گزارشی از یک جلسه دفاع از رساله دکتری با موضوع شاهنامه
نگاره‌ها منبعی برای متن‌پژوهی شاهنامه
صاحب‌خبر - در جلسه‌ای که ساعت یازده ظهر روز چهارشنبه، دهم شهریورماه 1395 در تالار شریعتی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی با حضور استادان و علاقه‌مندان زبان و ادبیات فارسی، به‌ویژه شاهنامه فردوسی برگزار شد، فاطمه ماه‌وان، دانشجوی دکترای زبان و ادبیات فارسی، از رساله خود با عنوان «متن‌پژوهی شاهنامه با رویکرد استفاده از نگاره‌ها» (قابلیّت‌های نگارگری به‌منزلۀ منبعی در متن‌پژوهی) به راهنمایی دکتر محمّدجعفر یاحقی و مشاوره پروفسور چارلز ملویل از دانشگاه کمبریج و دکتر گابریل وندنبرگ از دانشگاه لیدن هلند دفاع کرد. در این جلسه که دکتر محمّدجعفر یاحقی، پروفسور چارلز ملویل (از طریق اسکایپ)، و داوران رساله، دکتر ابوالقاسم قوام، دکتر مهدخت پورخالقی چترودی و نیز دکتر حسن بلخاری، استاد دانشگاه هنرهای زیبای تهران، حضور داشتند، ابتدا نویسنده خطابه خود را قرائت کرد. وی رویکرد استفاده از نگاره‌ها را در متن‌پژوهی شاهنامه، راهی تازه بیان کرد که بر اساس آن می‌توان بسیاری از ابهامات شاهنامه را برطرف کرد. ماه‌وان که با استفاده از جدول‌ها، نمودارها و آمار مختلف رابطه میان متن شاهنامه و نگاره‌ها را به طور دقیق بررسی کرده بود، برخی از موارد مبهم شاهنامه را که می‌توان بر اساس نگاره‌ها شفاف‌سازی کرد، برای حاضران در جلسه توضیح داد. وی همچنین بر این نکته تأکید کرد که پژوهش‌های دیگری نیز پیش از این درباره نگاره‌های شاهنامه فردوسی انجام شده ؛ اما وی نخستین فردی است که از نگاره‌ها برای متن‌پژوهی شاهنامه یعنی مواردی نظیر درک ابهامات متنی، تصحیح متن، واژه‌شناسی، دستور زبان و ... بهره گرفته‌است.در ادامه، پروفسور چارلز ملویل (مشاور رساله) از دانشگاه کمبریج (از طریق اسکایپ) درباره این رساله با حاضران گفت‌و‌گو کرد. پروفسور چارلز ملویل نگارش این رساله را در ادامه فعالیّت‌هایی دانست که درباره نگاره‌های شاهنامه فردوسی در دانشگاه کمبریج در حال انجام است. پروفسور ملویل پژوهش حاضر را کاری بسیار تازه دانست که استنادها، جدول‌ها و آمار ارائه‌شده در آن، بسیار ارزشمند و قابل توجّه است. وی همچنین درخواست کرد که این رساله را به صورت کتاب به چاپ برساند تا در دانشگاه کمبریج از آن استفاده شود. ادامه این جلسه به نظرها، پیشنهادها و انتقادهای مشاور دوم رساله، دکتر گابریل وندنبرگ از دانشگاه لیدن هلند اختصاص داشت. دکتر وندنبرگ که به دلایلی نتوانسته بود از طریق اسکایپ ارتباط خود را با این جلسه برقرار کند، متن نظرات خود را به زبان انگلیسی برای دکتر محمّدجعفر یاحقی ارسال کرده بود که دکتر زهره تائبی قرائت و ترجمه کرد. دکتر وندنبرگ ضمن سپاس ازپشتکار و تلاش فاطمه ماه‌وان ارتباط میان دو دانشگاه را مسیری تازه و ثمربخش برای گسترش دانش در میان دانشجویان دانست. پس از سخنان دکتر وندنبرگ، دکتر حسن بلخاری، استاد دانشگاه هنرهای زیبای تهران، به داوری درباره این رساله پرداخت. وی پس از ارائه نظرها و انتقادهای خود درباره این پژوهش، آن را کاری تازه برشمرد و با استناد به رابطه متن و نگارگری در ایران برخی از انتقادهای خویش را در مورد رساله بیان کرد.ادامه این جلسه به انتقادها و پیشنهادهای دو داور دیگر این رساله (دکتر مهدخت پورخالقی چترودی و دکتر ابوالقاسم قوام) اختصاص داشت که نویسنده پس از شنیدن همه انتقادها و نظرهای داوران رساله، به پرسش‌های آن‌ها پاسخ داد. در پایان، نویسنده با کسب درجه عالی ،دوره دکترای زبان و ادبیات فارسی را به پایان برد. در پایان جلسه دکتر محمّدجعفر یاحقی تلاش نویسنده را ستود و گفت: وی برای انجام این رساله، پشتکار بسیاری داشته است که باید سرمشق دیگر دانشجویان باشد. وی همچنین با اهدای یک دوره دوجلدی نفیس شاهنامه فردوسی تصحیح دکتر خالقی مطلق به وی، دیگر دانشجویان را تشویق کرد که با چنین رویکردهایی به تحقیق و پژوهش در زمینه شاهنامه بپردازند.∎