به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، درحالی که چندسالی است مسئولان کشور علت آلودگی هوا را تولید بنزین آلوده می‌دانند، اما همه تلاش‌ها برای توقف تولیدات بنزین داخلی و حتی افزایش چند برابری واردات بنزین نتوانسته است تاثیری در بهبود هوای کلانشهرها داشته باشد. شاید بهتر آن است که به غیر از بنزین آلوده، وضعیت سایر متهمان اصلی آلودگی هوا نیز مورد بررسی قرار گیرد تا بتوان با برنامه‌ریزی دقیق و همه‌جانبه حداقل مقداری از آلودگی کشنده کلانشهرها کاست.
آلودگی، بنزین و هوای پاک؛ سه موضوعی که در چند سال اخیر دغدغه مردم شده است و هرسال از نیمه پاییز تا آغاز بهار، سوژه رسانه‌ها شده و با شروع بارندگی‌های بهاری به فراموشی سپرده می‌شود.
میزان آلودگی در شهرهای بزرگ ایران سال به سال بیشتر می‌شود؛ در هرسال یک عامل، متهم اصلی آلودگی معرفی می‌شود، یک سال خودروهای قدیمی، سال دیگر کارخانه‌های داخل شهر، زمانی دیگر برج‌های بلند و درنهایت بنزین‌هایی با استاندارد پایین.
بنزین بی‌کیفیت، متهم شماره یک آلودگی هوا
در سال‌های گذشته بنزین با استاندارد پایین یکی از متهمان اصلی آلودگی شهرهای بزرگ بوده است؛ موضوعی که بیش از هر کس دیگری معصومه ابتکار، رئیس وقت سازمان محیط‌زیست بر آن تاکید می‌کرد.
او در دوران تصدی خود بارها اعلام کرده بود که بنزین تولید ملی از استانداردهای لازم برخوردار نیست و علت اصلی آلودگی هوا و همچنین شیوع بیماری‌های سختی مانند سرطان به علت تولید و توزیع و مصرف این بنزین‌های داخلی است. پس باید تولید این نوع بنزین آلوده در کشور متوقف شود و از کشورهای دیگری بنزین با استاندارد یورو 4 وارد کنیم. البته پیگیری‌ها و اقدامات وی نتیجه داد و بخشی از تولید داخلی بنزین پتروشیمی متوقف شد و میزان واردات بنزین از حدود دو میلیون لیتر در سال 91 به 12 میلیون لیتر در سال 95 رسید و در مدت چهار سال واردات بنزین کشور 6 برابر شد.
پس از این تلاش‌ها، ابتکار در اسفندماه سال 95 اعلام کرد که حذف بنزین آلوده پتروشیمی‌ها و عرضه بنزین یورو 4 باعث شده بخشی از آلایندگی هوا کاهش پیدا کند و اعلام کرد که «تعداد روزهای سالم و پاک شهر تهران تا ششم بهمن سال ١٣٩٢، ١٧٧ روز بود که این رقم از ابتدای کار دولت یازدهم تاکنون به ٢٣٤ روز رسیده است. شاخص بنزن که یک آلاینده خطرناک و سرطان‌زا به شمار می‌رود، به حدود استاندارد نزدیک شده است. وی همچنین به ارزیابی مثبت عملکرد دولت یازدهم در کاهش آلودگی پرداخته و اجرای برنامه‌هایی برای بهبود کیفیت هوا، حذف بنزین آلوده پتروشیمی‌ها و جایگزینی استاندارد یورو 4 در کلانشهرها را از اقدامات مثبت این دولت برای کاهش آلودگی کلانشهرها دانسته بود.
مشکل از وارونگی هواست نه بنزین!
همه این اظهارات درحالی مطرح می‌شد که بسیاری از کسانی که در وزارت نفت دولت یازدهم مسئولیت داشتند، علت آلودگی هوا را مربوط به کیفیت بنزین داخلی نمی‌دانستند. یکی از این افراد عباس کاظمی، معاون وقت زنگنه که سال گذشته با صراحت اعلام کرد که آلودگی هوای تهران و برخی کلانشهرهای کشور ارتباطی با کیفیت بنزین عرضه‌شده ندارد. وی تصریح کرده بود که همزمان با کاهش دمای هوا در کلانشهر تهران پدیده «وارونگی دما» به وقوع می‌پیوندد و با توجه به اینکه حرکت افقی و عمودی هوا نداریم، تجمیع کربن منجر به آلودگی هوا شده است.
او همچنین اعلام کرده بود که بنزین‌های تولید داخلی استانداردهای لازم یورو 4 را دارد و به خبرنگار مهر گفته بود «از ابتدای سال 95 تا آبان همان سال، به‌طور متوسط روزانه حدود ۷۴ میلیون لیتر بنزین در کشور مصرف شده که از این میزان، ۶۲ میلیون لیتر آن در پالایشگاه‌های داخل کشور تولید شده و کیفیت آن، تفاوتی با استاندارد و کیفیت بنزین عرضه‌شده حتی در کشورهای پیشرفته اروپایی ندارد.»
بنزین‌های وارداتی هم بی‌کیفیتند
از سوی دیگر در این دوران نمایندگان مجلس بارها به کیفیت بنزین‌های وارداتی اعتراض کرده و گفته بودند که این بنزین‌ها هم از استاندارد لازم برخوردار نیستند و خودشان عامل آلودگی هوای کلانشهرها هستند. با این حال اصرار رئیس سازمان محیط‌زیست وقت بر توقف تولید بنزین ادامه داشت و روزبه‌روز بر واردات این بنزین از کشورهای دیگر افزوده شد، به این امید که میزان آلودگی پایتخت و سایر کلانشهرهای کشور کاهش یابد، اما متاسفانه با وجود همه اصرارها بر مصرف بنزین وارداتی یورو4، امسال میزان آلودگی در دو ماهه اول پاییز باز هم به مانند سال‌های پیشین افزایش یافت.
پژوهش‌ها خبر از مصرف بنزین آلوده در کشور می‌دهد
با وجود همه تلاش‌های وزیر نفت دولت یازدهم و رئیس سازمان محیط‌زیست وقت برای کاهش تولید بنزین داخلی و افزایش واردات بنزین، چندی پیش آماری منتشر شد که آب پاکی را روی دست متولیان امر ریخت. نتایج آخرین گزارش پروژه پایش کیفیت سوخت شهر تهران در تابستان ۱۳۹۶ نشان داد که در سوخت بنزین عرضه‌شده در جایگاه‌ها، عدد اکتان پایین، محتوای گوگرد و بنزن بالا و در سوخت دیزل عدد ستان پایین و محتوای گوگرد استاندارد است. آن‌طور که وحید حسینی، مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران اعلام کرده بود، در پروژه مذکور نمونه‌های تصادفی از جایگاه‌های شهر برداشت شده و به آزمایشگاه‌های معتبر ارسال می‌شود و پارامترهای موثر بر آلودگی از سوخت خودروها مورد آنالیز قرار می‌گیرد.
او در مورد نتایج آنالیز سوخت بنزین گفته بود: «در پروژه آنالیز سوخت بنزین تابستان سال ۱۳۹۶، تعداد ۱۰ نمونه سوخت بنزین با نمونه‌برداری مستقیم بنزین یورو ۴ و بنزین سوپر از پنج جایگاه سوخت‌رسانی شهر تهران شامل سهروردی بعد از بهشتی، مفتح، شریعتی سر بهار، شریعتی معلم و خرمشهر جمع‌آوری و برای آنالیز به یک آزمایشگاه داخلی معتبر فرستاده شد. این نتایج نشان می‌دهد سوخت بنزین عرضه‌شده در این جایگاه‌ها عدد اکتان پایینی دارد، اما میزان گوگرد و بنزن آن از حد استاندارد بیشتر است. علاوه‌براین، همه نمونه‌های تست‌شده نشان می‌دهند که گوگرد بنزین‌های یورو۴ بیشتر از محتوای گوگرد بنزین‌های سوپر است.»
کیفیت بنزین خوب است اما تو باور مکن
اعلام این آمارها باعث شد که سازمان‌های مختلفی مانند سازمان ملی استاندارد و معاون نظارت و پایش محیط‌زیست استان تهران به این آمارها اعتراض کنند، اما چندی بعد رئیس سازمان ملی استاندارد بالا بودن میزان گوگرد بنزین تهران را تایید کرد، با این حال بیژن زنگنه، وزیر نفت در توجیه بالا بودن میزان گوگرد در بنزین، آن را اتفاقی گذرا دانسته و گفته بود: «کیفیت بنزین کاهش پیدا نمی‌کند و معمولا روند یکنواختی دارد. ممکن است مورد کوتاهی باشد. در تهران و کلانشهرها باید معاینه فنی خودروها را در نظر گرفت. از سوی دیگر یکسری آلاینده‌های ثابت در شهرها مانند برخی نیروگاه‌ها و برخی واحدها که سوخت را بدسوزی می‌کنند وجود دارد. میزان گوگرد در بنزین ناچیز است و اگر اتفاقی افتاده گذرا بوده است.»
کلید رهایی از آلودگی این‌بار در دست استاندارد یورو 5 است
درواقع افزایش چند برابری واردات بنزین، نه‌تنها بهبودی در وضعیت هوای کلانشهرها نداشت، بلکه میزان آلودگی هوا روزبه‌روز بدتر شد، اما باز هم انگشت اتهام آلودگی هوا به سمت بنزین مصرفی در کشور نشانه رفت؛ تا جایی‌که چند روز قبل، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان تهران اعلام کرد که باید از خیر بنزین یورو 4 هم گذشت و دست به دامان بنزین یورو 5 شد. کیومرث کلانتری با بیان اینکه بنزینی که در استان تهران توزیع می‌شود، بنزین با استاندارد یورو 4 است، تاکید کرده بود: «براساس مصوبه هیات دولت باید از سال 93 به مدت 36 ماه علاوه‌بر اینکه یورو 4 توزیع شود، به سمت توزیع بنزین با استاندارد یورو 5 برویم و بر همین اساس کارگروه کاهش آلودگی هوا درخواست ارتقای بنزین از یورو 4 به 5 را طبق مصوبه سال 93 ارائه کرده است.»
با این اظهارنظرها، به نظر می‌رسد داستان ناسالم بودن بنزین‌های مصرفی در کشور همچنان ادامه یابد و مردم ایران باز هم نیمه دوم سال 96 را در روزهایی بسیار آلوده نفس بکشند و منتظر وعده‌های مسئولان امر برای بهبود وضعیت هوای تنفسی خود باشند؛ هوایی که روزبه‌روز بدتر می‌شود و باز هم عده‌ای متهم اصلی را بنزین مصرفی می‌دانند و با وارد کردن بنزین، مانند آنها که از آب گل آلود ماهی می‌گیرند، از هوای آلوده پرنده شکار می‌کنند.
* نویسنده : مهدیه‌سادات شاهمرادی روزنامه نگار