توسعه پایدار مفهوم جامعی است که تمام جنبههای زندگی انسان را دربرمیگیرد. بر این اساس توسعه پایدار را چنین میتوان تعریف کرد: توسعه پایدار به معنای مدیریت و حفاظت منابع طبیعی و جهت دادن به تحولات اقتصادی به ترتیبی است که نیازهای حال و آینده به صورت مستمر و پایدار تامین شود. همچنین در تعریفی دیگر عنوان شده که توسعه پایدار، نوعی از توسعه است که بدون آسیبهای زیستمحیطی و خسارت بر نسلهای آتی تداوم پیدا کند. علاوهبر این توسعه پایدار را میتوان تعیین حداقل مصرف، ترکیب معین جریان مصرف، حداکثر سطح بیکاری قابل تحمل، تامین رفاه اجتماعی برای همگان و تنوع بخشیدن به فعالیتهای اقتصادی دانست. کمیسیون جهانی محیطزیست و توسعه (1987) توسعه پایدار را این گونه تعریف کرده است: توسعه پایدار، توسعهای است که به نیازهای کنونی پاسخ میگوید، بدون آنکه موجب از بین رفتن توان نسلهای آینده در پاسخگویی به نیازهایشان شود. سازمان ملل متحد مفهوم توسعه پایدار را چنین بیان کرده است: توسعه پایدار گونهای از توسعه است که از لحاظ اقتصادی پویا و با کارایی بالا، از نظر محیطزیست غیرمخرب، از نظر اجتماعی عادلانه و از نظر فناوری مطلوب و متناسب است. از طرفی سازمان خواربار و کشاورزی جهانی (FAO) در تعریف توسعه پایدار آورده است: توسعه پایدار، مدیریت و نگهداری منابع طبیعی و جهت بخشی به تحولات فناوری و ساختار اداری است، به صورتی که تامین مستمر نیازهای انسان و رضایت نسل فعلی و همچنین آینده را تضمین کند. چنین توسعهای (بهویژه در بخش کشاورزی و بوم شناختی) که با حفاظت زمین، آب، ذخایر توارثی جانوری و گیاهی همراه بوده، خسارت زیستمحیطی به حداقل رسیده و از فناوری مطلوب بهره میگیرد. از نظر اجتماعی قابل قبول و از لحاظ اقتصادی پویا و پایدار است. چنان که ملاحظه میشود در تمام تعاریف فوق دو نکته اساسی نهفته است: اولا توسعه پایدار باید نیازهای فعلی انسان را بدون آسیبهای زیستمحیطی فراهم کند. ثانیا نیازهای آینده را هم بدون لطمه به توان نسلهای آینده تدارک ببیند. اگر بناست که توسعه پایدار واجد ارزش باشد، باید محیطزیست و نیازهای انسان در آن مدنظر باشد. لذا این توسعه دربرگیرنده نظریه تغییر روابط بین انسان و محیطزیست در طول زمان است. طرفداران توسعه پایدار در دنیا اعتقاد دارند که الزامی وجود ندارد همواره توسعه اقتصادی و حفظ محیطزیست با همدیگر در تضاد باشند. زیرا کیفیت مطلوب محیطزیست میتواند به رشد و توسعه اقتصادی کمک کند. این مفهوم در شرایط ایران شاید از نظر مبانی نظری قابل بحث و پیگیری باشد، اما به نظر میرسد هنوز روابط اجتماعی و اقتصادی موجود و اهداف توسعه کشور قائل به آن نباشد یا اگر هم اعتقادی وجود داشته باشد، توانایی اجرای آن تا سالهای آینده بعید به نظر میرسد.
نگاهی به مفاهیم توسعه پایدار
فرشاد قوشچی استادیار دانشگاه: توسعه پایدار مفهوم جامعی است که تمام جنبههای زندگی انسان را دربرمیگیرد.
صاحبخبر -
∎