتوانیم نمره قبولی در بخش مدیریت در تمامی حوزه های کشور دریافت کنیم، البته این نکته را فراموش نکنیم که قسمتی از این آموزش ها باید متوجه مردم کشور باشد، مردمی که برای سلفی گرفتن به نقاط بحران زده مراجعه نکنند، مردمی که رابطت انتقال شایعات نباشند، مردمی که بتوانند در نبود ماموران امدادرسان از پس ابتدایی ترین امور و کمک های اولیه برآیند و تمامی اینها تحقق نخواهد یافت مگر با آموزش.