به گزارش فرهیختگان آنلاین، براساس برآوردهای سازمان جهانی بهداشت، سالیانه 500 هزار نفر بر اثر مواجهه با ذرات معلق هوا و گردوغبار، دچار مرگ زودرس می‌شوند. در ایران نیز میزان مرگ‌ومیر ناشی از آلودگی‌های هوا در سال 92، بیش از چهارهزار و 400 نفر بوده که به ازای هر 24 ساعت 12 نفر و هر دو ساعت یک نفر بر اثر آلودگی هوا و ریزگردها، جان داده است. تنها در یک نمونه، ریزگردها سالانه پنج‌هزار نفر را در خوزستان بیمار و ۲۰ تا ۶۰ درصد به مراجعات مراکز درمانی این استان اضافه می‌کند.
در آخرین رویداد نیز، با شدت گرفتن توفان و گردوخاک در استان سیستان و بلوچستان، افزون بر هزار نفر به دلیل بروز پدیده گردوغبار به مراکز درمانی مناطق زابل، هیرمند، زهک، نیمروز و هامون مراجعه کردند.
ریزگردها و پدیده گردوغبار علاوه‌بر تبعات جبران‌ناپذیر روی سلامت افراد، در سال 88 خسارتی حدود 7 تا 17 میلیون تن به تولیدات زراعی و باغی وارد کردند. از سوی دیگر، تاثیر منفی و خطرناک این پدیده روی صنعت هوایی، ریلی و جاده‌ای سبب سقوط هواپیماها و کشته شدن سرنشین‌های آنها یا تصادفات جاده‌ای منجر به مرگ شده است.
در گذشته‌ای نه‌چندان دور، استان‌های خوزستان، ایلام و بخش‌هایی از استان کرمانشاه با پدیده گردوغبار دست و پنجه نرم می‌کردند، حال آنکه به سبب تشدید کانون‌های گردوغبار در کشورهای عراق و سوریه به دلیل سدسازی‌های مکرر دولت ترکیه روی سرشاخه‌های رودخانه‌های دجله و فرات و از سوی دیگر سدسازی کشور افغانستان روی رودخانه هیرمند، در حال حاضر 23 استان کشور با پدیده گردوغبار درگیر هستند و از کرانه‌های دریای خزر تا حاشیه خلیج‌فارس و دریای عمان، با این پدیده مخرب زیست‌محیطی دست و پنجه نرم می‌کنند.
طبق گزارش سال 2011 سازمان بهداشت جهانی، شهر اهواز بین 1100 شهر جهان بالاترین غلظت ذرات PM10 را داشته که بر همین اساس، مرکز استان خوزستان، عنوان آلوده‌ترین شهر جهان را از آن خود کرده است. از سوی دیگر، میزان خسارات ناشی از شرایط نامناسب بهداشتی، تعطیلی مدارس، فرودگاه‌ها و ادارات، سالانه بیش از ۳۰ هزار میلیارد ریال به استان‌های درگیر و ۹ هزار میلیارد ریال به خوزستان خسارت وارد می‌کند که مناطق روستایی نسبت به مناطق شهری بیشتر درمعرض خطر ناشی از گردوغبار قرار می‌گیرند.
این درحالی است که پدیده گردوغبار سلامت باغ‌های خرما که استراتژیک‌ترین محصول کشاورزی ایران محسوب می‌شود را با خطر جدی روبه‌رو کرده است.
خسارت‌های ناشی از پدیده گردوغبار تنها مختص به جمهوری اسلامی ایران نیست و به‌عنوان مثال در کشور استرالیا، سالیانه 10 تا 50 میلیون دلار بابت درمان بیماری آسم ناشی از گردوغبار هزینه می‌شود. این درحالی است که هزینه تمیز کردن منازل شهروندان این کشور نیز سالیانه بالغ بر سه میلیون دلار می‌شود. چین نیز که این روزها عنوان بزرگ‌ترین قدرت اقتصادی دنیا را یدک می‌کشد در سال 2003 میلادی بیش از 6 میلیارد دلار بابت ریزگردها و پدیده گردوغبار متضرر شد.
علت پدیده گردوغبار موجود در ایران سوء‌مدیریت در بخش سدسازی و اجرای سیاست‌های غلط در حوزه مهار آب‌های روسطحی است.
به گفته بسیاری از کارشناسان 10 مورد از 12 مورد بحران ایجاد‌شده توسط گردوغبار در خوزستان طی چند ماه گذشته ناشی از منابع داخلی بوده است. درحال حاضر تالاب هورالعظیم و تپه‌های ماسه‌ای سرزمین فکه در استان خوزستان و کویر کاشان در استان اصفهان، دو منشأ اصلی تولید گردوغبار در کشور محسوب می‌شوند. در این بین نقش تالاب هورالعظیم که در مرز استان خوزستان و کشور عراق قرار دارد، بسیار کلیدی است.
در دهه 1950 میلادی به دلیل اجرای سیاست‌های غلط از سوی صدام، برای استخراج نفت و از سوی دیگر بروز جنگ تحمیلی هشت ساله و تلاش ایران برای برداشت نفت از میدان نفتی آزادگان، عملا بیش از 90 درصد تالاب در بخش عراق و 54 درصد آن در بخش ایران خشک شده و به کانون ریزگردها تبدیل شد. اگرچه دولت مدعی است اجرای برنامه‌های زیست‌محیطی باعث شده که بیش از 80 درصد تالاب هورالعظیم در خوزستان یا تالاب هامون در سیستان و بلوچستان احیا شود، به نظر می‌رسد سرعت تبخیر آب در این دو تالاب در ایام گرم سال از سرعت عملکرد مسئولان بیشتر است و در آینده نزدیک، موج جدیدی از گردوغبار استان‌های کشور را فراخواهد گرفت.
اما این روزها در کنار انتشار اخبار نگران‌کننده از وضعیت دریاچه ارومیه، تالاب‌های هورالعظیم و هویزه، خبری در رسانه‌ها منتشر شد مبنی‌بر اینکه سد دز با انباشت حجم عظیمی از رسوبات مواجه شده و کمتر از 10 سال به پایان عمر این سد باقی مانده است. علت این اتفاق نبود سازه برای مهار گل و لای و رسوبات در بالادست این سد عنوان شده است که در صورت آسیب دیدن سد دز، ابتدا نیروگاه آن از مدار خارج خواهد شد و سپس آورد سالانه هشت میلیارد مترمکعبی رودخانه دز که تاکنون با مخزن دو میلیارد مترمکعبی این سد، بخشی از آن برای مصارف شرب و کشاورزی منطقه مدیریت می‌شد، رهاسازی شده و بدون استفاده به خلیج‌فارس می‌ریزد. در صورت بروز این اتفاق، مناطق دیگری از استان خوزستان به کانون ریزگردهای داخلی تبدیل خواهند شد.
توزیع ماسک، تعطیلی مدارس و ادارات، جلوگیری از فعالیت‌های آلاینده هوا نظیر تعطیلی فعالیت معادن و فعالیت‌های ساختمانی و صنایع و دعوت از گروه‌های آسیب‌پذیر برای عدم خروج از منازل‌شان، نسخه‌های کوتاه‌مدت و کم‌اثر مقابله با پدیده گردوغبار است، حال اینکه از گذشته‌های دور، مالچ‌پاشی و کاشت درختان مقاوم از برنامه‌های جدی و موثر برای مقابله با ریزگردها محسوب می‌شوند.