محققان کشورمان در نشست تخصصی «بررسی عملکرد ساختمان‌ها در برابر خطرات چندگانه و مدیریت سانحه با بررسی موردی ساختمان پلاسکو» ضمن هشدار نسبت به آتش‌سوزی‌های بعد از زلزله با بیان کاهش ۸۰ درصدی مقاومت بتن‌های سخت در دمای ۸۰۰ درجه سانتی‌گراد، اظهار کردند که مطالعات انجام‌شده بر روی سازه‌هایی که دچار آتش‌سوزی شده، ولی تخریب نشده‌اند نیز نشان داده است که مقاومت این نوع سازه‌ها در برابر زلزله کاهش یافته است.

به گزارش ایسنا، مهندس علیرضا سعیدی، دبیر کل انجمن‌های مردم‌نهاد روز شنبه، 9 بهمن ماه در نشست تخصصی «بررسی عملکرد ساختمان‌ها در برابر خطرات چندگانه و مدیریت سانحه با بررسی موردی ساختمان پلاسکو» که با محوریت عملکرد ساختمان‌ها در برابر آتش‌سوزی و زلزله، خرابی پیشرونده، مدیریت بحران، امداد نجات و آواربرداری در پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله برگزار شد، با اشاره به حادثه پلاسکو گفت: در حادثه پلاسکو اطلاعات دقیق و موثقی نداریم و آنچه که ارائه می‌شود، ناشی از مشاهداتی است که در مدت یک هفته داشته‌ایم

به گزارش ایسنا، مهندس علیرضا سعیدی، دبیر کل انجمن‌های مردم‌نهاد روز شنبه، 9 بهمن ماه در نشست تخصصی «بررسی عملکرد ساختمان‌ها در برابر خطرات چندگانه و مدیریت سانحه با بررسی موردی ساختمان پلاسکو» که با محوریت عملکرد ساختمان‌ها در برابر آتش‌سوزی و زلزله، خرابی پیشرونده، مدیریت بحران، امداد نجات و آواربرداری در پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله برگزار شد، با اشاره به حادثه پلاسکو گفت: در حادثه پلاسکو اطلاعات دقیق و موثقی نداریم و آنچه که ارائه می‌شود، ناشی از مشاهداتی است که در مدت یک هفته داشته‌ایم.

وی با تاکید بر اینکه حادثه پلاسکو هرچند که یک سانحه تلخ است، ولی باید در جهت بهبود مدیریت بحران از آن درس بگیریم، اظهار کرد: ساختمان حادثه دارای سه بار فروریزش بوده است و یکی از دلایلی که کشته‌های این سانحه زیاد نبوده است، این است که در مدت هشت دقیقه دو بار فروریزش داشته و در این مدت هشت دقیقه عده زیادی از افراد حاضر در ساختمان پلاسکو توانستند از ساختمان خارج شوند.

سعیدی به جزئیات فروریزش ساختمان پلاسکو اشاره کرد و ادامه داد: هفت طبقه آخر این ساختمان در ابتدا دچار تخریب شد و افرادی که در طبقه دهم ساختمان پلاسکو در حال استراحت بودند، به دلیل آنکه ارتباط راه‌پله با طبقات پایین قطع شده بود، نتوانستند از مسیر راه‌پله به طبقات زیرین دسترسی داشته باشند.

دبیرکل انجمن‌های مردم‌نهاد با تاکید بر اینکه در مراحل آواربرداری، نیروهای امدادی به لباس‌ها و لوازم آتش‌نشان‌ها دست یافتند، اضافه کرد: دلیل پیدا کردن این لباس‌ها آن بوده که نیروهای امدادی تلاش کردند تا با سبک کردن خود بتوانند به سرعت از ساختمان خارج شوند.

سعیدی در ادامه به وضعیت ساختمان و دلایل عدم توفیق فرار نیروهای امدادی از طریق پنجره‌ها اشاره کرد و گفت: در سال‌های گذشته ساختمان پلاسکو شاهد چند مورد خودکشی بوده است؛ از این رو در مقابل پنجره‌های این ساختمان فنس‌هایی کشیده شد که این امر موجب شد در زمان امدادرسانی به این ساختمان نیروهای امدادی با این مانع مواجه شوند.

وی درخصوص اظهارنظرهایی درباره انفجار در ساختمان پلاسکو، توضیح داد: ساختمان پلاسکو نوع خاصی از سازه است که قسمت پیرامونی آن تقویت شده و قسمت داخلی آن ضعیف‌تر است و زمانی که ساختمان از طبقه بالا شروع به فروریزش کرده است، آوار طبقات بالا به طبقات پایین سرایت کرده و از خارج ساختمان به گونه‌ای مشاهده کردیم که انفجار در پلاسکو رخ داده است.

سعیدی با انتقاد از عدم دعوت از متخصصان آواربرداری در فاجعه پلاسکو، گفت: ما از همان ابتدا اعلام کردیم که افراد در زیر آوار مانده در طبقات پایین ساختمان باشند، ولی عده‌ای اعلام کردند به دلیل بالا بودن حرارت قادر به پیدا کردن اجساد نیستیم؛ ولی به تدریج مشاهده کردیم که افراد در زیر آوار مانده در پایین ساختمان پیدا شده‌اند.

وی همچنین به انتشار دود سفید از آوارهای پلاسکو اشاره کرد و گفت: عمده لباس‌های موجود در این ساختمان، با پایه‌های نفتی بوده است، ضمن آنکه منبع گازوئیلی با حجم 17 هزار لیتر در این ساختمان بوده است که در زمان فروریزش ساختمان به دلیل وجود هوا در طبقات پایین کل گازوئیل و لباس‌های موجود در ساختمان سوختند؛ از این رو زمانی که مخزن گازوئیل در آواربرداری پیدا شد، این مخزن خالی بوده است.

مشاور شرکت آبفا با تاکید بر اینکه حرارت زیر آوار بسیار زیاد بوده، به‌گونه‌ای که فلزات زیر آوار ذوب شده بود، ادامه داد: تجربه سانحه پلاسکو نشان داد که ما در بخش مدیریت و حکمرانی بسیار ضعیف عمل کردیم، به‌گونه‌ای که در محل حادثه فرمانده عملیات مشخص نبوده است که این امر موجب آشفتگی بیشتر صحنه می‌شد.

وی در پایان با طرح سوالاتی مانند چرا از چنگال و قیچی‌های هیدرولیکی دیرهنگام استفاده‌ کرده‌ایم، چرا در هیچ اطلاعیه‌ای از متخصصان استفاده نشد، چرا تعداد مفقودان دیرهنگام اعلام شد، چرا از اطلاعات ساکنان برج استفاده نشد، چرا تجهیزات به مرور قوی شد، چرا تعداد مصدومان از روز اول به سرعت افزایش یافت و چرا دستگاه هوابرش با اندازه و قطر یک برج متناسب نبود، تاکید کرد که جامعه باید برای همه افراد جامعه ایمن باشد.

کاهش مقاومت لرزه‌ای سازه‌های تخریب‌نشده در حوادث آتش‌سوزی

دکتر رمضانعلی ایزدی‌فرد، عضو هیات علمی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) نیز با تاکید بر اینکه سانحه پلاسکو اولین حادثه در دنیا نیست، افزود: نمونه این فاجعه در سال 1998 با آتش‌سوزی چهار طبقه یک ساختمان 63 طبقه‌ای در لس‌آنجلس و یک ساختمان 10 طبقه در نیویورک بوده است.

وی با اشاره به رفتار سازه‌های فولادی در برابر آتش، اظهار کرد: وقتی سازه‌های فولادی در معرض آتش‌سوزی قرار می‌گیرند، سه مشخصه مهم در آنها رخ می‌دهد که موجب تخریب سازه‌های فولادی می‌شود.

ایزدی‌فرد افزایش بار ناشی از ریزش آوار و استفاده از آب برای اطفاء حریق، کاهش مقاومت و سختی فولاد را از جمله مشخصه‌های سازه‌های فولادی در برابر آتش نام برد و یادآور شد: سازه‌های فولادی تا دمای 300 تا 400 درجه سانتی‌گراد تغییرات عمده محسوسی ندارند، ولی با افزایش درجه حرارت از 400 درجه سانتی‌گراد مقاومت سازه‌های فولادی به شدت افت می‌کند. ضمن آنکه شاهد افزایش طول سازه‌های فولادی هستیم.

این عضو هیات علمی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) با اشاره به روند تغییرات در سازه‌های فولادی در هنگام آتش‌سوزی، خاطرنشان کرد: در مراحل اولیه آتش‌سوزی المان‌های سازه‌های فولادی شروع به گرم شدن و افزایش طول می‌کند. با افزایش طول ستون‌ها شاهد تنش در کل سازه خواهیم بود و بعد از آن کاهش مقاومت تیرها ایجاد می‌شود، به‌گونه‌ای که تیرها تغییر شکل پیدا می‌کنند و به تدریج ساختمان به سمت داخل فروریزش می‌کند.

وی با بیان اینکه در این وضعیت از داخل ساختمان سروصداهایی برای تخریب ایجاد می‌شود، خاطرنشان کرد: این سروصداها مقدمه تخریب سازه‌های فولادی برای ریزش است.

ایزدی‌فرد ضمن هشدار نسبت به آتش‌سوزی‌های بعد از زلزله، گفت: در فاجعه پلاسکو تنها یک ساختمان دچار حریق شد و تمام تجهیزات و نیروهای امدادی برای آن بسیج شدند که در نهایت شاهد از دست دادن عده‌ای از نیروهای امدادی بودیم، ولی در زمان وقوع زلزله به دلیل وجود موتورخانه‌ها در طبقات پایین سازه‌ها و نگهداری برخی مواد شیمیایی شاهد آتش‌سوزی پس از زلزله هستیم.

وی یادآور شد: بر این اساس در حال حاضر محققان بر روی افزایش مقاومت سازه‌ها در برابر آتش‌سوزی متمرکز شدند تا بتوانند از تخریب سازه‌ها در بعد از آتش‌سوزی جلوگیری کنند.

این محقق با اشاره به اجرای مطالعاتی بر روی مقاومت سازه‌های دچار حریق، گفت: در این مطالعات ما بر روی سازه‌های 4، 7 و 9 طبقه که دچار آتش‌سوزی شدند، ولی تخریب نشدند مطالعاتی را اجرایی کردیم.

وی با بیان اینکه در این مطالعات رفتار لرزه‌ای این نوع سازه‌ها مورد مطالعه قرار گرفت، یادآور شد: مطالعات ما نشان داده است که مقاومت سازه‌هایی که یک بار دچار حریق شده‌اند، ولی فروریزش نداشته‌اند، کاهش یافته است. به عبارت دیگر این نوع سازه‌ها مقاومت کمتری در برابر زلزله دارند.

 دکتر مرتضی بسطامی، دانشیار پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی نیز با تاکید بر اینکه ساختمان پلاسکو یک ساختمان فولادی بوده است، اظهار کرد: در هفته گذشته اظهارنظرهایی درخصوص ارجحیت سازه‌های بتن‌آرمه‌ای بر سازه‌های فولادی مطرح شد، ولی باید گفته شود که سازه‌های بتن‌آرمه‌ای مسائل خاص خود را دارد.

وی با اشاره به مطالعات انجام شده از سازه‌های ویران‌شده در آتش‌سوزی، اظهار کرد: مطالعات انجام‌شده درخصوص سازه‌های ویران‌شده در اثر آتش‌سوزی در سال‌های ۱۹۷۰ تا ۲۰۰۲ نشان می‌دهد که بیشترین سازه‌های ویران‌شده بر اثر آتش‌سوزی سازه‌های بتن‌آرمه‌ای بوده است. به‌گونه‌ای که در این بازه زمانی هفت مورد از سازه‌های ویران‌شده بر اثر آتش‌سوزی بتن‌آرمه‌ای، شش مورد فولادی (سه مورد آن حمله تروریستی از جمله واقعه ۱۱ سپتامبر بوده است)، پنج مورد بنایی و دو مورد چوبی بوده است.

بسطامی با بیان اینکه به دلیل ارزان‌بودن بتن تعداد سازه‌های بتن آرمه‌ای رو به افزایش است، تاکید کرد: در حال حاضر در برخی از شهرها ۸۰ درصد سازه‌ها بتن‌آرمه‌ای است.

دانشیار پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی با بیان اینکه در سال‌های ۱۹۷۰ تا ۲۰۰۲، ۱۳ مورد از ساختمان‌های ویران‌شده ناشی از آتش‌سوزی چهار تا هشت طبقه بوده است، ادامه داد: سه مورد ساختمان‌های ویران‌شده ناشی از آتش‌سوزی ۹ تا ۲۰ طبقه و شش مورد نیز سازه‌هایی با بیش از ۲۰ طبقه بوده است.

بسطامی با اشاره به حوادث مشابه ساختمان پلاسکو در دنیا گفت: شبیه‌ترین سانحه به پلاسکو در سال ۲۰۰۰ در اسکندریه مصر رخ داد که این ساختمان شبیه پلاسکو تولیدی پارچه بوده و از نوع بتن آرمه‌ای بوده است.

وی با تاکید بر اینکه سیستم اطفاء حریق این ساختمان در زمان آتش‌سوزی از کار افتاد، خاطرنشان کرد: پس از ۹ ساعت آتش این ساختمان کنترل شد، ولی به صورت ناگهانی فرو ریخت و ۲۷ نفر در زیر آوار ماندند.

این محقق با تاکید بر اینکه ما در کشور درخصوص مدیریت بحران خلع‌هایی داریم، یادآور شد: متاسفانه در هیچ‌کدام از دانشگاه‌های مهندسی کشور درسی درخصوص مهندسی آتش تدریس نمی‌شود.

وی خلع دیگر کشور در این زمینه را مقررات ایمنی ساختمان نام برد و گفت: مباحث ۶ و ۳ مقررات ملی درخصوص بارگذاری و تحلیل سازه‌ها در برابر آتش ساکت است.

وی ادامه داد: ما توانستیم آخرین مدل بتن را در سال ۲۰۱۱ ارائه کنیم و این مدل در آمریکای شمالی مورد استفاده قرار گرفته است؛ ولی در کشور این بحث‌ها به فراموشی سپرده شده است.

بسطامی در عین حال با تاکید بر اینکه در ساختمان‌های بلند به سمت استفاده از بتن‌های مقاوم حرکت شده است، اظهار کرد: این در حالی است که هرچه مقاومت بتن افزایش یابد، در برابر آتش‌سوزی ضعیف‌تر است. به‌گونه‌ای که دما بیش از ۱۰۰ درجه سانتی‌گراد موجب ایجاد ترک‌هایی در سطح بتن می‌شود و به سرعت گسترش می‌یابد.

وی به مطالعات انجام شده در این زمینه اشاره کرد و افزود: مطالعات ما نشان داده است که مقاومت بتن در دمای ۸۰۰ درجه سانتی‌گراد تا ۸۰ درصد کاهش می‌یابد.

وی یادآور شد: در این مطالعات ما بر روی ۵۰۰ نمونه بتنی ساخته شده با مصالح بومی کشور، نشان داد که مقاومت بتن از دمای ۲۰۰ درجه سانتی‌گراد به بالا به صورت صعودی کاهش می‌یابد.