قرآن بزرگ‌ترین فرصت برای کمال‌یابی و ترقی

آیت الله مبلغی در این دیدار با بیان این که قرآن، این کتاب بزرگ، به بشر اعطا شده و بزرگترین و والاترین فرصت‌های کمال یابی و ترقی  را  برای انسان فراهم می آورد، گفت: آیه‌ی ‌شریفه‌ی «ان هذا القرآن یَهدِی للتِی هِیَ أقوَم»(این قرآن مردم را به استوارترین آیین هدایت می‌کند) به صراحت بر این امر دلالت می‌کند که آیین و طریق استوارتر، طریقی است که می‌تواند باقی بماند و در بالاترین مراتب توانمندی، مستقر گردد؛ زیرا معنای" اقوم" این است.

دور شدن از قرآن، عامل اصلی مشکلات امت اسلامی

وی از جمله مشکلات اساسی که امت اسلامی به آن مبتلا شده است را دور بودن آن از تعالیم قرآنی عنوان کرد و بیان داشت: اگر ما به قرآن عمل می‌کردیم دچار عقب‌ماندگی و اختلاف اجتماعی منفی نمی‌گشتیم و به امور یکدیگر به صورت منفی سرگرم نمی‌شدیم و به جزئیات نمی‌پرداختیم و افکار کلان و فراگیر را ترک نمی‌کردیم و از دین منحرف نمی‌شدیم. نادیده گرفتن قرآن و کنار گذاشتن آن یا دور کردن و در حاشیه قرار دادن آن، اساس مشکل و بلکه مشکلات ما در این دنیاست.

رئیس دانشگاه مذاهب اسلامی افزود: مشکل این است که ما فقط به اموری همچون قرائت  قرآن، نگهداری آن در منازل یا مساجد و برخی امور ظاهری آن پرداخته ایم و واقعیت و هدایتگری و باطن و علوم و معارف موجود در آن را ترک کرده‌ایم.

مبلغی خاطرنشان کرد: اگر ما در شرایط سخت و دشوار کنونی، احیاگر قرآن و دعوت کننده به سوی آن باشیم، می‌توانیم بر بسیاری از مشکلات غلبه کنیم و در برابر آنها قوی شویم.

ضرورت ایجاد نهضت بازگشت به قرآن و زنده کردن اندیشه های آن

وی با تاکید براین که ‌باید به نهضتی پویا و فعال جهت برپایی قرآن و زنده کردن اندیشه های آن اقدام نماییم، اظهار داشت: شخصیت اسلامی معروف، -سید جمال الدین اسدآبادی- نهضت و جنبش خود را بر پایه‌ی زنده کردن قرآن بنا نمود و در آن زمان توانست حرکتی اساسی ایجاد کند که تعدادی از کشورهای اسلامی را در برگرفت و از این حرکت او نتایج بزرگ و اساسی برای مسلمانان و اسلام نشأت پذیرفت.

وحدت امت، یک کلان اندیشه  قرآنی است

عضو مجلس خبرگان رهبری از جمله‌ی محورهای جدی آموزه های قرآنی را وحدت اسلامی برشمرد و گفت: حرکت اجتماعی - بین المللی سید جمال الدین اسدآبادی حاوی تلاش ریشه ای برای ایجاد وحدت بود. البته وی صرفا دعوت ‌کننده به سوی  وحدت نبود، بلکه به سوی قرآن با چندین طرح  و‌ برنامه‌ نهفته در آن، جامعه را فرا می‌خواند. از جمله این طرح‌ها، طرح وحدت اسلامی بود. باید اذعان کرد حرکت سید جمال، فضیلتی بزرگ برای او محسوب می شود و او بر ما حقی بزرگ دارد. ما بر سر سفره‌ای نشسته‌ایم که وی آنرا در جهت وحدت و توجه به قران پهن کرد.

مبلغی تصریح کرد: باید وحدت اسلامی را به مثابه یکی از برنامه‌های کلان قرآن کریم، به عنوان اولویت دار ترین وظیفه تمرکز کنیم.

عامل مهجوریت قرآن، عمدتاً ضعیف بودن تلاش های نخبگانی است

وی در ادامه سخنان خود با اشاره به این که باید اذعان کرد که قرآن در نزد مردم محبوب است، مشکل به ضعف تلاش های نخبگانی در جهان اسلام برمی‌گردد نه به مردم، افزود: مردم آماده هستند و به طور فطری دین و قرآن را قبول دارند؛ اما فقدان نظریه پردازی در جهت ارایه مدل همزیستی، و فقدان نظریه پردازی در جهت حل اختلافات بر پایه کلان اندیشه های اجتماعی قرآن، روابط جامعه اسلامی را دچار بحران  کرده است.

7 نکته اساسی درباره آیه اخوت

رئیس دانشگاه مذاهب اسلامی به هفت نکته اساسی پیرامون آیه اخوت پرداخت و بیان داشت: آیات متعددی در قرآن وجود دارد که هدف آنها برپایی وحدت میان امت اسلامی است. هر آیه‌ در این زمینه دارای ادبیاتی بسیار نیرومند است و دربردارنده‌ی مضامینی مستحکم، قوی و عمیق در ارتباط با وحدت اسلامی است. یکی از آیات، آیه‌ی معروف« إنّما المؤمنونَ إخوةٌ فأصلِحوا بینَ أخَوَیکُم» است. کلمات این آیه زیاد نیست؛ اما دنیای مفهومی و مضمونی آن  بسیار بزرگ است.

مبلغی خاطرنشان کرد: هفت نکته اساسی در مورد این آیه وجود دارد. نکته اول: آیه اخوت، به شدت مهجور مانده است. نکته دوم: مبنای و چارچوب شکل گیری وحدت دین است و نه مذهب. امام علی (ع) فرمود: "انما انتم اخوان علی دین الله" شما برادران بر پایه دین خدا هستید.  مشکل ما این است که فاقد وحدت هستیم و اگر هم وحدتی وجود دارد، میان پیروان هر مذهب با یکدیگر برقرار می گردد و این مشکل بزرگی است. منطق قرآنی، بنای برادری و وحدت را  بر پایه و اساس دین قرار داده است. هیچ چیز به اندازه  وحدت با خطرات متعدد و شکننده مواجه نیست.

وی گفت: دین آن ظرف بزرگی است که  می‌بایست وحدت به عنوان مظروف این ظرف در آن قرار گیرد؛ ظرف بزرگ و وسیعی که طبیعتاً مذاهب مختلف را در خود جای می‌دهد.  همه‌ی افراد و همه‌ی امت اسلامی که اسلام دین آنهاست باید میانشان وحدت اسلامی برپا و مستقر گردد.  این حقیقتی است که باید آنرا بپذیریم؛ ولی ما از این امر واضح و این آموزه‌ی بزرگ اسلامی فاصله گرفته‌ایم.

این استاد حوزه و دانشگاه نکته‌ی سوم حول آیه اخوت را اینگونه بیان کرد که وحدت امت، مواجه با خطرهای بزرگ، متنوع و متعددی است، ادامه داد: وحدت اسلامی در معرض خطرهای بزرگ قرار دارد. هیچ چیز به اندازه  وحدت با خطرات متنوع و متعدد و شکننده مواجه نیست. حتی خود دین به اندازه وحدت با وضعیت های پر خطر مواجه نیست.

وی افزود: در موارد بسیار، خطری که متوجه دین است، مسیر آن از طریق خطری که متوجه وحدت است، می‌گذرد؛ یعنی ابتدا وحدت از بین می‌رود و سپس دین تضعیف شده می‌گردد؛ این از آن جهت است که وحدت آن بنیان اساسی است که محافظ دین می‌باشد؛ بنابراین وحدت، بیشتر از هر حقیقت دینی (حتی خود دین و یا قرآن) در معرض خطر قرار دارد.

مبلغی نکته چهارم آیه اخوت را مربوط به «مکانیزم های محافظت از وحدت» معطوف دانست و بیان داشت: اسلام همانگونه که به وحدت سفارش نموده است به عوامل محافظت کننده‌ی آن هم سفارش کرده است. اسلام دینی کمال یافته است. نباید تصور کنیم دین آمده و چیزی مطرح کرده و رفته است؛ وحدت را مطرح نموده ولی راه‌ها و روش‌های محافظت آنرا به ما سفارش نکرده و چیزی از آنها به ما نگفته است. و طبیعتاً این روش‌ها متعدد و فراوان هستند و من فقط سه روش را بیان می‌کنم.

رئیس دانشگاه مذاهب اسلامی در بخش دیگری از این دیدار به روشها و مکانیزم های محافظت از وحدت پرداخت و اولین روش را «ایجاد صلح و آشتی» عنوان کرد و اظهار داشت: آیه‌ به این موضوع اشاره دارد: « إنّما المؤمنونَ إخوةٌ فأصلِحوا بینَ أخَوَیکُم» صلح و آشتی میان برادرانتان برقرار نمایید.

حرکتی پویا و فعال که هدفش وحدت باشد باید در جهان اسلام شکل گیرد

وی با طرح این سوال که آیا این راه اکنون برقرار پابرجاست؟، گفت: اولا اینکه میان ما وحدت کافی و کامل وجود ندارد؛ حرکتی پویا و فعال که هدفش وحدت باشد، در جهان اسلام باید شکل گیرد؛ حرکتی ریشه‌ای، اساسی، جدی و پیوسته. حتی اگر چنین حرکتی را ایجاد کردیم، باز ما به برقراری صلح میان برادران باید اقدام کنیم. گاه اختلاف را مشاهده می‌کنیم اما ترکش می‌کنیم و نسبت به آن بی‌توجهیم؛ انتحارها و انفجارهای خونین را می‌بینیم ولی آنها را به حال خود رها می‌کنیم! این رفتار و برخورد اسلامی نیست؛ « فأصلِحوا بینَ أخَوَیکُم ». منطق اسلام نگاه به جامعه و به ایجاد وحدت و محافظت از آن است. طبیعتاً کسی که اصلاح کننده  و عامل به این آیه، «فأصلِحوا بینَ أخَوَیکُم »، است قبل از آنکه مُصلِح باشد خود، باید صالح باشد.

عضو مجلس خبرگان رهبری یادآور شد: هرگاه بنا براین آیه، به اصلاح میان برادران اقدام کنید، شما قبل از ایشان باید رعایت کننده وحدت باشید. کسی که از اختلاف سخن بگوید و موجب آن گردد، چگونه می‌تواند در راه اتحاد عمل کند؟ پس قبل از هر چیز باید به وحدت پای‌بند باشیم و به شمیم آن معطّر گردیم یا حرکتمان را به وحدت معطّر سازیم.

دکتر مبلغی خاطرنشان کرد: آیه‌ی شریفه آنگاه که اخوت را مطرح می‌کند، بلافاصله از اقدام به ایجاد صلح و آشتی میان برادران سخن به میان می آورد. این امر دالّ بر آن است که وحدت و برادری در معرض خطر می‌باشد، و از این روی قبل از اینکه آیه‌ی شریفه ما را به هر چیز یا مسأله‌ی دیگری سفارش کند، ما را به ایجاد آشتی توصیه کرده است: « فأصلِحوا بینَ أخَوَیکُم ».

قضیه برادری دستخوش خطری بزرگ است

وی گفت: به بیان دیگر، قضیه برادری دستخوش خطر است، خطری بزرگ. اگر ما به صورت دائم و فراگیر دست به ایجاد آشتی میان امت نزنیم، وحدت و به دنبال آن همه دین تضعیف می گردد. آنچه مایه‌ی تأسف و اندوهمان است، به ضعف گراییده شدن وحدت اسلامی و به دنبال آن دین الهی است. علی‌رغم سفارشات اسلام و توصیه‌های پیامبرمان و گذشتگان صالح، این خطر در جامعه‌ی اسلامی بزرگ ما تجسم یافته و رخ داده است.

رئیس دانشگاه مذاهب اسلامی روش دوم مکانیزم محافظت از وحدت را مقارنه یا تطبیق و روش سوم را مساله «گفتگو» عنوان کرد.

مبلغی با اشاره به نکته پنجم حول آیه اخوت با عنوان «اسلام اختلاف و درگیری را حتی تحت بهانه تقویت مذهب قبول ندارد.» بیان کرد:  بی گمان اسلام بلا مذاهب غلط است و مذهبی که انسان بر اساس دلیل به آن باور پیدا کرده را باید بپذیرد. یک بررسی دقیق نشان می دهد که درون‌دادهای مذاهب متضمن وحدت گرایی بوده و هست؛ ولی تعصبات مذهبی انسان ها را به اسم مذاهب به اختلاف فرا خوانده و می خواند.

وی ادامه داد: اسلام اختلاف و درگیری را قبول ندارد، حتی اگر این خطر و این اختلاف به بهانه تقویت مذهب باشد؛ ممکن است اصحاب مذهب از آن شاد گردند و به آن راضی باشند و قبولش کنند و معتقد باشند که دارند به یک وظیفه‌ی دینی عمل می‌کنند. این تصور آنهاست. دینی که جزء اولین توصیه های آن، توصیه به وحدت بوده است  چگونه می‌توانیم قبول کنیم که به خود زنی مشغول گردد؟!  مگر می شود اسلام دینی بیاورد و بعد خود به تخریب آن دست زند؟

مذاهب آمدند تا دین را محافظت کنند، اما در اثر تعصب مستمسکی برای ضربه زدن به دین می‌شوند

رئیس دانشگاه مذاهب اسلامی با تاکید براین که خطری که متوجه دین است فقط از یک ناحیه نمی‌آید، بلکه نواحی متعدد و مجالات مختلف و اسباب گوناگونی وجود دارد، گفت: عوامل بسیاری هستند که هر یک این قابلیت را دارد تا خطر متوجه وحدت، از آن سر زند، تا آنجا که مذهب هم به عاملی برای خطر تبدیل شده است! مذهب آمده است تا دین را تقویت نماید؛ آمده است تا بیانگر و ترسیم کننده‌ی فکری از افکاری که پیرامون دین وجود دارد، باشد؛ و آمده است تا محافظ دین باشد؛ حقیقت مذهب اینچنین است. اما در اثر جهل برخی و تعصب ورزی گاه مذهب مستمسکی برای ضرر زدن  به وحدت و دین می گردد.

ایجاد آشتی بین امت وظیفه ای ضروری و فوری است

وی نکته ششم را ایجاد آشتی بین امت وظیفه ای ضروری و فوری دانست و اظهار داشت: پرداختن به اصلاح باید فوری صورت گیرد. حرف فاء در (فأصلِحوا) فاء تفریع  است. این آیه نگفته است: « إنمّا المؤمنونَ إخوة ثمّ أصلِحوا »، بلکه گفته است: فأصلِحوا. یعنی اینکه فرصتی برای تأخیر و تأخّر وجود ندارد و یعنی اینکه یک موضوع (اصلحوا بین الاخوة) به موضوع دیگری (انما الامؤمنون اخوة) متصل است. و اگر شکاف یا فاصله‌ای بین این دو دستور ایجاد شود، در این شکاف اختلافات پیدا شده و به سراغمان می‌آیند و ما را به اختلاف می افکنند و در نتیجه، زمام امور از دستمان خارج خواهد شد. پس صلح برقرار نمایید؛ یعنی این امری است ضروری و فوری. شرط وحدت وجود اصلاح میان برادران است. این دو موضوع به یکدیگر پیوسته و نزدیک هم هستند.

مبلغی نکته‌ هفتم ذیل آیه اخوت را اینگونه تفسیر کرد که «اخوّت بزرگتر از وحدت است».

وی تصریح کرد: اسلام در این آیه نگفته است: « إنمّا المؤمنونَ متّحدون »، هرچند که متحدّون هم خوب است؛ ولی گفته است: إخوت برادری، رنگ و بویی عاطفی و انسانی دارد و هر آنچه را که وحدت دارد، دارد، با ارزش افزوده های بیشتر؛ یعنی ارزش‌ها و جوانب انسانی بیشتری در لفظ إخوة (برادران) وجود دارد.
اخوت اسلامی باید در قالب های اجتماعی تبلور یابد.

رئیس دانشگاه مذاهب اسلامی در دیدار با هیئت تونسی با بیان این که اخوت اسلامی باید در قالب های اجتماعی تبلور یابد به عنوان هشتمین نکته حول آیه اخوت اشاره و تصریح کرد: اخوّت باید در قالبهای اجتماعی که با زمانه و شرایط همخوانی و تناسب داشته باشند، تبلور یابد. ما این مقطع از تاریخ را که پیامبر (ص) در آن به ایجاد برادری بین دو نفر می‌پرداختند را فراموش نمی‌کنیم. اگر خواسته باشیم به تفصیل این موضوع را تفسیر نماییم می‌توانیم بگوییم این عمل پیامبر تبلور برادری در قالبی اجتماعی و در سازمانی اجتماعی است که متناسب با آن روزگار بوده است.

وی افزود: اکنون که می‌خواهیم این برادری را به جنبش درآورده و متبلور سازیم باید آنرا به روش‌های مختلف در سطوح اجتماعی ابراز دهیم و نهادی کنیم. اگر الآن در اینجا برادری اسلامی در یک سازمان و آنجا در یک دانشگاه یا مرکز و یا در سیاست و... تحقق پیدا کند، در این صورت برادری بیشتر و بیشتر تبلور می یابد. در این صورت است که می‌توانیم بگوییم ما به آیه‌ی اخوت  عمل کرده‌ایم. اما اگر بر جایمان بنشینیم و بگوییم: « إنّما المؤمنونَ إخوةٌ فأصلِحوا بینَ أخَوَیکُم»، در اینصورت چه کاری انجام داده‌ایم؟

مبلغی تاکید کرد: باید اخوت و برادری اسلامی تبلور یابد و ابراز گردد و به جامعه منتقل شود، ولی از آنجا که ما هیچ حرکتی در برابر آیه‌ی شریفه‌ی مذکور از خود نشان نداده‌ایم، دچار عقب‌ماندگی شده‌ایم. همانطور که قبلا عرض کردم عامل اساسی عقب‌ماندگی ما فاصله گرفتنمان از قرآن است. این آیه جزئی از آیه‌ای است که ما آنرا ترک کرده ایم و بنابراین این وضعیت ماست. طبیعتاً راه اصلی همان بازگشت به قرآن و قبل از هر چیز فهم آیات قرآن و طرح و در پیش گرفتن آنهاست. ما این آیات را دنبال نکرده‌ایم و امور و افکاری دیگر را در پیش گرفته‌ایم و دائماً این مسأله را مطرح می‌کنیم که ما خواستار تقویت دین و ایمان هستیم.

نتیجه‌ اعمال و افکار دوری از قرآن در زمینه امت چیست؟

وی با طرح این سوال که نتیجه‌ی اعمال و افکار دوری از قرآن چیست؟ اظهار داشت: کشت و کشتار و عقب‌ماندگی که تکفیریان به آن دست می زنند و همگی اعمالی وحشیانه و غیر انسانی هستند، همچنانکه غیر اسلامی نیز می‌باشند. تکفیریان این اعمال را دین و تقویت می‌نامند و پیوسته آنها را با جمله‌ی«الله أکبر» همراه می کنند‌. کشتن انسان چه نتیجه‌ای به دنبال دارد؟ خداوندی که برای بشر رحمت و نسبت به همگان بخشنده و مهربان است و از گناهان درمی‌گذرد و راه و طریقت و دین اسلامش بهترین است، خداوندی که پیامبرش را به عنوان رحمت و مهربانی برای جهانیان فرستاده است، خدایی که دوست دارد عیب‌ها را بپوشاند، سلفیان تندرو آمده‌ اند و به اسم او اینچنین رفتار می‌کنند و عمل خود را دین می‌نامند و به آن خشنود هستند و در روز قیامت، در برابر اعمال وحشیانه‌ای که واقعا در تاریخ نظیر ندارد، انتظار ورود به  بهشت را دارند. آنچه رخ داده و تحقق یافته است در هیچ یک از مقاطع تاریخ مانند ندارد. ما شنیده‌ایم که در تاریخ کشت و کشتار وجود داشته است؛ اما نه مانند آنچه ما امروزه شاهد آن هستیم.