گروه ايران و جهان- مهدي روزبهاني: قطار مذاکرات هسته اي تنها شش روز به ايستگاه پاياني خود فاصله دارد و آنگونه که گمانه زني ها نشان مي‌دهد احتمال دستيابي به توافق جامع در اين مدت وجود دارد و اگر که اين مهم هم ميسر نشود؛ کليات توافق آماده شده است و احيانا سند نهايي در وقت اضافه به امضا خواهد رسيد. با اين حال برخي منابع از حل نشدن اختلافات اساسي خبر مي‌دهند و آينده مذاکرات را مبهم ارزيابي مي‌کنند.
امروز ظريف و اشتون دور پاياني مذاکرات هسته اي در ضرب الاجل توافق ژنو را در وين آغاز مي‌کنند. وزير امور خارجه کشورمان و کاترين اشتون هماهنگ کننده 1+5 (آمريکا، فرانسه، روسيه، چين، انگلستان و آلمان) امروز بر سر ميز ناهار به رايزني مي‌پردازند.وزراي خارجه ايران و گروه 1+5 به همراه کاترين اشتون مسئول وقت سياست خارجي اتحاديه اروپا سوم آذر ماه سال گذشته (1392) در شهر ژنو به توافقي تحت عنوان «برنامه اقدام مشترک» در خصوص برنامه هسته اي ايران دست يافتند که اين توافقنامه سي ام دي ماه وارد مرحله اجرا شد و بهمن ماه نيز مذاکرات جامع هسته اي براي دستيابي به يک توافق جامع آغاز شد که تاکنون شهر وين ميزبان هفت دور اين مذاکرات بوده و يک دور نيز در نيويورک و آخرين دور (نهمين دور) نيز هفته گذشته در شهر مسقط پايتخت عمان برگزار شد.اين نشست در حالي برگزار مي‌شود که آسوشيتدپرس از احتمال پيوستن وزراي خارجه 1+5 به مذاکرات وين خبر داد. اين منبع در گزارش خود افزود که ايران و 1+5 (آمريکا، انگليس، فرانسه، روسيه، چين بعلاوه آلمان) بيش از هر زماني به توافقي نزديک شدند که مانع از توانايي تهران براي ساخت تسليحات هسته‌اي مي‌شود، حالتي که به پايان دادن به تحريم‌ها عليه تهران منجر مي‌شود و تنش‌هايي که مي‌تواند به جنگ جديد خاورميانه دامن زد را تسهيل مي‌بخشد.آسوشيتدپرس گزارش کرد که البته خبر بد اين است که هنوز اختلافات چشمگيري وجود دارد، رسيدن به توافق نهايي تا مهلت 24 نوامبر بعيد است. هر دو طرف ممکن است تمايل به تمديد مذاکرات داشته باشند اما اين مسئله مي‌تواند مخالفان در کنگره آمريکا را تقويت کند.طبق اين گزارش، در حاليکه بسياري از مسائل حل نشده باقي مانده است، «جان کري» وزير خارجه آمريکا و شرکاي وي در گروه 1+5، برنامه‌ريزي کرده‌اند که در مذاکرات وين که از امروز شروع شده به «محمد جواد ظريف» وزير خارجه ايران بپيوندند.آسوشيتدپرس گزارش کرد که دو طرف مذاکره براي تمديد مذاکرات بعد از مهلت 24 نوامبر آمادگي دارند اما عدم توافق تا مهلت تعيين شده موجب بروز ترديدها در کنگره آمريکا مي‌شود. دولت آمريکا ممکن است کنگره را با بررسي تحريم‌هاي جديد در صورت عدم توافق خشنود سازد اما اين مسئله مي‌تواند موجب شود که تهران از ميز مذاکرات عقب‌نشيني کند.با اينکه طرفين در وين پنج کار نگارش متن پيش نويس توافقنامه جامع هسته اي تحت عنوان «برنامه اقدام مشترک جامع» آغاز شد و حتي گفته شد که 60 تا 65 درصد متن مورد نگارش قرار گرفته، ولي محمدجواد ظريف وزير خارجه ايران اعلام کرد که هنوز متن پرانتزها (جاهاي خالي) زيادي دارد و اختلافات عمده کماکان به قوت خود باقي است.ايران و گروه 1+5 پس از آن براي ششمين دور در وين گردهم آمدند و در حدود 2 هفته به رايزني هاي دو و چندجانبه پرداختند تا 29 تير ماه (فرصت شش ماهه از زمان اجراي توافقنامه ژنو) به توافق جامع دست يابند ولي در آخرين روزهاي تير ماه، اختلافات حصول نتيجه را امکانپذير نکرد و اين مذاکرات براي چهار ماه ديگر (سوم آذر ماه 1393) تمديد شد.
گفتگوي ظريف با همتاي چيني
از سوي ديگر رايزني هاي ظريف ادامه دارد. روزگذشته راديو چين در گزارشي از گفتگوي تلفني «وانگ يي» وزير امور خارجه چين با «محمد جواد ظريف» همتاي ايراني اش خبر داد و گفت که دو طرف در اين گفتگو در باره مساله هسته اي ايران تبادل نظر کردند.بر اساس اين گزارش وزير خارجه چين با بيان اينکه مذاکرات هسته اي ايران و گروه 1 + 5 وارد مرحله حساسي شده، تلاش ايران را براي به نتيجه رسيدن اين مذاکرات قابل تقدير دانست.«وانگ يي» اعلام کرد که چين از تلاش مشترک طرفين مذاکره کننده در رسيدن به نتيجه مورد نظر خرسند بوده و اميدوار است نتايجي همراه با رضايت براي دو طرف حاصل شود. همچنين وزير خارجه چين يادآور شد: مذاکرات مربوط به حل موضوع هسته اي ايران وارد مرحله کليدي شده و طرفين بايد ضمن توجه به وضعيت کلي کنوني بر تفاهم مشترک پايبند باشند.وي ادامه داد: دو طرف همچنين بايد با تلاش مشترک، نرمش خود را در پذيرش اين توافق نشان داده و براي دستيابي همه جانبه و عادلانه آن و البته ايجاد تعادل در مذاکرات تلاش کنند.«وانگ يي» يادآور شد:چين همواره آماده است به نقش سازنده خود در حفظ تبادلات نزديک و در جهت پيشبرد برنامه ها، به هردو طرف مذاکره کننده کمک کند.براساس گزارش راديو چين، «محمد جواد ظريف» وزير امور خارجه کشورمان نيز در اين گفتگوي تلفني ضمن تشريح ديدگاههاي ايران از موضع اتخاذ شده از سوي چين و نقش اين کشور براي کمک به روند مذاکرات تقدير کرد.
سرانجام مذاکرات محور اظهار نظرها
با اين حال رسانه هاي خارجي در سطحي گسترده به پوشش تفاسير و اظهار نظرهاي مختلف در مورد سرانجام مذاکرات در روزهاي پاياني توافقنامه ژنو پرداخته اند. واشنگتن پست در گزارشي تحت عنوان «ترديدها در مورد يک توافق هسته اي با ايران در آستانه نزديک شدن به ضرب الاجل» مي‌نويسد: «اهداف شش قدرت اصلي جهان در مذاکره با ايران کاملا مشخص است: مسدود کردن مسير دستيابي به ايران به بمب هسته اي و در نهايت برداشت تحريم ها اما مذاکره کنندگان در شرايطي اين هفته در وين گردهم مي‌آيند که شايد نتوان بر دهه ها بي اعتمادي متقابل و سال ها ابهام ايراني در مورد برنامه هسته اي به راحتي غلبه کرد. سه روز مذاکره در عمان طي هفته گذشته نتوانست گامي به جلو باشد. حال مذاکره کنندگان و کارشناسان هسته اي در مورد احتمال و حتي امکان دستيابي به توافق هسته اي پيش از ضرب الاجل 24 نوامبر ترديد دارند.»
صفي از مخالفان توافق
نيويورک تايمز نيز در گزارشي با تيتر «توافق هسته اي ايران با رديفي از نيروهاي مخالف روبرو است» نوشت: «نامه ماه گذشته باراک اوباما، رئيس جمهوري آمريکا به آيت الله خامنه اي، رهبر معظم ايران و ترغيب ايشان به غلبه بر يک دهه بي اعتمادي و مذاکره در مورد توافقي که بلندپروازي هاي هسته اي تهران را محدود کند، شايد آخرين تلاش اوباما براي رسيدن به مصالحه با ايران بود که مي‌توانست بازسازي خاورميانه را به دنبال داشته باشد. امروز اوباما بيش از هر زماني نيازمند يک دستاورد سياست خارجي است و مي‌بيند که زمان چطور براي تغييرمحاسبات در خاورميانه از دست مي‌رود. اما نيروهايي که در مقابل اين توافق صف کشيده اند، نيرومند هستند؛ نه تنها تندورهاي ايران بلکه جمهوري خواهان تازه به قدرت رسيده، برخي دوستان دموکرات شان و بسياري از متحدان نزديک آمريکا مقابل اين توافق هستند.»در ادامه گزارش نيويورک تايمز آمده: «در شرايطي که مذاکره کنندگان براي برگزاري دور نهايي مذاکرات به وين مي‌روند، مشاوران ارشد امنيت ملي اوباما شانس دستيابي به توافق طي ماه جاري را 40 تا 50 درصد ارزيابي مي‌کنند.»
توافق آغازي براي پايان دشمني ها
ديلي تلگراف اما گزارش خود را با تيتر مثبت «تلاش نهايي در مذاکرات ايران-آمريکا مي‌تواند دشمني 35 ساله را پايان دهد و به امنيت خاورميانه کمک کند» آغاز کرده و نوشت: «ديپلمات ها روز سه شنبه ديدار مي‌کنند تا براي اطمينان از عدم توليد تسليحات توسط ايران به توافق برسند، با اين حال باراک اوباما هنوز ممکن است در اين مورد با نبردي جدي در هر دو مجلس سنا و نمايندگان روبرو باشد.»ديلي تلگراف اينطور ادامه مي‌دهد: «اگر ايران و آمريکا به توافق برسند، بر دشمني 35 ساله اي که با انقلاب ايران در 1979 آغاز شد، غلبه مي‌کنند. سايه آمريکايي که براي جلوگيري از ساخت تسليحات هسته اي توسط ايران به اين کشور حمله خواهد کرد، برداشته مي‌شود. و براي يکبار از شدت تنش هاي خاورميانه کاسته مي‌شود. ايران و آمريکا قادر خواهند بود براي مقابله با دشمنان مشترک شان از جمله داعش همکاري کنند.»خبرگزاري فرانسه اما در گزارشي تحت عنوان «توافق هسته اي مي‌تواند مهر تاييدي بر پيروزي تاريخي اوباما باشد» تاکيد مي‌کند که «توافق هسته اي با ايران مي‌تواند يک پيروزي نادر براي رئيس جمهوري باشد که به دنبال ايجاد ميراث خود در کاخ سفيد است اما تحليل گران ترديد دارند که تجديد روابط تداوم داشته باشد.»اين خبرگزاري در ادامه به نقل از مارک فيتزپاتريک، مقام سابق وزارت خارجه در امور عدم اشاعه و خلع سلاح و مشاور ارشد موسسه بين‌المللي مطالعات استراتژيک لندن مي‌نويسد: «اگر توافقي صورت پذيرد، منجر به دوستي ميان ايران و دشمنان سابقش نخواهد شد.»