توسعه صنعت گردشگری از سال ها پیش تاکنون یکی از اهداف اقتصادی- فرهنگی کشور بوده و درباره مزیت های آن به فراوانی سخن به میان آمده اما طی دوره های اجرایی پیشین، صنعت گردشگری ایران از توجه لازم به دور مانده است. این در حالی است که دولت یازدهم طی سه سال گذشته با توجه به بایسته هایی چون دوری از اقتصاد نفتی و در راستای تعامل سازنده با جهان به توسعه گردشگری توجهی ویژه داشته است.
تقویت زیرساخت های توسعه گردشگری از جمله اقدام های دولت در این زمینه است. چند روز پیش (در هفته دوم شهریور ماه) «مسعود سلطانی فر» رییس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری از دستاوردهای دولت یازدهم در این حوزه رونمایی کرد. به گفته وی دولت یازدهم از طریق برنامه هایی چون حمایت از بناهای تاریخی، کمک به راه اندازی فروشگاه های اینترنتی صنایع دستی، رفع چالش های پیش روی صدور روادید، ساخت هتل (راه اندازی چهل هتل طی سه سال) و ... گام های موثری برای توسعه صنعت گردشگری برداشته است.
بنابر اعلان سلطانی فر در ۱۰ سال نخست اجرایی شدن سند چشم انداز باید به مرز ۹ میلیون گردشگر می رسیدیم اما در سال های گذشته چندان توجهی به این بخش نداشتند و تحریم ها و سوء مدیریت ها موجب محقق نشدن اهداف سند چشم انداز شد. در حال حاضر از برنامه عقب هستیم و بنا داریم سالانه با رشد برنامه ریزی شده به اهداف سند چشم انداز دست یابیم. به گفته وی طی سه سال گذشته شمار گردشگران خارجی در ایران سالانه 10 تا 12 درصد رشد داشته و به مرز پنج میلیون و 200 هزار نفر رسیده است.
در همین پیوند، گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا به منظور بررسی فعالیت ها و اقدام های دولت یازدهم در زمینه توسعه گردشگری، با رییس مرکز گردشگری علمی- فرهنگی دانشجویان ایران گفت وگو کرد.
یعقوب زاده با اشاره به اقدام های مثبت دولت در زمینه جذب گردشگر گفت: دولت تدبیر و امید در زمینه جذب گردشگر نسبت به دولت های گذشته گام های بلندتری برداشته است تا آنجا که در سال 1394 نزدیک به پنج میلیون گردشگر خارجی جذب شده است.
وی گفت: امنیت یکی از شرایط و لازمه های گردشگری خارجی است. احساس ناامن بودن ایران تا 2 سال نخست دولت روحانی وجود داشت اما حل و فصل پرونده هسته ای از راه گفت وگو، دید جهانیان نسبت به امنیت ایران را تغییر داد.
متن کامل گفت وگوی ایرنا با یعقوب زاده از این قرار است:

*** ایرنا: توسعه گردشگری چند سالی است به عنوان یکی از برنامه مهم در دستور کار مسوولان قرار گرفته است. با توجه به گذشت سه سال از آغاز به کار دولت یازدهم، روند توسعه گردشگری در ایران را چگونه ارزیابی می کنید؟
** یعقوب زاده: عمده ترین تحول گردشگری در دولت کنونی، توجه جدی و واقعی به توسعه گردشگری است که می توان آن را یکی از مهمترین دستاوردهای دولت اعتدال به شمار آورد. البته توسعه گردشگری در ایران همواره شعار مسوولان وقت بوده اما باید بگویم دولت تدبیر و امید در این زمینه رویکرد متفاوتی دارد و نسبت به دولت های پیشین به این مقوله حساس است.
همسنجی دولت پیشین و دولت کنونی نشان می دهد که آمار ارایه شده در زمینه ورود 6 میلیون گردشگر خارجی به ایران در دولت قبلی جای تردید دارد. در خوشبینانه ترین وضعیت باید گفت که شمار گردشگران خارجی در آن زمان سالانه از سه میلیون نفر فراتر نمی رفت. این در حالی است که بر پایه آمارهای منتشر شده در دولت یازدهم، تنها در سال گذشته، حدود پنج میلیون گردشگر خارجی از ایران بازدید کردند که نسبت به دوره های قبلی رشد چشمگیری داشته است. دولت در بیشتر دیدارها و سفرهای خارجی، هیاتی از سازمان میراث فرهنگی را همراه داشت تا گفت وگو در این زمینه را پیش ببرد.

***ایرنا: آیا گسترش گردشگری داخلی و سفر شمار زیادی از شهروندان به مناطق دیدنی و استان های مختلف کشور را می توان نمودی از رونق گردشگری در کشور دانست؟
** یعقوب زاده: گرایش به سفر در دنیای کنونی یک ضرورت است. مردم ایران به دلیل مشکلات اقتصادی فراوان، ساعت های طولانی کار و استرس به طور معمول در نخستین فرصت، سفر به مناطق مختلف کشور را انتخاب می کنند و این به یکی از مهمترین نیازهای این روزهای جامعه ما تبدیل شده است.
در گردشگری داخلی دولت نقش زیادی ندارد بلکه این خود مردم هستند که در روزهای خاص مسافرت را شروع می کنند و کمتر نیازی به برنامه ریزی خاص دولتی وجود دارد. البته دولت می تواند با اختصاص امکانات به بخش های گردشگرپذیر، شرایط بهتری را برای مردم جامعه فراهم کند. در زمینه شاخص های توسعه گردشگری، باید گردشگران خارجی را ملاک قرار دهیم.

***ایرنا: دیپلماسی فعال و نگاه ویژه دولت یازدهم به سیاست خارجی چه تاثیری بر رشد و توسعه گردشگری داشته است؟
** یعقوب زاده: نقش برجام در توسعه گردشگری بر کسی پوشیده نیست. از دی ماه سال گذشته که برجام اجرایی شد، شاهد ورود هیات های تجاری از کشورهای مختلف بودیم. نکته مهم اینکه، این هیات ها بیشتر از جانب اروپا که بیشترین میزان درآمدزایی را برای ایران دارد، وارد کشور شدند. تعامل ایران با دنیا در پسابرجام، یک نقطه مثبت در گردشگری است. برجام نگاه شهروندان غربی به ایران را که تا پیش از آن منفی و همراه با پیش داوری بود تغییر داد و تحول در ارزیابی امنیتی درباره ایران راه ورود گردشگران خارجی را هموار کرد.
متاسفانه در دهه های گذشته نگاه منفی و همراه با پیش داوری در زمینه امنیت ایران شکل گرفته بود. احساس ناامن بودن ایران تا 2 سال نخست دولت روحانی وجود داشت اما مذاکره دولت تدبیر و امید در سه سال گذشته و حل و فصل پرونده هسته ای کشور از راه گفت وگو موجب شد تا نگاه برخی از افراد در زمینه امنیت ایران تغییر کند.

***ایرنا: عمده ترین چالش پیش روی دولت یازدهم در توسعه گردشگری چیست؟
** یعقوب زاده: ایران زیرساخت های لازم را برای پذیرایی از شمار زیاد گردشگر ندارد و گردشگران خارجی با مشاهده امکانات کنونی تنها برای یکبار به ایران سفر خواهند کرد. از این رو، مساله ما در حوزه گردشگری، زیرساخت ها است. گردشگری که به ایران می آید به عنوان سفیر، نقش مهی در ترغیب دیگران برای سفر دارد اما تا زمانی که نیازها و شرایط را برای حضور این افراد در جامعه فراهم نسازیم، به یقین نباید انتظار توسعه گردشگر خارجی داشته باشیم.
تبلیغات ضعیف و جای خالی شیوه های نوین معرفی جاذبه ها و ظرفیت های گردشگری ایران از دیگر نقاط ضعف برنامه ریزان کشور است. در این زمینه، تنها تبلیغات اندکی در تورهای بین المللی صورت می گیرد و مسوولان کمتر در این زمینه فعالیت می کنند.

*** ایرنا: به دلیل استقرار شهرهایی چون مشهد و قم در ایران، آیا ورود سالانه چند صد هزار زایر به کشور را می توان نمودی از توسعه گردشگری به شمار آورد؟
** یعقوب زاده: گردشگری تنها بازدید از یک مکان نیست بلکه انواع گوناگونی دارد. از این رو، هر کشور ظرفیت تبدیل به یک نماد از گردشگری را دارا است. در ایران گردشگری مذهبی، سلامت و اکوتوریسم (طبیعت گردی) بیش از سایر شیوه های گردشگری رواج دارد.
گردشگری مذهبی برای ایران نسبت به سایر حوزه های گردشگری، درآمد کمتری دارد. در یک همسنجی دقیق میان یک گردشگر عراقی و یک گردشگر چینی باید گفت که گردشگر چینی چهار برابر یک گردشگر عراقی در ایران هزینه می کند. در مجموع، بخش قابل توجهی از گردشگری جهانی گردشگری تفریحی و سیاحتی است که عملکرد ایران در این زمینه ضعیف بوده است.

*** ایرنا: یکی از مهمترین راهکارهای جذب گردشگر در دنیای کنونی، تبلیغات از طریق رسانه ها و فضای مجازی است. چرا ایران از این ابزارها برای معرفی ظرفیت های گردشگری خود بهره نمی گیرد؟
** یعقوب زاده: زمانی که دولت شعار توسعه گردشگری سر می دهد، باید در این راه ثابت قدم باشد اما دولت پیشین اگرچه همیشه بر جذب گردشگر تاکید داشت، اما گام های عملی در این زمینه برنداشت.
همچنین، یکی از دلایل این مساله، نبود بودجه لازم برای تبلیغات است. 80 درصد کل بودجه سازمان میراث فرهنگی به عنوان حقوق به کارکنان این سازمان پرداخت می شود. با این شرایط سازمان گردشگری توان پرداخت هزینه های سرسام آور تبلیغات جهانی برای معرفی ظرفیت های گردشگری ایران را نخواهد داشت.

*** ایرنا: چشم انداز گردشگری ایران را تا پایان سال 1404 چگونه ارزیابی می کنید؟
**یعقوب زاده: در صورت تداوم شرایط و موانع توسعه گردشگری در کشور و رخ ندادن تحولی جدی نمی توان روی ورود 20 میلیون گردشگر در سال تا 1404 حساب باز کرد. در خوشبینانه ترین وضعیت، تعداد گردشگران در پایان این سال، چیزی حدود 12 تا 13 میلیون نفر خواهد بود.
**گروه پژوهش و تحلیل خبری
پژوهشم**2052**9283** 9279