استفاده از خدمات نوين بانكي در خرداد ماه 23,5 درصد رشد پيدا كرد
اقبال مردم ايران به خريد از طريق كارت‌هاي الكترونيكي بانكي افزايش يافته و در خرداد95 با 687ميليون تراكنش خريد به مبلغ 100هزار ميليارد تومان از فروشگاه‌ها خريد كرده‌اند. اين رقم از نظر تعداد 44درصد و از نظر مبلغ 23.5درصد در طول يك‌سال گذشته افزايش داشته است.
بررسي وضعيت آمار بانكداري الكترونيك تا پايان خردادماه 95 نشان مي‌دهد كه اقبال ايرانيان به بهره‌گيري از سامانه‌هاي مختلف نظام‌هاي پرداخت نظير ساتنا، پايا، شتاب، شاپرك و چكاوك افزايش يافته است.
به گزارش«تعادل»، آمارهاي جديد نشان مي‌دهد ايران در مقايسه با كشورهاي عضو كميته پرداخت و زيرساخت‌هاي بازار CPMI رتبه21 را به لحاظ متوسط ارزش هر تراكنش الكترونيكي مشتريان داشته است.
مشتريان بانكي در سال 95 نسبت به سال گذشته، رفتاري متفاوت از خود نشان داده و استقبال آنها از خريد با كارت بيش از برداشت وجه نقد بوده است. البته سياست جديد بانك مركزي در دريافت كارمزد بابت عمليات مانده‌گيري نيز كه از خرداد93 عملياتي شده است از تعداد عمليات مزبور كاسته است. با اين وجود، مبلغ تراكنش‌هاي شتابي به ثبات نسبي رسيده‌اند؛ تنها يك‌درصد از سهم مبلغي برداشت وجه كاسته شده كه به سهم پرداخت قبض افزوده شده است.
متوسط هر تراكنش 150هزار تومان
متوسط مبالغ اسمي تراكنش‌هاي شتابي از رشد سالانه ناچيز مثبتي برخوردار بوده‌اند، درحقيقت متوسط مبلغ هر تراكنش شتابي از يك‌ميليون و 450هزار ريال به يك‌ميليون و 500هزار ريال افزايش يافته است. با اين وجود، متوسط مبالغ واقعي همچون ماه‌هاي گذشته رشد منفي داشته‌اند. در مقايسه با ماه قبل نيز متوسط مبالغ تراكنش‌هاي كارتي افزايش يافته‌اند. همچنين متوسط مبلغ تراكنش خودپرداز 211هزار تومان، در پايانه شعب 3ميليون و 478هزار تومان، در كيوسك 324هزار تومان و در شاپرك 108هزار تومان بوده است. همچنين در سيستم شاپرك، 959ميليون تراكنش به مبلغ 102هزار ميليارد تومان انجام شده كه 816ميليون از تعداد آن در پايانه فروش، 39ميليون در اينترنت و 114ميليون توسط تلفن همراه انجام شده است. همچنين 283ميليون تراكنش به مبلغ 60هزار ميليارد تومان از طريق خودپردازها، 5ميليون به مبلغ 19هزار ميليارد تومان در پايانه شعب، يك‌ميليون به مبلغ 200 هزار ميليارد تومان در پايانه كيوسك انجام شده است.
100هزار ميليارد تومان خريد در خردادماه
از سوي ديگر، 128ميليون تراكنش براي برداشت وجه به مبلغ 9.4هزار ميليارد تومان در خرداد 95 انجام شده است. تعداد تراكنش مانده‌گيري نيز 119ميليون، انتقال وجه 106ميليون به مبلغ 78هزار ميليارد تومان، پرداخت قبض 242ميليون به مبلغ 5.7هزار ميليارد تومان و خريد 687ميليون به مبلغ 100هزار ميليارد تومان بوده است.
شاپرك يا شبكه الكترونيكي پرداخت كارتي است كه پرداخت‌هاي كارتي خريد، پرداخت قبوض و مانده‌گيري از طريق مراكز فروش كالا و خدمات، اينترنت و تلفن همراه را پوشش مي‌دهد، تعداد تراكنش‌هايش در خرداد 95 بيش از 950ميليون به ارزش قريب به 100هزار ميليارد تومان رسيده كه نسبت به خرداد سال گذشته 22درصد رشد داشته است. در ميان اين تراكنش‌ها، تنها تراكنش‌هاي پايانه فروش با رشد تعدادي قريب 40درصد، نسبت به خرداد94 رشد داشته و تراكنش‌هاي اينترنت و تلفن همراه به خاطر محدوديت‌هاي يواس‌اس‌دي‌ها و پي‌اس‌پي‌ها، رشد بالاي منفي داشته‌اند؛ اين كاهش تعدادي به‌ويژه درخصوص تراكنش‌هاي اينترنتي بيشتر مشهود است. البته با وجود اين رشد منفي، مبلغ تراكنش‌هاي اينترنتي بيش از 40درصد رشد سالانه داشته است.
با توجه به رشد قابل توجه تعداد تراكنش‌هاي پايانه‌هاي فروشگاهي، متوسط مبلغ اسمي و واقعي آنها نسبت به سال گذشته كاهش داشته است كه نشان از تغيير در رفتار مردم و استقبال بيشتر آنها از بانكداري الكترونيك حتي براي مبادلات خردشان دارد. ليكن درخصوص پرداخت‌هاي پردازش شده در اينترنت و تلفن همراه شاهد رشد مثبت قابل توجهي در متوسط مبلغ هر پرداخت هستيم، به عنوان مثال متوسط مبلغ اسمي هر تراكنش اينترنتي از 940هزار ريال در خرداد94، با بيش از دو و نيم برابر رشد در خرداد95 به حدود 2ميليون و 500هزار افزايش يافته است.در سال95 استقبال مردم از پايانه‌هاي فروشگاهي نسبت به ساير كانال‌هاي پردازش بيشتر بوده است؛ به‌طوري كه نسبت به خرداد سال گذشته، 11درصد از سهم تلفن همراه و اينترنت كاسته و به سهم پايانه‌هاي فروش افزوده شده است و قريب به 85درصد تراكنش‌هاي پرداخت كارتي در سال جاري به پايانه‌هاي فروش اختصاص دارد. درخصوص مبلغ تراكنش‌ها، ليكن تغييرات بسيار ناچيز است و ثبات نسبي درمقايسه با سال گذشته مشاهده مي‌شود.
كاهش 9.5 رصدي مبلغ چك‌هاي وصول شده
در خرداد95 تعداد 9ميليون و 378هزار اسناد وصولي به مبلغ 116هزار ميليارد تومان در سامانه چكاوك وصول شده كه كاهش 9.5درصدي در طول يك‌سال داشته است. عملكرد چكاوك سامانه مديريت الكترونيكي چك كه پذيرش و پردازش چك‌هاي كاغذي بين‌بانكي را به صورت الكترونيكي انجام مي‌دهد، نشان مي‌دهد كه اطلاعات ثبت شده در چكاوك شامل اسناد وصول شده، اسناد برگشت داده شده و اسناد عودتي است.
در آمار زير تنها اسناد وصول شده گزارش شده است زيرا از يك سو اسناد عودتي قابليت هيچگونه تحليل اقتصادي را ندارند و از سوي ديگر آمار تعداد و مبلغ اسناد برگشت داده شده در چكاوك به صورت ناخالص گزارش مي‌شوند كه شامل چك‌هاي برگشت داده شده در هر روز كاري است و با آمار خالصي كه پس از كسر چك‌هاي رفع سوءاثر شده محاسبه مي‌شود، متفاوت است.
در خرداد 95 بيش از 9ميليون چك در سامانه چكاوك به ارزش حدود 1.200هزار ميليارد ريال وصول شده كه نسبت به خرداد سال گذشته 5 درصد رشد داشته است. ليكن مبلغ چك‌هاي وصول شده از كاهش 9.5درصدي برخوردار بوده است. ذكر اين نكته ضروري است كه از خرداد 94 سامانه چكاوك به طور كامل در شبكه بانكي كشور مستقر شده است. در مقايسه با ماه گذشته، هم تعداد و هم مبلغ چك‌هاي وصول شده به ترتيب از رشد 10درصدي و 2درصدي برخوردار بوده‌اند.
روند تغييرات تعداد اسناد وصولي پردازش شده در چكاوك طي يك سال اخير نشان مي‌دهد كه شاهد ثباتي نسبي در تعداد اسناد وصولي هستيم كه البته افزايش ناگهاني در اسفند ماه و كاهش ناگهاني در فروردين ماه ناشي از تغييرات فصلي است. بنابراين با توجه به جواني اين سامانه به نظر مي‌رسد، ثبات و بهره‌گيري از آن در روزهاي آينده به تثبيت موقعيت و رشد آن كمك كند
36 سامانه پرداخت
درحال حاضر تعداد سامانه‌هاي ملي طراحي و ارائه شده تحت نظارت بانك مركزي به 36سامانه رسيده كه عمدتا در حوزه زيرساخت‌هاي تسويه بانكي، نظام‌هاي پرداخت و زيرساخت‌هاي فناوري فعاليت دارند. در حوزه نظام‌هاي پرداخت سامانه‌هاي شتاب، شاپرك، چكاوك و... در حوزه زيرساخت‌هاي تسويه نيز سامانه‌هاي ساتنا، پايا، تابا و... و در حوزه زيرساخت‌هاي فناوري سامانه نماد و نهاب و... فعاليت دارند. درحال حاضر سامانه‌هاي طراحي شده نظام‌هاي پرداخت با استقبال مشتريان بانكي و غيربانكي همراه بوده است.
رشد 32 درصدي ساتنا
ساتنا به عنوان سامانه تسويه ناخالص آني است كه دربرگيرنده تسويه پرداخت‌هاي كلان بين بانكي، انتقال وجه فوري بين حساب‌هاي مشتريان در دو بانك و تسويه مبادلات سيستم‌هاست كه در خرداد 95 بيش از 860 هزار تراكنش به ارزش بيش از 5.300 هزار ميليارد ريال داشته است. در مقايسه با خرداد 94 تعداد انتقال وجه ساتنا از رشد بالاي 43درصدي و مبلغ آنها از رشد 32درصدي برخوردار بوده‌اند كه بيشترين سهم اين افزايش مربوط به رشد تراكنش‌هاي بين مشتريان است.
درحالي كه تعداد تراكنش‌هاي بين بانكي نسبت به سال گذشته كاهش يافته، مبلغ اين تراكنش‌ها بيش از 20درصد رشد داشته است و مي‌توان نتيجه گرفت كه در سال 95 تراكنش‌هاي بين بانكي به طور متوسط مبلغ بالاتري نسبت به سال گذشته داشته‌اند.
متوسط مبلغ اسمي تراكنش‌هاي بين بانكي در خرداد 95 قريب 89ميليارد ريال بوده كه نسبت به خرداد سال گذشته بيش از 40درصد رشد داشته است. درخصوص تراكنش‌هاي بين مشتري متوسط مبلغ از قريب 2.200ميليون ريال در خرداد 94 با كاهش تقريبي 4درصدي به 2.100ميليون ريال در خرداد 95 رسيده كه البته با مقايسه مبالغ واقعي و با در نظر گرفتن تورم مشاهده مي‌شود، شاخص مزبور در حقيقت بيش از 10درصد كاهش داشته است. از آنجا كه در ماه گذشته نيز شاهد رشد منفي متوسط مبلغ تراكنش‌هاي مشتريان غيربانكي بوديم، مي‌توان به شناخت بيشتر مردم و استقبال آنها از ساتنا در انتقال وجه بين بانكي حتي براي مبالغ كم پي برد.
رشد 30 درصدي پايا
اما عملكرد پايا يا سامانه پاياپاي الكترونيكي كه به عنوان زيرساخت اصلي انتقال وجه بين‌بانكي راه‌اندازي شده و درحال حاضر دستور پرداخت واريز مستقيم و تسويه شاپرك را دربر مي‌گيرد، تعداد تراكنش‌ها در خرداد 95 بيش از 160ميليون تراكنش به ارزش 1300هزار ميليارد ريال بوده كه نسبت به سال گذشته افزايش چشمگير 30درصدي داشته است. چنين افزايشي در هر دو نوع خدمت ارائه شده توسط پايا يعني دستورپرداخت واريز مستقيم و تسويه شاپرك مشاهده مي‌شود. در مقايسه با ارديبهشت 95 اما رشد بسيار ناچيز كمتر از يك درصدي مشاهده مي‌شود كه در حقيقت گواه بر ثبات نسبي عملكرد سامانه پاياست.
همچنين متوسط مبلغ هر دستور پرداخت واريز مستقيم از حدود 57 ميليون ريال در سال گذشته به 80 ميليون ريال افزايش يافته كه اين افزايش بيش از 40درصدي در مبالغ واقعي نيز با رشد 31درصدي مشاهده مي‌شود.
1300 ميليون تراكنش شتاب
در حوزه نظام‌هاي پرداخت شتاب يا شبكه تبادل اطلاعات بين بانكي كه دامنه وسيعي از تبادلات مالي از قبيل برداشت وجه نقد، انتقال وجه، خريد، پرداخت قبوض و مانده‌گيري را دربر مي‌گيرد در خرداد 95 قريب 1.300ميليون تراكنش به ارزش بيش از 1.900هزار ميليارد ريال را پردازش كرده كه نسبت به خرداد سال گذشته از رشد تقريبي 20درصدي برخوردار بوده است. با توجه به داشتن روندي نسبتا مشابه طي ماه‌هاي گذشته مي‌توان دستيابي به ثباتي نسبي در اين سامانه را استنباط كرد.
5 برابر شدن مبلغ كيوسك
از ميان پايانه‌هاي متصل به شتاب، بيشترين رشد سالانه تعدادي و مبلغي به تراكنش‌هاي پردازش شده در پايانه كيوسك به ترتيب با رشد 390و 490درصدي و كمترين رشد به تراكنش‌هاي پردازش شده در پايانه‌هاي خودپرداز اختصاص دارد.
از ارزش كل تراكنش‌هاي پردازش و تسويه شده توسط بانك‌ها و مشتريان غيربانكي در سامانه‌هاي ملي پرداخت 55 درصد به ساتنا، 20درصد به شتاب، 13درصد به پايا و 12درصد به چكاوك اختصاص دارد كه در مقايسه با سال گذشته 4درصد از مبلغ تراكنش‌هاي پايا و چك‌هاي وصول شده در چكاوك كاسته و به مبلغ تراكنش‌هاي تسويه شده در ساتنا و شتاب افزوده شده است. در خرداد ماه، تعداد و مبلغ تمام مبادلات الكترونيكي بانك‌ها و مشتريان غيربانكي از رشدي مثبت برخوردار بوده‌اند كه از ميان آنها سامانه ساتنا بيشترين رشد تعدادي و سامانه شتاب بيشترين رشد مبلغي را داشته‌اند.