یکی از آسیب‌های حوزه آثار دفاع مقدس به موضوع کتابسازی در این عرضه بر می‌گردد که از زوایای گوناگون قابل توجه است.
نویسندگان، ناشران و دست اندرکاران این حوزه درباره مسئله کتابسازی و نقش مخرب آن در تولید آثار خلاقه گفتنی های بسیاری را تا به حال گفته و نظرات مختلفی را در مناسبت های گوناگون بیان کرده اند.
ورود حرفه‌ای به ساحت ادبیات
دفاع مقدس در ساختار اداری نمیگنجد
باید تصریح کرد که ورود حرفه‌ای به ساحت ادبیات دفاع مقدس در ساختار اداری نمیگنجد. این را «نصر‌ت‌‌الله محمودزاده» از نویسندگان پیشکسوت حوزه دفاع مقدس و از داوران جشنواره‌های این حوزه می‌گوید. هنر محمودزاده بیان خاطرات با زبان داستان است از این‌رو او را در محافل ادبی به‌عنوان داستان‌نویس ادبیات پایداری می‌شناسند. برای مثال داستان «سفر سرخ» وی به دلیل توانایی و موفقیت نوشته در تلفیق عناصر داستان و زندگی نامه و قدرت تاثیرگذاری اثری ممتاز و برتر شناخته شد.
به گزارش سوره مهر، وی می‌گوید:« بله. شاید در حوزه دفاع مقدس موضوع از اهمیت بیشتری برخوردار باشد چرا که حاصل کار نویسنده علاوه بر خلق آثار، وظیفه انتقال ارزش‌های خاصی را هم بر عهده دارد. مثالی می‌زنم. همین ۱۷۵ شهید غواص که به میهن‌مان بازگشتند؛ به نظر می‌رسد عده‌ای با پررنگ کردن این موضوع، در پی عقده‌گشایی‌های خود هستند و اهداف خود را در آن می‌بینند. معتقدم که اگر نویسنده‌ای برخلاف واقعیت‌های موجود بنویسد، کتابسازی است. نویسنده در حوزه دفاع مقدس نباید و نمی‌تواند تاریخ را تغییر دهد. او باید شرایط آن زمان رزمندگان را که اقدام به عملیات کردند در نظر بگیرد و از حال و هوای آن‌ها بنویسد، نه این که هر آنچه را که خود می‌خواهد. روایت‌های خلاف واقع و جانب‌دارانه از حقیقت از نظر من تعریف کتابسازی است.»
پس تکلیف خیال‌پردازی و تخیل در آثار دفاع مقدس چه می‌شود؟ محمودزاده ادامه می‌دهد:« شخصیتی که نویسنده می‌خواهد از هر رزمنده شهید به جامعه معرفی کند، باید منطبق بر واقعیات باشد و ما در عالم واقعیت و مستند حق نداریم سلیقه خود را اعمال کنیم. گاهی شخصیت باور‌ناپذیر و معصوم از شهیدان ارایه می‌شود که برای جامعه غیر قابل الگوبرداری است. گاهی هم اهداف دیگری در قالب شخصیت یک شهید دنبال می‌شود و در واقع شخصیت و شیوه زندگی شهیدان بهانه‌ای می‌شود برای اهداف دیگر که هر دو نوع پرداخت اشتباه است.» بهره‌گیری از اسناد تاریخ شفاهی در استناد‌بخشی به محتوای آثار دفاع مقدس سئوال دیگری است که وی در پاسخ به آن تصریح می‌کند:« بهره‌گیری از این اسناد به هیچ وجه کتابسازی محسوب نمی‌شود اما متاسفانه اشکالی که در برخی از این آثار وجود دارد این است که ذهن راوی کتاب دچار مرور زمان شده است و برخی وقایع آن طور که بوده‌اند ثبت نشده‌اند. این آثار می‌توانند به‌عنوان سند مورد بهره‌برداری قرار گیرند اما نباید منجر به خلق شخصیت تازه‌ای از زندگی شهیدان و رزمندگان دوران دفاع مقدس شوند.آنچه اهمیت دارد، وفاداری نویسنده به حقیقت است. نویسنده اگر قرار است زندگینامه داستانی از یک شهید بنویسد، نباید فقط به منابع تاریخ شفاهی و آثار منتشر شده دیگر درباره آن شهید اکتفا کند. تحقیقات میدانی، لازمه کار یک زندگینامه‌نویس داستانی است. نمی‌توان در مدت کوتاهی چنین اثری خلق کرد و نویسنده باید سال‌ها زمان بگذارد.»
دنیای ادبیات حصارکشیدنی نیست
این نویسنده آثار دفاع مقدس همچنین در پاسخ به این پرسش که آیا آثار دفاع مقدس می‌تواند زاینده باشد و از کتابسازی جلوگیری کند؟ هم بیان می‌کند:«دنیای ادبیات حصارکشیدنی نیست. ادبیات یعنی مرکز ثقل نوآوری در جامعه فرهنگی. آینده را باید جور دیگری دید. ادبیات می‌تواند جامعه را متوجه مسیر خود کند. منظورم ادبیات کاربردی است. چنین ادبیاتی باید جلوتر از جامعه گام بردارد و حرف‌هایش را شفاف بگوید. نویسندگان باید خلاقانه آثاری را بنویسند. ورود حرفه‌ای به ساحت ادبیات در ساختار اداری نمیگنجد. جامعه هم باید برای حرکت‌های حرفه‌ای ارزش قایل باشد. من اصلا به حمایت‌های رایج اعتقادی ندارم. حمایت این روز‌ها فقط این است که نویسندگان سکه ببرند. در حالی که آن افرادی که ثروت‌های کلان در اختیار دارند می‌توانند از پژوهش نویسندگان حمایت کنند و برای انتشار این آثار سرمایه‌گذاری کنند. »
مقابله حقوقی با کتابسازی‌های حوزه دفاع مقدس
«کورش علیانی» از نویسندگان و پژوهشگران حوزه دفاع مقدس نظر دیگری درباره کتابسازی در حوزه آثار دفاع مقدس دارد و معتقد است:« حوزه دفاع مقدس در برابر آفت کتابسازی و دزدی و انتحال همانند حوزه‌های دیگر آسیب‌پذیر است.»
وی درباره مفهوم کتابسازی می‌گوید:« مردم معمولا اصطلاح کتابسازی را به دو شکل به کار می‌برند؛ اغلب به معنی تقلب در پدید آوردن کتاب و البته گاهی هم به معنی مراحل فنی آماده‌سازی کتاب از متن تا صحافی. گمان کنم منظور شما اولی باشد. که در این صورت فرقی نمی‌کند موضوع چه باشد، دفاع مقدس یا پزشکی یا رمان، این آفت همه جا است.»
وی درباره توجیهی که برای برخی آثار کتابسازی شده در حوزه دفاع مقدس وجود دارد هم اظهار می‌دارد:« مگر در باقی حوزه‌ها ارزش و آرمان در کار نیست؟ چند روز پیش گزارش یک کتاب دزدی دیدم که موضوع کتاب اخلاق از منظر عرفان یا چنین چیزی بود. چه چیز از اخلاق و عرفان ارزشی‌تر و آرمانی‌تر؟ ارزش‌ها و آرمان‌های موضوع کار آدم، نه آن آدم را از خطا مصون می‌کند و در او معصومیت به وجود می‌آورد، نه خطای او را نبخشیدنی‌تر می‌کند.»
راهکار علیانی برای جلوگیری از گسترش کتابسازی در حوزه دفاع مقدس هم شنیدنی است:« من باز تاکید می‌کنم که این حوزه در برابر آفت کتابسازی و دزدی و انتحال همان قدر آسیب‌پذیر است که حوزه‌های دیگر و نه راه حل مجزایی برایش داریم و نه نیازی به راه حل مجزا دارد. اما در کل چه باید کرد؟ باید قبول کنیم که در زندگی اجتماعی همیشه خطا و خطاکار هم است و جدی‌ترین بازدارنده‌ها بازدارنده‌های حقوقی و قانونی هستند. احتمالا اخلاق و رفتار انسانی چیزهای خوبی هستند، اما تضمین ندارند. تنها چیزی که تا حدی تضمینی است قانون است. برای همین ما برای مقابله با سرقت ادبی یا انتحال یا کتابسازی سه نوع نیاز داریم؛ نوع اول نیازهای قانونی است ما نیاز داریم که مجلسیان قوانین موجود را بررسی کرده، بخش‌های ضعیف و مبهم را پیدا و قوانین خوب‌‌تر و قوی‌تر و واضح‌تر بنویسند و تصویب کنند.»
وی ادامه می‌دهد:دومین راهکار نیازهای حمایتی برای و طی مراحل قانونی شکایت است. سومین نیاز، نیاز به نیروی انسانی متخصص و مجرب در قوه قضائیه است. خیلی خوب خواهد شد اگر قوه قضاییه بتواند قضات و وکلا و دادستان‌ها و دیگرانی را که با کار کتاب و نشر سر و کار دارند در قالب برنامه‌های آموزش ضمن خدمت یا قالب‌های مناسبی که خودشان سراغ دارند به محیط‌های واقعی نشر بفرستند و روند کار را با چشم‌های خودشان ببینند.»