خبرگزاری شبستان - سرویس قرآن و معارف: اساس جامعه از خانواده ها تشکیل شده است و مجموع خانواده ها می شود جامعه و اگر در خانواده ای دستورات پیامبر اجرا شود به واقع جامعه را هم که مجموع این خانواده هاست متاثر می کند.  شما در نظر  بگیرید پدر و مادرهایی که در خانه مورد اکرام قرار می گیرند با روحیه بهتر و شاداب تری وارد جامعه نمی شوند و فضای جامعه را با این روحیه سیراب نمی کنند؟ وقتی فرزندان در خانه مورد تکریم قرار می گیرند و هیچ کمبودی از حیث عاطفه و محبت در خود حس نمی کنند بهتر می توانند در جامعه خدمت کنند و با شخصیت و عزت نفس بالا در مراودات اجتماعی حاضر شوند یا نه فرزندانی که از این امتیاز و این ویژگی برخوردار نیستند .  از همین روست که پیامبر این همه بر روی مکارم اخلاق به ویژه در خانواده تأکید دارند.

آنچه در ادامه می آید بخش اول گفتگوی ما با حجت الاسلام حسام الدین ربانی، مدرس حوزه علمیه و اندیشمند دینی درباره سیره و بیان حضرت رسول در اخلاق زندگی است.

مولانا یک بیت زیبایی در مثنونی معنوی دارد و می گوید: "شیر را بچه همی ماند بدو / تو به پیغمبر چه می مانی بگو." این توقع و انتظار از ما مسلمانان می رود که چون خود را وامدار و پیرو پیامبر (ص) می دانیم شبیه ایشان باشیم و مشی ما در زندگی شباهت هایی به رسول گرامی اسلام داشته باشد اما پرسش این است که ما چه معرفتی نسبت به پیامبر داریم چون تبعیت زمانی معنا می یابد که معرفت باشد. پرسش من از شما این است که اگر بخواهیم مهم ترین فرازهای تربیتی در زندگی و مشی پیامبر را مرور کنیم چه نقاطی برجسته می شود؟

یکی از مهم ترین دستاوردهای بعثت پیامبر (ص)،  اتمام اخلاق  و پی افکندن مکارم اخلاق بود. کما این که می فرمایند: انی بعثت لاتمم مکارم الاخلاق.  یعنی همان چیزی که ما سخت به آن نیاز داریم در واقع جامعه ما چه در سطح داخلی و چه در سطح بین المللی، نیاز به اخلاق دارد و از این روست که دین اسلام و بعثت پیامبر (ص)  بر پایه تتمیم مکارم اخلاق بنا نهاده شده است.

از طرف دیگر وقتی دقت کنید می بینید سفارش هایی که پیامبر در زمینه اخلاق به ما ارائه کردند،  از کوچک ترین نهاد جامعه یعنی خانواده شروع می شود تا برسد به کل جامعه و جامعه بین الملل و تعاملات با بقیه دنیا، شما می بینید که در همه این زمینه ها پیامبر (ص) دستورات و الزامات اخلاقی را بیان می کنند و اگر این اخلاقی که پیامبر برای ما بنا نهادند عمل شود ما هیچ کمبودی از حیث تعامل افراد با هم و اخلاق روابط نخواهیم داشت.

اگر اجازه بدهید از سفارش هایی که پیامبر (ص) درباره خانواده مطرح می کنند شروع کنیم. چقدر این حوزه برای پیامبر مهم و اساسی است؟

سفارش ها و توصیه هایی که پیامبر (ص) درباره پدر و مادر به فرزندان می کنند بسیار شگفت و زیباست. می فرمایند هر گاه فرزندی به چهره پدر و مادر نگاه کند، درهای رحمت خداوند به رویش باز می شود. در جای دیگری می فرمایند درهای رحمت خداوند به خانه ای باز می شود که پدر و مادر در آن خانه تکریم شوند.

چقدر عبارت های عجیبی است.

بله می فرمایند نگاه به چهره پدر و مادر مثل نگاه به کعبه است. یعنی هم طراز با قداست خانه خدا. در روایت دیگری از حضرت رسول (ص) آمده است که رضایت پروردگار در گرو رضایت پدر و مادر و خشم پروردگار در گرو خشم پدر و مادر است یعنی اگر کسی می خواهند خشنودی خداوند را برای خودش داشته باشد پدر و مادر خود را خشنود کند و برعکس.  

احتمالا میزان سفارش ها درباره مادر بیشتر است.

بله همین طور است.  سفارش ها و توصیه ها در مورد مادر، بیشتر است کما این که رعایت حق مادر در اولویت قرار دارد و سفارش ها درباره رعایت حق مادر بسیار پررنگ تر و غلیظ تر است. همچنین در مورد حق فرزندان به پدر و مادر بسیار سفارش شده است.

یعنی موازنه ای در این باره برقرار است؟

بله مثلا سفارش شده است که فرزندان تان را نیکو  بدارید.  شخصیت فرزندان را حفظ کنید و آن ها را بزرگ نشان دهید. ما این روایت را از پیامبر (ص) داریم که با فرزندان تان مثل بزرگ زاده ها رفتار کنید. در روایات در این باب آمده که هر کسی به فرزندان خدود  بیشتر نیکویی کند به من رسول الله (ص) نزدیک تر است. راوی می گوید که رسول الله (ص)،  امام حسن (ع) و امام حسین (ع) را می بوسید. به پیامبر گفتم من 10 بچه دارم و تا به حال آن ها را نبوسیده ام. رسول الله (ص) چنان غضبناک شدند که فرمودند مگر می شود کسی چنین باشد. رحمت خدواند از خانه ای که در آن فرزندان مورد اکرام قرار نمی گیرند دور است.

همچنین درباره رعایت خانواده و مراعات همسر بیشتر سفارش شده است.  حضرت می فرماید بهترین شما کسی است که برای خانواده خود بهترین و مهربان ترین باشد. در جای دیگری می فرماید مرد خانواده آن مقدار که برای رفع احتیاجات زن و فرزند خود  تلاش می کند ثواب صدقه برایش در نظر گرفته می شود و کسی که برای رفع احتیاجات خانواده خود تلاش می کند ثواب جهاد را دارد. درباره مراعات حرمت زن به مرد هم خیلی سفارش شده است که اگر زنی فقط 7 روز در خانه به شوهر خود خدمت کند بهشت بر او واجب می شود و هفت در از درهای بهشت برای او باز می شود. این ها البته توصیه هایی است که کوچک ترین نهاد جامعه یعنی خانواده را در بر می گیرد.

چرا در کلام رسول الله (ص) تا این حد  این موضع برجسته می شود؟

به خاطر این که اساس جامعه از خانواده ها تشکیل شده است و مجموع خانواده ها می شود جامعه و اگر در خانواده ای دستورات پیامبر اجرا شود به واقع جامعه را هم که مجموع این خانواده هاست متاثر می کند.  شما در نظر  بگیرید پدر و مادرهایی که در خانه مورد اکرام قرار می گیرند با روحیه بهتر و شاداب تری وارد جامعه نمی شوند و فضای جامعه را با این روحیه سیراب نمی کنند؟ وقتی فرزندان در خانه مورد تکریم قرار می گیرند و هیچ کمبودی از حیث عاطفه و محبت در خود حس نمی کنند بهتر می توانند در جامعه خدمت کنند و با شخصیت و عزت نفس بالا در مراودات اجتماعی حاضر شوند یا نه فرزندانی که از این امتیاز و این ویژگی برخوردار نیستند .  از همین روست که پیامبر این همه بر روی مکارم اخلاق به ویژه در خانواده تأکید دارند.