به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، ۲۸ صفر سالروز شهادت پیامبر اعظم(ص) و امام حسن مجتبی (ع)است و شایسته است که مسلمانان در این روز بیش از پیش اگاهی های خود را درباره این بزرگواران افزایش دهند. لذا در این نوشته به کتابشناسی ایشان پرداخته ایم.
درباره آخرین پیامبر الهی حضرت محمد(ص) کتابها و تألیفات بسیاری نوشته شده است و «هیچ شخصیتی همانند حضرت محمد(ص) مورد توجه تاریخ و نویسندگان و متفکران عالی قدر بشر قرار نگرفته است. و درباره احدی از بزرگان و شخصیتهای جهان این اندازه کتاب نوشته نشده است .کتابهایی را که درباره شخصیت رسول گرامی اسلام حضرت محمد(ص) نوشته شده می‌توان از منظرهای مختلفی، تقسیم‌بندی کرد. در یک نگاه کلی می‌توان این تألیفات را به دو بخش تقسیم‌بندی کرد:
1- کتب عمومی: (تواریخ عمومی)
شامل کتابهایی است که مطالب آنها عموماً از ابتدای خلقت و آفرینش حضرت آدم(ع) شروع می‌شود. سپس دوره پیامبر اکرم(ص) و حتی گاهی ادوار پس از آن حضرت را نیز شامل می‌شوند.
2- کتب اختصاصی:
کتب اختصاصی، شامل تألیفاتی است که در این تألیفات فقط به مباحث مربوط به پیامبر اکرم(ص) پرداخته می‌شود. این کتابها را می‌توان به چند بخش تقسیم کرد:
1- کتبی که با هدف «سیره نگاری» تدوین شده‌اند. این کتابها شامل کتب سیره و مغازی می‌باشند که مهمترین آنها «سیره ابن اسحاق» (ابن هشام) و «مغازی واقدی» هستند. انگیزه نگارش این آثار نیز ارائه یک تصویر تاریخی از رخدادهای صدر اسلام بر محور شخصیت پیامبر(ص) است.
2- کتبی که با عنوان «دلائل النبوه» نوشته شده اند؛ این کتابها همان گونه که از عنوانشان به دست می‌آید، درباره معجزات و دلائل نبوت رسول خدا هستند. نویسندگان این کتابها با مرور بر رخدادهای سیره در هر جا که توانسته‌اند نشانی از اعجاز و نبوت بیابند، آن را در کتب خویش آورده‌اند. همانند «دلائل النبوه» نوشته "ابونعیم اصفهانی" (430 ق).
3- کتبی که در آنها درباره جنبه‌های اخلاقی رسول خدا(ص) و درباره شخصیت آن حضرت و خصائص وجودی ایشان بحث شده است؛ مانند «الخصائص الکبری» نوشته "جلال الدین سیوطی".
با توجه به تقسیم‌بندی یادشده به معرفی برخی از آثار دربارهآن حضرت می‌پردازیم.
الف) کتب (تواریخ) عمومی:
1- اخبار الرسل و الملوک یا تاریخ الطبری: نوشته "محمد بن جریر طبری" ( 224- 310ق) این کتاب از مشهورترین کتب تاریخ عمومی است که در آن اخبار تاریخی از ابتدای خلقت گرد آوری شده است. طبری وقتی به زمان پیامبر اکرم(ص) می‌رسد، به تفصیل سیره آن حضرت را نقل می‌کند. ترجمه جلد سوم و بخشی از جلد چهارم این کتاب حوادث مربوط به پیامبر اکرم(ص) سیره، مغازی و سایر مباحث مربوط به آن حضرت را در بردارد.
2- تاریخ یعقوبی: نویسنده این کتاب "احمد بن ابی یعقوب" (ابن واضح یعقوبی) از بزرگترین مورخان و جغرافی دانان عالم اسلام محسوب می‌شود. این کتاب مشتمل بر حوادث تاریخی از زمان حضرت آدم(ع) تا سال 259 است. حوادث مربوط به پیامبر در ترجمه جلد اول آن امده است.
3- مروج الذهب و معادن الجوهر: نوشته "علی بن حسین مسعودی" (م: 345ق)؛ وی «مروج الذهب» را در سال 332 ق تألیف کرد. این کتاب در 132 باب تدوین شده است و دو بخش قبل و بعد از اسلام را دربردارد. بخش دوم این کتاب از ولادت پیامبر(ص) آغاز می‌شود و تاریخ بعثت و هجرت تا پایان حیات آن حضرت را شامل می‌شود. . مسعودی مطالب هر بخش را به صورت خیلی مختصر بیان کرده و بخش مربوط به پیامبر اکرم(ص) در ترجمه این کتاب 50 صفحه است.
4- انساب الاشراف: نوشته بلاذری؛ بلاذری از مورخان و نسب شناسان بزرگ قرن سوم هجری است. مطالب این کتاب نیز از حضرت آدم(ع) شروع شده و چون مویسنده به نسب پیامبر اسلام رسیده به طور مفصل سیره آن حضرت را تا زمان رحلت ایشان بیان کرده و سپس به اخبار و انساب صحابه و سپس علویان و عباسیان و... پرداخته است.
5- البدایه و النهایه: نوشته "اسماعیل بن کثیر"، ابن کثیر از مورخان قرن هشتم هجری است که از ابتدای آفرینش مطالب تاریخی را نقل کرده و وی اهتمام ویژه‌ای به سیره نبوی داشته است.
6- تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر الاعلام: نوشته "شمس الدین ذهبی"؛ درجلد اول این کتاب به سیره نبوی و درجلد دوم به مغازی پرداخته شده است.
7- تاریخ خلیفه بن خیاط: نوشته "خلیفه بن خیاط"؛ در این کتاب نخست به حوادث قبل از اسلام سپس به سیره پیامبر اکرم(ص) و حوادث دوره رسالت اشاره شده است.
8- تجارب الامم: نوشته "ابوعلی مسکویه رازی" (م:421ق). این کتاب نیز از تواریخ عمومی است که شامل دوره پیامبر اکرم(ص) نیز می‌شود و مسکویه در آن از نگاه عبرت آموزی به حوادث نگریسته است.
9- المنتظم فی تاریخ الامم و الملوک: نوشتهه "ابوالفرج بن جوزی" (508- 597ق)؛
10- الکامل فی التاریخ: نوشته "عز الدین ابن اثیر" (م: 630ق)؛ نویسنده در این کتاب به هبوط آدم(ع) و سپس شاهان قدیم پرداخته و در ادامه مباحث مربوط به پیامبر اکرم(ص) را نیز نقل کرده است.
از تواریخ عمومی نیز که در دوره معاصر نگاشته شده، می‌توان به کتب ذیل اشاره کرد:
1- بامداد اسلام از "عبدالحسین زرین کوب"
2- تاریخ اسلام از "علی اکبر فیاض"
3- تاریخ اسلام از "پژوهش دانشگاه کمبریج"
4- تاریخ سیاسی اسلام از"حسن ابراهیم حسن"
5- تاریخ سیاسی اسلام از "رسول جعفریان"
6- تاریخ سیاسی اسلام از "صادق آئینه وند"
ب) کتب اختصاصی:
کتب سیره و مغازی:
از این کتابها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
1- السیره النبویه: نوشته "ابومحمد عبدالله بن هشام حمیری"؛ اصل این کتاب را "ابن اسحاق" (م: 151ق) نوشته و آن از طریق ابن هشام به ما رسیده است.
2- الطبقات الکبری: نوشته "محمد بن سعد، کاتب واقدی" (م: 231ق)؛ در جلد اول این کتاب به پیامبر اکرم (ص) و حوادث دوران آن حضرت پرداخته شد است.
3- المغازی: نوشته "محمد بن عمر واقدی" (م: 207 ق)؛ واقدی از مغازی نویسان و فتوح نگاران بزرگ اسلامی است که به تفصیل درباره جنگ‌های رسول خدا (ص) به تحقیق پرداخته است.
4- عیون الاثرفی فنون المغازی والشمایل والسیر: نوشته "ابن سید الناس" (م: 734ق)؛
5- السیرۀ النبویه: نوشته "عبدالحمن بن خلدون" (م: 808ق)؛
6- انسان العیون فی سیره الامین المأمون (السیرۀ الحلبیه): نوشته "برهان الدین حلبی شافعی" (م: 1044ق)؛ نویسنده در این کتاب در سه جلد و به صورت مفصل تاریخ و سیره پیامبر (ص) را بیان کرده است.
7- جوامع السیرۀ النبویه: نوشته "ابن حزم اندلسی"؛
8- بحارالانوار: نوشته"علامه مجلسی"؛ در جلد 6 این کتاب که با عنوان «بحارالانوار السیرۀ النبویه» منتشر شده است، مطالب مربوط به پیامبر (ص) آمده است؛
9- الفصول فی سیرۀ الرسول: نوشته "اسماعیل بن کثیر"؛
10- الدرر فی اختصار المغازی والسیر: نوشته "ابن عبدالبر"؛
11- سیرۀ رسول الله الرحیق المختوم: نوشته "صفی الرحمن المبارکفوری"؛
12- سبل الهدی والرشاد فی سیرۀ خیر العباد: "محمد بن یوسف صالحی شامی" (م: 942ق)؛
13- الصحیح من سیرۀ النبی الاعظم: نوشته "سید جعفر مرتضی عاملی" که او به صورت مفصل و در چندین مجلد به بررسی سیری نبوی پرداخته است؛
14- موسوعه التاریخ الاسلامی: نوشته "محمد هادی یوسفی غروی"؛
15- تاریخ اسلام از آغاز تا هجرت: نوشته "علی دوانی"؛
16- تاریخ صدر اسلام: نوشته "غلام حسین زرگری نژاد"؛
17- تاریخ پیامبر اسلام: نوشته "محمد ابراهیم آیتی"؛
18- زندگانی حضرت محمد (ص) خاتم النبین: نوشته "سید هاشم رسولی محلاتی"؛
کتب دلائل:
همان گونه که بیان شد این گونه کتابها درباره معجزات و دلائل رسول اکرم(ص) هستند که از آنها می توان کتابهای زیر را نام برد:
1- دلائل النبوه: نوشته "ابونعیم اصفهانی" (م:430ق)؛
2- دلائل النبوه: نوشته "ابوبکر بیهقی" (م: 458ق)؛
3- دلائل النبوه: نوشته "ابوداود سجستانی" (م: 275ق)؛
4- اعلام النبوه: نوشته "ابن ابی الدنیا" (م: 281ق)؛
5- دلائل النبوه: نوشته "ابن قتیبه دینوری" (م: 276ق)؛
6- دلائل النبوه: نوشته"ابوسعید خرگوشی" (م: 407ق).
کتب خصائص:
در این کتابها نویسندگان درباره شخصیت نبی مکرم اسلام و جنبه‌ها و خصوصیت‌های وجودی ایشان بحث می‌کنند که از این کتابها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
1- الشفا بتعریف حقوق المصطفی(ص): نوشته "قاضی عیاض اندلسی"؛
2- الخصائص الکبری: نوشته "جلال الدین سیوطی"؛
3- اخلاق النبی: نوشته "ابی محمد جعفر بن حیان اصفهانی"؛
4- سیری در سیره نبوی: نوشته "مرتضی مطهری"؛
5- سنن النبی: نوشته "علامه طباطبایی".
امام حسن علیه السلام:
درباره امام حسن علیه السلام نیز کتابهای بسیاری به زبانهای فارسی و عربی نگاشته شده که از این کتابها می توان به موارد زیر اشاره داشت:
1. موسوعة کلمات الامام الحسن علیه السلام ، فارسی،1423 ق؛
2. حیاة الامام الحسن بن علی علیه السلام ، 2ج، عربی، باقر شریف قرشی، 1393 ق؛
3. شخصیت حضرت مجتبی علیه السلام، فارسی، سید علی اکبر قرشی بنابی، 1338 ق؛
4. زندگانی امام حسن بن علی علیه السلام ، فارسی، حسین وجدانی، 1353 ش؛
5. تحلیلی از زندگی سیاسی امام حسن علیه السلام، فارسی، مترجم: محمد سپهری، 1369 ش؛
6. الحیاة السیاسیة للامام الحسن علیه السلام، عربی، جعفر مرتضی عاملی، 1414 ق؛
7. زندگانی حسن بن علی علیه السلام ، 2ج، فارسی، فخرالدین حجازی؛
8. حسن کیست؟، فارسی، فضل اللّه کمپانی، 1354 ش؛
9. زندگانی امام حسن مجتبی علیه السلام ، فارسی، سیدهاشم رسولی محلاتی، 1373 ش؛
10. بلاغة الامام الحسن علیه السلام ، عربی، عبدالرضا صافی، 1373 ش؛
11. امام حسن علیه السلام ،3ج، فارسی، عبدالکریم بی آزار شیرازی؛
12. الامام الحسن بن علی علیه السلام ، عربی، حسن کامل ملطاوی، 1414 ق؛
13. الحسن بن علی علیه السلام دراسة و تحلیل، عربی، کامل سلیمان، 1399 ق؛
14. ترجمة الامام الحسن علیه السلام من القسم غیرالمطبوع من کتاب الطبقات الکبیر لابن سعد، عربی، سعید عبدالعزیز طباطبایی، 1416 ق؛
15. صلح امام حسن علیه السلام ؛ پرشکوه ترین نرمش قهرمانانه تاریخ، فارسی، سیدعلی خامنه ای، 1371 ش؛
16.امام حسن علیه السلام؛ الگوی زندگی، فارسی، حبیب اللّه احمدی، 1381ش؛
17.الامام السبط سیدنا الحسن بن علی علیه السلام، عربی، سعد القاضی، 2001م؛
18. سیاسة السبطین یا صلح امام مجتبی و قیام سیدالشهداء، فارسی، خادم حسین فاضل ورسی، 1369 ق؛
19. کلمة الامام الحسن علیه السلام، عربی، سید حسن شیرازی، 1388ق؛
20. آینه بردباری، فارسی، محمود شاهرخی و عباس مشفق کاشانی، ، 1378ش؛
21. تنهاترین سردار، فارسی، غلامحسین داستان؛
22. اهل البیت؛ الحسن بن علی علیه السلام، عربی، توفیق ابوعَلم، 1985م؛
23. پاره های صبر، فارسی، ستاد برگزاری شب شعر عاشورا، 1376 ش؛
24. ترجمه جلد دهم بحارالانوار، فارسی، ترجمه: محمدجواد نجفی، 1355 ش؛
25. قهرمان دو میدان؛ داستان زندگی امام حسن علیه السلام، فارسی، رضا شیرازی، 1372 ش؛
26. فلسفه صلح حضرت امام حسن مجتبی علیه السلام دومین پیشوای شیعه، فارسی، محمد مقیمی؛
27. الامام الحسن(ع) رائدالتخطیط الرسالی مرویة معاصره فی قیادته الاستراتیجیه، عربی، محمدحسین علی صغیر، 1423ق؛
28. مسند الامام ابی محمد الحسن بن علی علیه السلام، عربی، شیخ عزیزاللّه عطاردی، 1373 ش؛
29. زندگانی حضرت مجتبی علیه السلام، فارسی، حسین عماد زاده، 1337 ش؛
30. الامام المجتبی ابومحمد الحسن بن علی علیه السلام، عربی، حسن مصطفوی؛
31. عوالم العلوم و المعارف و الاحوال، ج 16، عربی، شیخ عبداللّه بحرانی اصفهانی، 1405 ق؛
32. حقایق پنهان؛ پژوهشی از زندگی سیاسی امام حسن مجتبی علیه السلام، فارسی، احمد زمانی، 1375 ش؛
33. صلح الحسن علیه السلام، عربی، شیخ راضی آل یاسین 1414 ق؛
34. صلح الامام الحسن علیه السلام اسبابه و نتائجه، عربی، محمد جواد فضل اللّه؛
35. در مکتب کریم اهل بیت حسن مجتبی علیه السلام، فارسی، علی قائمی، 1374 ش؛
36. نقش صلح امام حسن علیه السلام در سرنوشت انقلاب، فارسی، محمد مقیمی؛
37. زندگی امام حسن علیه السلام پرچمدار صلح و آزادی، فارسی، مهدی پیشوایی، 1353 ش؛
38. امام مجتبی علیه السلام ، فارسی، سیدحسن ابطحی1376ش؛
39. از گوشه و کنار تاریخ؛ بررسی صفحه ای از زندگی امام حسن مجتبی علیه السلام، فارسی، سیدعلی شفیعی 1359 ش؛
40. الامام الحسن بن علی المجتبی علیه السلام، عربی، عبدالودود الامین، 1400 ق؛
41. زمامداری امام مجتبی علیه السلام، فارسی، احمد مطهری؛
42. الامام الحسن علیه السلام ؛ کلمات و مواقف، عربی، والدة السید علی الحسینی، 1416 ق؛
43. ثورة الشیعه عصر امام حسن علیه السلام، فارسی، عباس سعیدی، 1358ش؛
44. امام حسن علیه السلام ، 1، فارسی، امید امیدوار، قم، شفق، 32.
45. زندگی امام حسن مجتبی علیه السلام، فارسی، سیدجعفر غضبان؛
46. الامام الحسن بن علی علیه السلام، عربی، علی محمد علی دخیّل، 1979م؛
47. الحسن بن علی علیه السلام، عربی، عبدالقادر احمد یوسف، 1948م؛
48. حلیم آل البیت الحسن بن علی علیه السلام، عربی، شیخ موسی محمد علی1405 ق؛
49. دریا، طوفان، تلاطم، پنجره ای به آفاق شخصیت شگفت انگیز امام حسن مجتبی علیه السلام، فارسی، محبوبه زارع،1381
50. امام حسن مجتبی علیه السلام پیشوای دوم، فارسی، گروهی از نویسندگان، دفتر تبلیغات اسلامی، 1349 ش؛
51. بامداد روشن «صلح امام حسن علیه السلام »،فارسی، سیدعلی اکبر برقعی، 1320ش؛
52. حسن بن علی علیه السلام، فارسی، جواد فاضل، 1336 ش؛
53. ناسخ التواریخ امام حسن علیه السلام، فارسی، محمدتقی سپهر، 1383ق؛
54. امام حسن علیه السلام پیشوای دوم، فارسی، حبیب چایچیان(حسان)، 1349 ش؛
55. الامام الحسن علیه السلام قدوة و أسوة، عربی، سیدمحمدتقی مدرسی؛1986 م؛
56. الامام الحسن علیه السلام ؛ الکوثر المهدور، عربی، سلیمان کتابی1409 ق؛
57. بحثی در باره صلح امام حسن علیه السلام، فارسی، غلامرضا اشرف سمنانی، 1346 ش؛
58. بررسی کوتاهی از زندگی امام حسن علیه السلام، فارسی، سیدمحمد شیرازی، 1988م؛
59. بلاغة الامام الحسن علیه السلام، عربی، عبدالرضا صافی کربلایی 1966م؛
60. پرتوی از چهره تابناک سبط المصطفی الحسن بن علی المجتبی علیه السلام، فارسی، جماعة الاتحاد الحسینی، 1366 ش؛
61. زندگانی امام حسن مجتبی علیه السلام، فارسی، حسین حماسیان،1344 ش؛
62. کتاب زهد الحسن علیه السلام، عربی، ابوجعفر محمد بن بابویه صدوق؛
63. سبط النبی الحسن بن علی علیه السلام، عربی، سیف الدین الکاتب؛
64. سیرت الحسنین علیهماالسلام، اردو، سیماب اکبرآبادی1922 م؛
65. صلح امام حسن علیه السلام، اردو، سید مرتضی حسین صدر الافاضل، 1957م؛
66. گناهی بی لذت، چرا؟ چرا امام حسن علیه السلام صلح را پذیرفت؟، فارسی، رجبعلی مظلومی 1354 ش؛
67. مکتب امام حسن علیه السلام، فارسی، شیخ حسن سعید، 1365 ش؛
68. المواهب و المنن فی بعض مناقب سیّدنا الامام الحسن علیه السلام، عربی، محمدبن حسین جفری، 1985م؛
69. مولد الامام الحسن بن علی علیه السلام، عربی، محمدبن عبداللّه ابوعزیز خطی، 1371 ق؛
70. وفاة الامام الحسن علیه السلام، عربی، شیخ علی بن محمد آل سیف خطی، 1373 ق؛
71. اخبارالحسن بن علی و وفاته، عربی، ابوعبدالرحمن هیثم کوفی؛
72. امام حسن بن علی علیه السلام را بشناسیم، فارسی، حسین انصاریان، 1357 ش؛
73. الجواب الحسن فی صلح الحسن علیه السلام، عربی، سیدهبة الدین شهرستانی؛
74. جهاد الامام الحسن علیه السلام، عربی، محمد حسن قبیسی عاملی، 1403 ق؛
75. حیاة الامام الحسن علیه السلام، عربی، محمود شلبی، 1405 ق؛
76. الامام السبط المجتبی علیه السلام، عربی، سید عبدالرزاق المقرم|؛
77. الحسن بن علی علیه السلام، عربی، محمد کمال عزالدین علی، 1405 ق؛
78. الحسن بن علی علیه السلام، عربی، احمد راتب حموش و...، 1985 م؛
79. الحسن بن علی بن ابی طالب علیه السلام، عربی، محمود فاخوری، 1406 ق؛
80. الحسن بن علی بن ابی طالب علیه السلام، فارسی، اوّل، 1403 ق؛
81. الحسن بن علی بن ابی طالب، ابومحمد علیه السلام، عربی، احسان عباس، 1985 م؛
82. حسن بن علی بن ابی طالب علیه السلام، فارسی، سید مصطفی حسینی دشتی 1369 ش؛
83. حسن بن علی بن ابی طالب بن عبدالمطلب علیه السلام، عربی، مأمون صاغرجی، 1405 ق؛
84. الحسن بن علی بن ابی طالب القرشی الهاشمی،عربی، بشّار عواد معروف، 1405 ق؛
85. الحسن و الحسین علیهماالسلام، عربی، محمد رضا مصری، 1395 ق؛
86. حسن و حسین علیهماالسلام، فارسی، شیخ محمد واصف، 1343 ش؛
87. الحسن و الحسین سبطا رسول اللّه صلی الله علیه و آله وسلم، عربی، محمد رضا مصری، 1983م؛
88. الحسنیّون فی التّاریخ، عربی، شیخ محمد ساعدی، 1375 ق؛
89. ذکری میلاد الحسن بن الامام علی علیه السلام، عربی، علی جزائری، 1966 م؛
90. در آستان اهل بیت علیهم السلام امام حسن و امام حسین علیهماالسلام، فارسی، سیدمحسن امین، 1369 ش؛
91. زندگانی حضرت حسن علیه السلام، فارسی، محمد علی خلیلی، 1319 ش؛
92. السبطان علیهماالسلام فی موقفیهما، عربی، سیدعلی نقی نقوی، 1367 ش؛
93. سرور چمن فی احوال امام حسن علیه السلام، اردو، 1338 ق؛
94. شرح دعاء الاحتجاب المروی عن الحسن علیه السلام، عربی، اسماعیل بحرانی؛
95. شجرة السبطین و شرعة الشطین علیهماالسلام، عربی، شیخ آقا بزرگ تهرانی؛
96. صلح امام حسن علیه السلام، فارسی، 1361 ش؛
97. صلح الامام الحسن علیه السلام؛ تاریخه، بنوده، اسبابه، عربی، سیدعبدالکریم حسینی قزوینی؛
98. کتاب صلح الحسن علیه السلام، عربی، عبدالرحمن هاشمی؛
99. کتاب صلح الحسن علیه السلام و معاویه، عربی، احمد جارودی؛
100. فلسفه صلح دومین پیشوای شیعه حضرت امام حسن مجتبی علیه السلام و شرح زندگانی آن حضرت، فارسی، محمد مقیمی، 1358 ش؛
101. کتاب قتل الحسن علیه السلام، 1عربی، ابومخنف لوط غامری؛
102. قرة العین فی تراجم الحسن والحسین علیهماالسلام، عربی، شیخ یاسین موصلی خطیب؛
103. کتاب قیام الحسن علیه السلام، عربی، هشام بن محمد بن سائب؛
104. قیام الحسن بن علی علیهماالسلام، عربی، ابراهیم بن محمد ثقفی کوفی؛
105. کتاب فی احوال الامام الحسن علیه السلام، عربی، شیخ قاسم آل قسام؛
106. کتاب فی امر الحسن علیه السلام، عربی، ابواحمد جلودی بصری؛
107. مجمع البحرین فی فضائل السبطین علیهماالسلام، عربی، سید ولی اللّه بن نعمة اللّه رضوی؛
108. محاسن من اسمه الحسن، عربی، ابوعلی نیشابوری؛
109. مشهد السبطین، فارسی، امیرعزالدین یزدی؛
110. مهیج الاحزان، فارسی، حسن بن محمد علی یزدی؛
111. معالی السبطین فی احوال الحسن والحسین علیهماالسلام،2ج، عربی، محمدمهدی مازندرانی حائری، 1381 ق؛
112. مقتل الحسن بن علی علیهماالسلام، عربی، ابوعبداللّه واقدی؛
113. مقتل الحسن والحسین علیهماالسلام، عربی، ابوالفرج اصفهانی؛
114. ملحمة فی الامام الحسن علیه السلام،عربی، محسن بن ابراهیم مظفر؛
115. النفحة المدنیة فی الدوحة الحسینیة، عربی، جعفر اعرجی؛
116. کتاب اخبار الحسن بن علی علیهماالسلام، عربی، ابواسحاق ابراهیم بن محمد اصفهانی؛
117. خلافت نامه امام حسن علیه السلام، فارسی، میرزا علی خان خاموش؛
118. الدر السنی فی مَنْ بغاس من اهل النسب الحسنی، عربی، عبدالسلام قادری؛
119. ذکر من روی عن ابی محمد الحسن بن علی علیهماالسلام ، عربی، ابوجعفر محمد بن بابویه صدوق؛
120. الرجحان بین الحسن والحسین علیهماالسلام، عربی، حسن خلاّد فارسی؛
121. الرّدّ علی ابن الهمام، عربی، محمد معین سندی؛
122. رسالة فی معنی قوله صلی الله علیه و آله وسلم: «الحسن و الحسین سیّدا شباب اهل الجنّة»، عربی، محسن بن محمد بحرانی؛
123. کتابة فی امامة الحسن و الحسین علیهماالسلام، عربی، ابواسحاق ابراهیم بصری؛
124. چشمه کوثر، فارسی، حیدر تهرانی، 1399 ق؛
125. راویان مشترک فریقین از امام حسن علیه السلام، فارسی، یداللّه مقدسی، 1416 ق؛
126. حسن بن علی علیه السلام پرچمدار صلح، فارسی، محمد روشن نفس، 1349 ش؛
127. سرچشمه های نور؛ امام حسن مجتبی علیه السلام، فارسی؛
128. تاریخ ابن خلدون، ج 1، عربی، ابن خلدون، 1363 ش؛
129. امام حسن مجتبی علیه السلام، فارسی، دارالتوحید و...، پژوهشکده باقر العلوم علیه السلام 1367ش؛
130. امام حسن علیه السلام در موضع واقع بینی، فارسی، علی قائمی، 1361 ش؛
131. اشعة من حیاة الامام الحسن بن علی علیهماالسلام، عربی، هیئت تحریریه دارالتوحید، 1400 ق؛
132. الحسن بن علی علیهماالسلام، عام الجماعة، عربی، احمد عبدالقادر، 1948م؛
133. ترجمة الامام الحسن علیه السلام من تاریخ مدینة دمشق، عربی، ابن عساکر دمشقی، 1400 ق؛
134. تعالیم امام حسن مجتبی علیه السلام به زبان دعا و حدیث، فارسی، حسن کافی، 1376 ش؛
135. چهل حدیث سیره حسنی علیه السلام ، فارسی، حسین زینالی تیلی، 1378 ش؛
136. تحلیل و بررسی صلح امام حسن علیه السلام، فارسی، مصدق مهدوی؛
137. گهرهای حسنی، فارسی، احمد زمانی؛
138. بحثی کوتاه پیرامون زندگی امام حسن مجتبی علیه السلام، فارسی، محمود حکیمی، 1976 م./۹۲۵/ ت ۳۰۲/ش
منابع:
http://www.hawzah.net