در ادامه این گزارش می خوانیم: معمولاً بعد از هر زلزله‌ای در یکی از مناطق کشور، برای مدتی بیشترین بحث کارشناسی و تحلیلی به مقاوم‌سازی ساختمان‌ها مربوط می‌شود و بیش از هر زمان دیگری این موضوع مورد توجه است اما خسارت‌های زلزله بعدی نشان می‌دهد که بحث‌ها به مرحله عمل نرسیده و همچنان در ساختمان‌سازی کنترل‌های لازم برای ایمن سازی انجام نمی‌شود.
با وجود اینکه در کشور ما برای ساخت و ساز آیین نامه مقاومت در مقابل زلزله و همچنین مباحث مربوط به مقررات ملی ساختمان برای استاندارد سازی داریم که اگر در ساخت و ساز رعایت شود به گفته مهیار فرنیا، عضو هیأت مدیره سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران نباید تخریبی صورت بگیرد.
مطابق مقررات ملی ساختمان ساخت و ساز باید توسط مهندسین ناظر که پروانه اشتغال خدمت از وزارت راه و شهرسازی دارند انجام شود و تمام مصالح مورد استفاده نیز باید مطابق استانداردهای مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی باشد. ناظران ساختمان می‌توانند در هر مرحله بازدید از ساختمان‌سازی استانداردها را کنترل کنند و گزارش آن را از مجری ذی صلاح بخواهند که اگر این گزارش بر خلاف مقرارت ملی بود ناظران از شهرداری لغو پروانه ساخت را تقاضا می‌کنند. به گفته عضو هیأت مدیره سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران ساخت و سازهای بیشتر از یک متر مربع به بالا باید توسط مجریان ذی صلاح ساخته شود و اگر این موضوع در ساختمان‌سازی رعایت نشود نباید پروانه ساخت از طرف شهرداری صادر شود.
** مجری ذیصلاح غایب بزرگ ساخت و ساز
فرنیا افزود: برای هر بخش ساخت و ساز مانند برق،معماری،سازه... باید مجری ذیصلاح مربوط که تخصص در آن زمینه دارد حضور داشته باشد اما از سال 94 شهرداری‌ها با استناد به حکمی که دیوان عدالت اداری صادر کرده فقط حضور یک مجری ذیصلاح را ضروری می‌دانند و به این ترتیب کنترل بخش‌های مختلف ساختمان ممکن است توسط مجری باشد که تخصصش فقط در یک بخش است. شهرداری‌ها به بهانه این حکم مالک را از الزام استفاده از مجری ذی صلاح معاف کرده‌اند و به این ترتیب ساخت و سازها فاقد نظارت و کنترل است و بهانه این موضوع نیز افزایش هزینه‌های ساختمان‌سازی در صورت حضور مجری است.
به گفته این عضو سازمان نظام مهندسی، 8 سال پیش در توافق با شهرداری ساختمان‌های بالای 3 هزار متر ملزم به استفاده از مجری شدند که با گذشت زمان و در سال 94 این متراژ به 2 هزار متر کاهش یافت اما در هر صورت چه ساختمان‌های بالای 2 هزار متر چه کمتر از 2 هزار متر در حال حاضر از سوی شهرداری الزامی به استفاده از مجری ذی صلاح ندارد.حدود 68 درصد ساخت و سازها در تهران متراژهای کمتر از 1500 متر هستند که در آنها فقط یک ناظر حضور دارد در حالی که در هر ساختمان در حال ساخت حضور 4 ناظر معماری برق، سازه و مکانیک ضروری است.
** مصالح استاندارد لازمه ساخت و ساز مقاوم
استفاده از مصالح استاندارد اصلی‌ترین موضوع در ساختمان‌های مقاوم است. فرنیا تأکید کرد اگر بهترین طراحان،ساختمانی را طراحی کنند اما مصالح غیراستاندارد یا با استاندارد پایین در آن استفاده شود عملکرد تمام نهادهای ناظر در ساخت و ساز بی‌فایده خواهد بود. اما این‌طور نیست که بگوییم تمام ساختمان‌های ما بی‌کیفیت یا فاقد استانداردهای لازم هستند در همین زلزله اخیر برخی عکس ها بخوبی نشان می‌داد که دو ساختمان در کنار هم یکی تخریب شده و دیگری آسیب ندیده که این نمونه ای از مهندسی‌سازی و ساخت و ساز با حضور مجریان ذی صلاح است.
فرنیا افزود: اگر همکاری لازم توسط شهرداری‌ها صورت گیرد و ما مجری ذی صلاح را برای ساختمان‌سازی معرفی کنیم قطعاً در بحث کیفیت به آیده آل و استاندارد سازی می‌رسیم اما در ساختمان‌ها اگر کنترل‌های الزامی نباشد حتی در نوسازی بیشتر فرسوده‌سازی داریم یعنی با وجوی که ساختمانی نوساز است با کوچکترین حادثه ای تهدید می‌شود.
وی افزود: در 6 ماهه اول امسال بازرسی از 1000 پروژه ساختمانی در شهر تهران نشان می‌دهد که 45 درصد کارگاه‌های بازرسی شده به لحاظ رعایت مقررات ایمنی و حفاظت هنگام کار در وضعیت مخاطره آمیزی قرار دارند و احتمال حادثه در آنها بسیار بالا است. همچنین 65 درصد از پروژه ها مجری ذی صلاح ندارند همچنین فقط 4 درصد از ساختمان‌های بالای 3 هزار متر مربع مسئول ایمنی داشتند که در حالی که حضور مسئول ایمنی در این نوع ساختمان‌ها الزامی است.
به گفته عضو هیأت مدیره سازمان نظام مهندسی از 1000 ساختمان بررسی شده 700 پرونده در خصوص رعایت مسائل استاندارد و ایمنی تشکیل شده و از این تعداد پرونده 100 نامه توقیف عملیات برای شهردار ارسال شد و در 120 پرونده هم اعلام خطر کردیم. همچنین 32 کارگاه رها شده پر خطر نیز در این بازرسی‌ها ثبت شد. اما فرنیا تأکید کرد اگر مباحث مربوط به مقررات ملی ساختمان یا آیین نامه زلزله در ساختمان‌سازی رعایت شود به هیچ وجه تخریب‌های گسترده در زلزله یا حوادث دیگر نخواهیم داشت.
** بافت‌های فرسوده در معرض بیشترین آسیب
وجود بافت‌های فرسوده گسترده در کشور خطر بالقوه‌ای برای ساکنان این بافت‌ها در هنگام حوادث دارد. یکی از اقداماتی که دولت در بخش مسکن و ساخت و ساز در چند سال گذشته انجام داده است نوسازی بافت‌های فرسوده با استفاده از راهکارهای مختلف مانند تسهیلات با نرخ سود پایین، پرداخت تسهیلات ودیعه برای ساکنان این بافت‌ها و... است که امید به کاهش مخاطرات در این نوع پهنه‌ها را بیشتر کرده است. در این خصوص علی بیت‌اللهی دبیر کارگروه ملی زلزله در مرکز تحقیقات وزارت راه، مسکن و شهرسازی می‌گوید پیش‌بینی می‌شود مناطقی از تهران با توجه به اینکه بافت فرسوده گسترده‌تری دارند پس از زلزله بیشترین تخریب و خسارات را داشته باشند. به‌عنوان مثال اگر زلزله‌ای به بزرگی زلزله کرمانشاه در تهران رخ دهد، 200 هزار ساختمان تخریب کامل و ریزش خواهند داشت و ریزش این تعداد ساختمان به طور قطع یک میلیون کشته و مصدوم خواهد داشت که این یک فاجعه است. متأسفانه در تهران ساختمان‌های جدید اما بی‌دوام فراوان هستند که این ساختمان‌ها در برابر زلزله‌هایی به بزرگی زلزله کرمانشاه یعنی هفت ریشتر مقاومت ندارند.
بیت‌اللهی با بیان اینکه در حال حاضر 200 هزار پلاک و ساختمان فرسوده در تهران وجود دارد، اظهار داشت: از یک میلیون پلاک در تهران 200 هزار تای آن در بافت فرسوده واقع شده‌اند که میزان تخریب‌ها در این مناطق بیشتر است.
*منبع: روزنامه ایران؛ 1396،8،24
**گروه اطلاع رسانی**1699**2002**انتشاردهنده: فاطمه قنادقرصی