صاحب‌خبر - دکتر علی اصغر فانی و یارانش در یک سال اخیر، مأموریت مهمی را برای اجرای سند تحول بنیادین برعهده داشتند. در این زمینه یک سال گذشته آموزش‌وپرورش اقدامات متعددی را برای اجرای این سند در دستور کار قرار داد. با وجود این نقشه راه اجرای سند تاکنون در شورای عالی آموزش‌وپرورش به تصویب نرسیده است. تصویب نشدن نقشه راه از یک سو و درگیری برخی طرح‌های تحولی با چالش‌های اجرا از سویی دیگر، حکایت از آن دارد که تحول‌آفرینی در آموزش‌وپرورش به این سادگی‌ها میسر نمی‌شود. اعتبارات آموزش‌وپرورش در سال 95 نسبت به سال 94 حدود 21 درصد افزایش داشت؛ ضمن آن که طبق اعلام مسئولان، میانگین حقوق فرهنگیان از شهریور 92 تا آبان 94 حدود 67 درصد افزایش یافت. با این اوصاف شرایط مالی وزارتخانه همچنان با وضع مطلوب فاصله زیادی دارد. عملکرد فانی در سال گذشته نشان داد که وی اعتقاد ویژه‌ای به حضور و مشارکت بخش خصوصی دارد. اصرار آموزش‌وپرورش بر تصویب «لایحه مدارس غیردولتی» و نقش پررنگ بخش خصوصی در لایحه برنامه ششم توسعه، شواهدی بر این مدعا بود. در ادامه مطلب به برخی از مهم ترین نقاط عملکردی یک‌سال اخیر آموزش‌وپرورش به صورت خلاصه اشاره شده است. تعلل در ارائه نقشه راه اجرای سند تحول بنیادین به جرأت می‌توان گفت که اجرای سند تحول بنیادین، مهم‌ترین تکلیف آموزش‌وپرورش در سال‌های اخیر بوده است. در این زمینه نخستین گام، تدوین نقشه راه اجرای سند از سوی آموزش‌وپرورش و سپس تصویب آن در نهادهای بالادستی خواهد بود. وزیر آموزش‌وپرورش در اردیبهشت 94 وعده داد که «نقشه راه اجرای سند» به زودی در شورای عالی آموزش‌وپرورش به تصویب می‌‌رسد. این وعده وزیر جامه‌ عمل نپوشید تا این که در تابستان 94، نقشه راه اجرای سند، پیش از آن که تصویب شود، رونمایی شد. با این اوصاف بازهم نقشه راه به تصویب شورای عالی آموزش‌وپرورش نرسید تا این که فانی در اردیبهشت 95 مدعی شد که نقشه راه نیازی به تصویب در شورای عالی ندارد. افزایش مشارکت مردمی یا خصوصی‌سازی آموزش‌وپرورش؟ دی ماه 94، لایحه‌ دایمی شدن قانون «تأسیس و اداره مدارس و مراکز آموزشی و پرورشی غیردولتی» به مجلس ارائه شد. این لایحه حساسیت بسیاری از کارشناسان و اصحاب رسانه را برانگیخت. به عقیده برخی از ایشان، لایحه مذکور موجبات خصوصی‌سازی آموزش‌وپرورش و تضعیف حاکمیت را با خود به همراه دارد.به هر ترتیب، این لایحه در اردیبهشت 95 در صحن علنی مجلس به تصویب وکلای ملت رسید. اما در خرداد 95 با ایرادات شورای نگهبان به مجلس عودت شد. مرور این ایرادها حکایت از آن دارد که لایحه مدارس غیردولتی برای تبدیل‌شدن به قانون دایمی، در مرزبندی میان «مشارکت مردم، خصوصی‌سازی مدارس و بیانات اخیر رهبر انقلاب درباره تضعیف نکردن مدارس دولتی» با ابهام اساسی روبه رو بود. در نهایت مجلس شورای اسلامی بعد از اعمال اصلاحات، لایحه مدارس غیردولتی را در مرداد ماه 95 به تصویب رساند. انحراف در مسیر جذب بعد از تصویب سند تحول، اولین آزمون استخدامی آموزش‌وپرورش بعد از وعده‌های پی‌درپی در نهایت در شهریور ماه 94 برگزار و دوره آموزشی برای آماده‌سازی پذیرفته‌شدگان از اسفند 94 آغاز شد. بدین ترتیب تأخیر در زمان برگزاری آزمون و تنگناهای اجرایی، طول دوره آموزشی پذیرفته‌شدگان را از یک سال، به پنج ماه کاهش داد. ناگفته نماند که برگزاری دوره آموزشی پنج ماهه انتقادهای فراوانی را نیز با خود به همراه داشت. در همین باره مقام معظم رهبری در دیدار با معلمان (اردیبهشت‌ماه 95) با اشاره به دانشگاه فرهنگیان، دوره‌های آموزشی کوتاه‌مدت را کارساز ندانستند.وزارت آموزش‌وپرورش در سال 95 نیز به دنبال برگزاری آزمون استخدامی است. ناگفته نماند که طبق اساسنامه دانشگاه مسیر اصلی جذب دانشجو از طریق کنکور سراسری و از میان داوطلبان دیپلمه تعریف شده است. در صورت اضطرار و در شرایطی که تأمین نیرو از مسیر اصلی ممکن نباشد، دانشگاه می‌تواند از شیوه پذیرش از طریق آزمون استخدامی بهره ببرد. تصویب آیین‌نامه جدید هدایت تحصیلی اواخر پاییز 94 محمدیان، رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی از طرح جدیدی برای شیوه هدایت تحصیلی خبر داد. مطابق این طرح برخلاف روال سال‌های اخیر، دانش‌آموزان ابتدا یکی از دو شاخه تحصیلی «نظری» و «فنی و مهارتی» را انتخاب کرده و سال بعد رشته خود را از رشته‌های ذیل شاخه انتخابی برمی‌گزیدند. اما در بزنگاه تصویب این طرح، شورای عالی آموزش‌وپرورش شیوه‌ دیگری را به تصویب رساند که در حقیقت همان روند جاری انتخاب شاخه و رشته‌‌های تحصیلی بود. تیرماه 95 با فرارسیدن موعد انتخاب رشته دانش‌آموزان پایه نهم، اجرای طرح هدایت تحصیلی وارد فاز نهایی شد که البته حواشی فراوانی نیز داشت. در نهایت این حواشی و اعتراض‌ها موجب شد تا تغییراتی در نحوه اعمال شیوه جدید صورت گیرد. سطح کم پوشش طرح شهاب وزارت آموزش‌وپرورش دولت یازدهم، با اتخاذ رویکرد کیفیت‌بخشی، توسعه کمّی مدارس سمپاد را کنار گذاشت. رویکرد دیگر وزارتخانه «پرورش استعدادهای برتر در میان دانش‌آموزان عادی (عدم جداسازی)» بود که طرح شهاب نیز همسو با آن از سال تحصیلی ۹۱-۹۲، با پوشش ۳۹ هزار دانش‌آموز آغاز شد. اما روند گسترش پوشش طرح در سال‌های گذشته، حکایت از آن دارد که طرح شهاب چندان که باید مورد حمایت آموزش‌وپرورش واقع نشده است و با افت‌وخیز و روند کندی به پیش می‌رود. به نظر می‌رسد کمبود اعتبارات یکی از موانع اصلی توسعه طرح شهاب باشد. در قانون بودجه 95 نیز اعتبار مجزایی برای اجرای این طرح در نظر گرفته نشد. اجازه تحصیل به کودکان افغانی طبق فرمان مقام معظم رهبری در ابتدای سال 94، وزارت آموزش‌وپرورش موظف شد تا تمامی دانش‌آموزان لازم‌التحصیل افغانی مقیم کشور را در مدارس نام‌نویسی کند. در این باره، وزارتخانه زمینه را برای ثبت‌نام حدود 50 هزار نفر اتباع غیرمجاز برای سکونت، در سال تحصیلی گذشته فراهم کرد که افزایش حدود 10 درصدی اتباع ثبت‌نام شده از نتایج مثبت این تصمیم به شمار می‌رود. همچنین هیئت‌وزیران در اردیبهشت 95 با اصلاح مصوبه قبلی خود، ممنوعیت تحصیل اتباع خارجی را لغو کرد. افزایش حقوق فرهنگیان معاون توسعه مدیریت و پشتیبانی وزیر آموزش‌وپرورش فروردین ماه 95 اعلام کرد که حقوق و مزایای فرهنگیان در آبان ماه 94 نسبت به شهریور سال 92، افزایش 67 درصدی یافته و به میانگین حدود دو میلیون و صد هزار تومان رسیده است. البته برخی مسئولان سابق، در این آمار تشکیک کردند و بخش عمده آن را مربوط به کارکنان ستادی وزارت آموزش‌وپرورش دانستند. فارغ از ادعای مذکور، تلاش مسئولان برای ارتقای سطح معیشتی معلمان قابل تقدیر است، اما به نظر می‌رسد که افزایش مذکور برای بسیاری از معلمان چندان ملموس نیست؛ همچنان که معاون وزیر آموزش‌وپرورش نیز اذعان کرده که «اگر معلمان امروز شغل دوم نداشته باشند، امکان گذران زندگی را ندارند». بی‌توجهی برنامه ششم به سیاست‌های کلی باوجود آن که مقام معظم رهبری در سیاست‌های کلی تدوین برنامه ششم، درباره آموزش‌وپرورش بر دو سیاست «اجرای سند تحول بنیادین» و «افزایش سهم آموزش‌های مهارتی در نظام آموزشی کشور» تأکید کرده بودند، اما سهم آموزش‌وپرورش در پیش‌نویس مذکور به «موضوع خرید خدمات آموزشی از بخش خصوصی» محدود شد. این موضوع، اعتراض کارشناسان و مسئولان را در پی داشت. بی‌مهری در حق دانشگاه فرهنگیان لزوم توسعه کمی و کیفی دانشگاه فرهنگیان موضوعی بود که مقام معظم رهبری در دیدار اخیر با معلمان کشور به آن اشاره فرمودند. اما بررسی اخبار و اتفاقات یک سال اخیر حکایت از آن دارد که دانشگاه فرهنگیان به شدت با کسری بودجه مواجه است. طبق اعلام رئیس پردیس خراسان رضوی دانشگاه فرهنگیان ۲۲۰ میلیارد تومان کسری بودجه دارد. همچنین طبق آمار اعلام شده در آذر ماه سال 94، به ازای هر 120 دانشجومعلم، یک عضو هیئت‌علمی در دانشگاه فعالیت می‌کند. این در حالی است که طبق شاخص تعیین‌شده در برنامه پنجم توسعه، دانشگاه فرهنگیان به جذب بیش از 1000 هیئت‌علمی جدید نیاز دارد.ناکافی بودن ظرفیت جذب دانشجومعلم از دیگر مصادیق بی‌توجهی به دانشگاه فرهنگیان است. برای تأمین نیروی انسانی موردنیاز آموزش‌وپرورش در سال‌های آینده، دانشگاه فرهنگیان سالانه باید 25 هزار نفر دانشجوی جدید پذیرش کند. هم اکنون حدود 70 هزار نفر در دانشگاه تحصیل می کنند. این در حالی است که تا شش سال آینده حدود 210 هزار نفر از آموزش‌وپرورش بازنشسته خواهند شد. بنابراین پیش‌بینی می‌شود در سال‌های آینده به دلیل تفاوت تعداد دانش‌آموختگان دانشگاه فرهنگیان و تعداد بازنشستگان سالیانه وزارت آموزش‌وپرورش، این وزارتخانه با معضل جدی کمبود نیرو مواجه شود. مهد، بابا ندارد! باوجود تصریح سیاست‌های کلی ایجاد تحول در آموزش‌وپرورش (ابلاغی سال 92) درباره نقش آموزش‌وپرورش در مدیریت مهدهای کودک، نهادهای سیاست‌گذار با تأخیر سه ساله به موضوع مدیریت و نظارت بر مهدهای کودک وارد شدند. در این زمینه اردیبهشت‌ماه 95، خبر موافقت شورای عالی انقلاب فرهنگی با انتقال مدیریت مهدهای کودک از سازمان بهزیستی به وزارت آموزش‌وپرورش منتشر شد. در همین حال مجلس شورای اسلامی در اقدامی موازی و البته برخلاف تصمیم اولیه شورای عالی انقلاب فرهنگی، در جریان اصلاح لایحه مدارس غیردولتی صدور مجوز مهدهای کودک را به بهزیستی سپرد. با این اقدام، مسئله مدیریت بر مهدهای کودک پیچیده‌تر شد.یکی از وجوه اهمیت تصمیم‌گیری درباره مدیریت مهدهای کودک، به اصلاح وضعیت نامناسب نظارتی و مدیریتی بر این مراکز مربوط می‌شود که نابه سامانی برنامه‌های برخی از مهدهای کودک و آسیب‌های ناشی از آن ها را در پی داشته است. این آسیب‌ها تا آن جا گسترش یافت که در سال 94، گمانه‌هایی مبنی بر نفوذ برخی جریان های خاص در مهدهای کودک شنیده شد که البته با هشدار مقام معظم رهبری در دیدار با اعضای هیئت دولت در شهریور 94 نیز همراه شد. سهم اعتبارات غیرپرسنلی در بودجه 95 آب رفت در جدول های بودجه سال 1395، اعتبار آموزش‌وپرورش و دستگاه‌های تابعه آن حدود 30 هزار میلیارد تومان تعیین شده است که در مقایسه با اعتبارات مندرج در قانون بودجه سال 94، حدود 21 درصد افزایش دارد. اما بودجه غیرپرسنلی این وزارتخانه نسبت به سال گذشته حدود 9 درصد کاهش یافته است. این کاهش در حالی رقم می‌خورد که سند تحول بنیادین به صراحت بر «افزایش سهم هزینه‌های غیرپرسنلی در بودجه جاری آموزش‌وپرورش» تأکید کرده است. خبری از همکاری با سازمان صداوسیما نشد اردیبهشت‌ماه 94، مقام معظم رهبری در دیدار با فرهنگیان کشور بر همکاری صداوسیما و آموزش‌وپرورش تأکید کردند. اسفند 94، مسئولان این دو دستگاه گردهم آمدند که مقرر شد تفاهم‌نامه همکاری دو دستگاه حداکثر ظرف یک ماه آماده شود و به عنوان منشور همکاری‌های وزارت آموزش‌وپرورش و سازمان صداوسیما مدنظر قرار بگیرد. باوجودگذشت بیش از شش ماه از این نشست، هنوز اتفاقی در این زمینه رخ نداده است.∎​