یک سال پس از فاجعه منا در حالی‌که عربستان هنوز برای تشکیل کمیته حقیقت‌یاب اقدامی نکرده، رییس سازمان حج و زیارت کشورمان حقایقی دیگر را از آن فاجعه بازگو کرد.
به گزارش ایسنا، سعید اوحدی در نشست مشترک با قائم مقام بنیاد شهید که روز شنبه (۱۳ شهریورماه) به منظور اعلام برنامه‌های ستاد بزرگداشت شهدای منا تشکیل شد، ابعاد تازه‌ای از فاجعه منا را بیان کرد و گفت: سال گذشته سه فاجعه در عربستان رخ داد؛ نخست شهادت هفت هزار زائری بودند که در روز عید قربان، قربانی سوءتدبیر، کوتاهی، بی‌لیاقتی و بی‌کفایتی دست اندرکاران حج شدند. فاجعه‌ی دوم عدم رسیدگی به مصدومان و آشفتگی در مدیریت فاجعه بود. در روز واقعه گروه‌های امدادی عربستان دو ساعت بعد وارد صحنه‌ی عملیات شدند، آمار قطعی داریم که حدود ۸۰۰ زائر از کشورهای مختلف توسط امدادگران ایرانی نجات یافتند، این نشان می‌دهد اگر گروهای امدادی عربستان به موقع دست به کار می‌شدند و امکانات ساده‌ی احیا در منطقه وجود داشت، یقینا حدود ۶۰ درصد از قربانیان امروز زنده بودند.
فاجعه از بیمارستان تا سردخانه‌ها
وی اضافه کرد: بیمارستان‌های عربستان در حال گذراندان تعطیلات پایان هفته بودند و مصدومان در کف سالن‌های بیمارستان رها شده بودند. اغراق نمی‌کنم، اما متاسفانه در روز فاجعه حتی یک پزشک در بیمارستان‌ها حضور نداشت، برای همین بسیاری از مصدومان در بیمارستان جان باختند.
اوحدی رفتار غلط و خارج از دین را با اجساد، فاجعه سوم حج ۹۵ دانست و اظهار کرد: عربستان ۵ بعد ازظهر روز واقعه منطقه را نظامی اعلام کرد و حتی عوامل اجرایی و امدادگران ما را دستگیر کرد. تا ساعت ۲ بامداد فردای آن روز فقط صدای آمبولانس از منطقه‌ی محدود شده شنیده می‌شد، آنها تلاش می‌کردند راه را برای مراسم فردا باز کنند؛ برای همین پیکر شهدا را روی هم در ۲۵ کانتینر قرار دادند و به دلیل نداشتن ظرفیت خالی در سردخانه‌های مکه و شهرهای اطراف، آن تریلی‌ها ساعت‌ها و روزها زیر نور آفتاب مانده بودند و خونابه‌ای به اندازه‌ی سه میلیمتر فضای منطقه را پوشانده بود و گروه تفحص ما در چنین شرایطی در میان حدود ۷۰۰۰ هزار پیکر در جستجوی زائران ایرانی بود.
وی بیان کرد: طبق فرمایشات مقام معظم رهبری در آن روزها تنها صدای رسایی که در عربستان در مقابل این همه ظلم و کوتاهی بلند شد از ناحیه‌ی جمهوری اسلامی ایران بود. هیچ کشوری تا به امروز نتوانسته جسدی را تحویل بگیرد یا اطلاعاتی از جانباختگان‌شان بدست آورد. سوال بسیاری از ۳۹ کشور درگیر در فاجعه‌ی منا این بود که ایران چطور توانسته وضعیت پیکرهای شهدای خود را مشخص کند؟
رییس سازمان حج و زیارت افزود : دو عامل در موفقیت ایران نقش داشت؛ نخست فرمان و نهیب مقام معظم رهبری و سپس ایثار و گذشت گروه تفحص و مرکز پزشکی حج و زیارت ایران، آنها حدود ۲۰ ساعت از شبانه‌روز را در سردخانه‌ها و در شرایط تلخ، سخت و غیر قابل تحمل برای یافتن پیکر زائران ایرانی می‌گذاراند.
او سپس با اشاره به اثر سخنرانی مقام معظم رهبری پس از وقوع فاجعه در تغییر رفتار عربستان، اظهار کرد: زمانی که هیأت ایرانی برای مذاکره به عربستان آمد رییس هیأت مقابل به بهانه‌ی داشتن جلسه در ریاض حاضر نشد با هیأت ایرانی دیداری داشته باشد، اما به محض آن‌که رهبر معظم انقلاب در نوشهر سخنرانی کردند سعودی‌ها نیز رفتارشان را تغییر دادند و وزیر بهداشت عربستان که ریاست هیأت مذاکره‌کننده‌ی سعودی را به عهده داشت تماس گرفت و اطلاع داد با هواپیمای شخصی در سریع‌ترین زمان ممکن خودش را می‌رساند. پس از آن نیز عربستان ۵ هواپیما را برای انتقال پیکرها به ایران اختصاص داد.
پیکر ۳۹ زائر در مکه باز مانده
اوحدی با بیان اینکه جمهوری اسلامی ایران ۴۷۷ شهید را در حادثه مکه (سقوط جرثقیل) و منا از دست داده است و از طریق وزارت خارجه به عنوان وکیل بازماندگان آن شهدا پیگری مباحث حقوقی آن ماجرا است، افزود: ۱۲ شهید در حادثه سقوط جرثقیل جان خود را از دست دادند که متاسفانه ادعای عربستان برای پرداخت دیه و تعیین سهمیه زیارت برای خانواده‌های آنها هنوز به نتیجه نرسیده است. همچنین ۴۶۵ زائر در فاجعه منا جان خود را از دست دادند که ۴۶۱ نفر از آنها در سرزمین منا و ۴ نفر دیگر در برگشت به ایران بر اثر شدت آسیب‌ها و عوارض‌ها، شهید شدند.
به گفته او، ۳۹ نفر از زائران جانباخته همچنان در مقبرالشهدای مکه به خاک سپرده شده‌اند که محل مزار تمام آنها شناسایی شده است.
اوحدی گفت: از میان زائران به خاک سپرده شده در مکه، ۳ خانواده درخواست انتقال پیکر شهدایشان را داده‌اند که متاسفانه به دلیل قطع روابط سیاسی تا کنون موفق به تامین خواسته آنها نشده‌ایم، البته در مذاکره با مقامات سعودی این موضوع مطرح شده و آنها قول داده‌اند بعد از حج ویزای این خانواده‌ها را صادر کند.
او در عین حال بیان کرد: عربستان پس از قطع روابط سیاسی ویزایی را برای خانواداه‌های شهدا صادر نکرده است. حتی در زمانی که برای یکی از خانوادها ویزا صادر شده بود که به دیدار مزار شهیدشان بروند، به محض قطع رابطه، عربستان بدون کوچکترین انعطافی این خانواده را از آن کشور اخراج کرد.
مشکلی در مسیر پیگیری‌های حقوقی وجود دارد
رییس سازمان حج وزیارت در ادامه درباره‌ی تعیین تکلیف دیه شهدای ایران در عربستان، گفت: پیگری‌های حقوقی از طریق قوه قضایی و وزارت خارجه در حال انجام است، اما به دلیل قطع رابطه سیاسی نوع رفتار عربستان و با توجه به اینکه این کشور در بسیاری از کنوانسیون‌های حقوقی وبین المللی عضو نیست مشکلاتی در مسیر پیگری‌های حقوقی ایجاد شده است.
وی اضافه کرد: هیچ یک از ادعای‌های عربستان تحقق نیافته و هیچ مبلغی بابت دیه به خانواده‌های ۷۰۰۰ شهید پرداخت نشده و سوالات و ابهامات جدی وجود دارد، مثلا اینکه چرا دولت عربستان حاضر نیست کمیته حقیقت‌یاب را با حضور نمایندگان سایر کشورها کار خود را شروع کند؟ اولین توقع بعد از آن فاجعه این بود که کشور میزبان حداقل با شهامت عذرخواهی و مقصران را محکوم کند.
اوحدی گفت: خانواده‌های شهدای منا در جلسات متعدد اعلام کرده‌اند برایشان مهم است که مسببان این فاجعه محکوم شوند، به سادگی نمی‌توان از آن واقعه گذشت.
سوءظن‌هایی درباره‌ی فاجعه منا
رییس سازمان حج و زیارت سپس در پاسخ به سوال ایسنا درباره اینکه با توجه به مطرح شدن سوءظن نسبت به طراحی از پیش فاجعه منا توسط قائم مقام بنیاد شهید در این نشست، آیا کمیته حقیقت‌یاب که قرار بود طبق گفته سرپرست حجاج در ایران نیز تشکیل شود به نتایج و یا اسنادی رسیده است که اکنون چنین ظنی مطرح شده است؟ اظهار کرد: مستنداتی از زائران زنده خارج شده از آن فاجعه و آسیب‌دیدگان آماده شده و در اختیار وزارت خارجه و قوه قضاییه برای پیگیری‌های حقوقی و بین‌المللی قرارداده شده است، طبیعتا پیگیری‌های قضایی به زمان نیاز دارد و حتما آن دو دستگاه کار بررسی اسناد را انجام می‌دهند و شکایت را پیگیری می‌کنند.
در همین حال سردار محسن انصاری در پاسخ به سوال ایسنا و فرضیه‌ای که مطرح کرده است، گفت: اسناد و مدارک در اختیار ما نیست همه چیز آن طرف است، آن زمان حتی عکس‌های عکاسان ما را مصادره کردند، اما مشاهدات ما عینی است که باید تکمیل شود. فکر می‌کنم منظور حجت اسلام قاضی‌عسکر از تشکیل کمیته حقیقت‌یاب این بوده است که عربستان با حضور ایرانی‌ها این کار را انجام دهد نه اینکه ایران کمیته حقیقت‌یاب داشته باشد.
وی تاکید کرد: قرار نبوده کمیته‌ای این‌طرف تشکیل شود، قرار بود آن طرف باشد. ظنی که ما مطرح کردیم بنا بر تجربیات شواهد و قرائن ارائه شده از سوی شاهدان عینی و فیلم‌ها وعکس‌ها بوده. ممکن است ظن ما درست باشد یا نباشد. باید کشور میزبان این موضوع را اثبات کند ما در کمال حسن نیت و ظن این مسئله را بیان کرده‌ایم.
اعلام وضعیت شکایت‌نامه‌های خانواده‌های شهدا تا یکی دو روز آینده
در ادامه رییس سازمان حج و زیارت در پاسخ به علت تنظیم نشدن شکواییه واحد برای پیگیری از طریق دستگاه قضا در موضوع فاجعه منا، اظهار کرد: تا کنون بیش از ۴۱۰ وکالتنامه از ۴۷۷ خانواده شهدای منا و سقوط جرثقیل جمع‌آوری و به زبان عربی ترجمه شده و در اختیار وزارت امور خارجه قرار گرفته است. این وزارتخانه به عنوان وکیل اختیار دارد در سطح بین‌الملل شکایت را مطرح کند. هر چند هفته گذشته در جلسه قوه قضاییه فرمت جدیدی برای شکایت از عربستان مطرح شد که با توجه با قابلیت سازمان حج قرار شده این شکایت‌ها جمع‌آوری واز طریق وزارت امور خارجه پیگری شود که ظرف یک و دو روز آینده این موضوع مشخص می‌شود.
اوحدی همچنین درباره رایزنی با سازمان کنفرانس اسلامی برای مدیریت مشترک حج، گفت: این نظری مطرح شده از سوی یکی از مراجع اعظام بود، البته برای پیگیری حقوق شهدای منا مکاتباتی را سازمان حج با دبیر کل سازمان همکاری‌های اسلامی داشته، این‌ها موضوعاتی است که وزارت امور خارجه پیگیری خواهد کرد.
رییس سازمان حج که در ستاد بزرگداشت شهدای منا مسئولیت سخنگو را دارد، سپس به اعلام برنامه‌های این ستاد پرداخت و گفت: بزرگداشت این مراسم در ماه قمری به این علت است که ضمن حفظ یاد شهدا، همزمان با برگزاری موسم حج، جهان اسلام پیام ایران را در سطح گسترده بشنود.
∎
به گزارش ایسنا، سعید اوحدی در نشست مشترک با قائم مقام بنیاد شهید که روز شنبه (۱۳ شهریورماه) به منظور اعلام برنامه‌های ستاد بزرگداشت شهدای منا تشکیل شد، ابعاد تازه‌ای از فاجعه منا را بیان کرد و گفت: سال گذشته سه فاجعه در عربستان رخ داد؛ نخست شهادت هفت هزار زائری بودند که در روز عید قربان، قربانی سوءتدبیر، کوتاهی، بی‌لیاقتی و بی‌کفایتی دست اندرکاران حج شدند. فاجعه‌ی دوم عدم رسیدگی به مصدومان و آشفتگی در مدیریت فاجعه بود. در روز واقعه گروه‌های امدادی عربستان دو ساعت بعد وارد صحنه‌ی عملیات شدند، آمار قطعی داریم که حدود ۸۰۰ زائر از کشورهای مختلف توسط امدادگران ایرانی نجات یافتند، این نشان می‌دهد اگر گروهای امدادی عربستان به موقع دست به کار می‌شدند و امکانات ساده‌ی احیا در منطقه وجود داشت، یقینا حدود ۶۰ درصد از قربانیان امروز زنده بودند.
فاجعه از بیمارستان تا سردخانه‌ها
وی اضافه کرد: بیمارستان‌های عربستان در حال گذراندان تعطیلات پایان هفته بودند و مصدومان در کف سالن‌های بیمارستان رها شده بودند. اغراق نمی‌کنم، اما متاسفانه در روز فاجعه حتی یک پزشک در بیمارستان‌ها حضور نداشت، برای همین بسیاری از مصدومان در بیمارستان جان باختند.
اوحدی رفتار غلط و خارج از دین را با اجساد، فاجعه سوم حج ۹۵ دانست و اظهار کرد: عربستان ۵ بعد ازظهر روز واقعه منطقه را نظامی اعلام کرد و حتی عوامل اجرایی و امدادگران ما را دستگیر کرد. تا ساعت ۲ بامداد فردای آن روز فقط صدای آمبولانس از منطقه‌ی محدود شده شنیده می‌شد، آنها تلاش می‌کردند راه را برای مراسم فردا باز کنند؛ برای همین پیکر شهدا را روی هم در ۲۵ کانتینر قرار دادند و به دلیل نداشتن ظرفیت خالی در سردخانه‌های مکه و شهرهای اطراف، آن تریلی‌ها ساعت‌ها و روزها زیر نور آفتاب مانده بودند و خونابه‌ای به اندازه‌ی سه میلیمتر فضای منطقه را پوشانده بود و گروه تفحص ما در چنین شرایطی در میان حدود ۷۰۰۰ هزار پیکر در جستجوی زائران ایرانی بود.
وی بیان کرد: طبق فرمایشات مقام معظم رهبری در آن روزها تنها صدای رسایی که در عربستان در مقابل این همه ظلم و کوتاهی بلند شد از ناحیه‌ی جمهوری اسلامی ایران بود. هیچ کشوری تا به امروز نتوانسته جسدی را تحویل بگیرد یا اطلاعاتی از جانباختگان‌شان بدست آورد. سوال بسیاری از ۳۹ کشور درگیر در فاجعه‌ی منا این بود که ایران چطور توانسته وضعیت پیکرهای شهدای خود را مشخص کند؟
رییس سازمان حج و زیارت افزود : دو عامل در موفقیت ایران نقش داشت؛ نخست فرمان و نهیب مقام معظم رهبری و سپس ایثار و گذشت گروه تفحص و مرکز پزشکی حج و زیارت ایران، آنها حدود ۲۰ ساعت از شبانه‌روز را در سردخانه‌ها و در شرایط تلخ، سخت و غیر قابل تحمل برای یافتن پیکر زائران ایرانی می‌گذاراند.
او سپس با اشاره به اثر سخنرانی مقام معظم رهبری پس از وقوع فاجعه در تغییر رفتار عربستان، اظهار کرد: زمانی که هیأت ایرانی برای مذاکره به عربستان آمد رییس هیأت مقابل به بهانه‌ی داشتن جلسه در ریاض حاضر نشد با هیأت ایرانی دیداری داشته باشد، اما به محض آن‌که رهبر معظم انقلاب در نوشهر سخنرانی کردند سعودی‌ها نیز رفتارشان را تغییر دادند و وزیر بهداشت عربستان که ریاست هیأت مذاکره‌کننده‌ی سعودی را به عهده داشت تماس گرفت و اطلاع داد با هواپیمای شخصی در سریع‌ترین زمان ممکن خودش را می‌رساند. پس از آن نیز عربستان ۵ هواپیما را برای انتقال پیکرها به ایران اختصاص داد.
پیکر ۳۹ زائر در مکه باز مانده
اوحدی با بیان اینکه جمهوری اسلامی ایران ۴۷۷ شهید را در حادثه مکه (سقوط جرثقیل) و منا از دست داده است و از طریق وزارت خارجه به عنوان وکیل بازماندگان آن شهدا پیگری مباحث حقوقی آن ماجرا است، افزود: ۱۲ شهید در حادثه سقوط جرثقیل جان خود را از دست دادند که متاسفانه ادعای عربستان برای پرداخت دیه و تعیین سهمیه زیارت برای خانواده‌های آنها هنوز به نتیجه نرسیده است. همچنین ۴۶۵ زائر در فاجعه منا جان خود را از دست دادند که ۴۶۱ نفر از آنها در سرزمین منا و ۴ نفر دیگر در برگشت به ایران بر اثر شدت آسیب‌ها و عوارض‌ها، شهید شدند.
به گفته او، ۳۹ نفر از زائران جانباخته همچنان در مقبرالشهدای مکه به خاک سپرده شده‌اند که محل مزار تمام آنها شناسایی شده است.
اوحدی گفت: از میان زائران به خاک سپرده شده در مکه، ۳ خانواده درخواست انتقال پیکر شهدایشان را داده‌اند که متاسفانه به دلیل قطع روابط سیاسی تا کنون موفق به تامین خواسته آنها نشده‌ایم، البته در مذاکره با مقامات سعودی این موضوع مطرح شده و آنها قول داده‌اند بعد از حج ویزای این خانواده‌ها را صادر کند.
او در عین حال بیان کرد: عربستان پس از قطع روابط سیاسی ویزایی را برای خانواداه‌های شهدا صادر نکرده است. حتی در زمانی که برای یکی از خانوادها ویزا صادر شده بود که به دیدار مزار شهیدشان بروند، به محض قطع رابطه، عربستان بدون کوچکترین انعطافی این خانواده را از آن کشور اخراج کرد.
مشکلی در مسیر پیگیری‌های حقوقی وجود دارد
رییس سازمان حج وزیارت در ادامه درباره‌ی تعیین تکلیف دیه شهدای ایران در عربستان، گفت: پیگری‌های حقوقی از طریق قوه قضایی و وزارت خارجه در حال انجام است، اما به دلیل قطع رابطه سیاسی نوع رفتار عربستان و با توجه به اینکه این کشور در بسیاری از کنوانسیون‌های حقوقی وبین المللی عضو نیست مشکلاتی در مسیر پیگری‌های حقوقی ایجاد شده است.
وی اضافه کرد: هیچ یک از ادعای‌های عربستان تحقق نیافته و هیچ مبلغی بابت دیه به خانواده‌های ۷۰۰۰ شهید پرداخت نشده و سوالات و ابهامات جدی وجود دارد، مثلا اینکه چرا دولت عربستان حاضر نیست کمیته حقیقت‌یاب را با حضور نمایندگان سایر کشورها کار خود را شروع کند؟ اولین توقع بعد از آن فاجعه این بود که کشور میزبان حداقل با شهامت عذرخواهی و مقصران را محکوم کند.
اوحدی گفت: خانواده‌های شهدای منا در جلسات متعدد اعلام کرده‌اند برایشان مهم است که مسببان این فاجعه محکوم شوند، به سادگی نمی‌توان از آن واقعه گذشت.
سوءظن‌هایی درباره‌ی فاجعه منا
رییس سازمان حج و زیارت سپس در پاسخ به سوال ایسنا درباره اینکه با توجه به مطرح شدن سوءظن نسبت به طراحی از پیش فاجعه منا توسط قائم مقام بنیاد شهید در این نشست، آیا کمیته حقیقت‌یاب که قرار بود طبق گفته سرپرست حجاج در ایران نیز تشکیل شود به نتایج و یا اسنادی رسیده است که اکنون چنین ظنی مطرح شده است؟ اظهار کرد: مستنداتی از زائران زنده خارج شده از آن فاجعه و آسیب‌دیدگان آماده شده و در اختیار وزارت خارجه و قوه قضاییه برای پیگیری‌های حقوقی و بین‌المللی قرارداده شده است، طبیعتا پیگیری‌های قضایی به زمان نیاز دارد و حتما آن دو دستگاه کار بررسی اسناد را انجام می‌دهند و شکایت را پیگیری می‌کنند.
در همین حال سردار محسن انصاری در پاسخ به سوال ایسنا و فرضیه‌ای که مطرح کرده است، گفت: اسناد و مدارک در اختیار ما نیست همه چیز آن طرف است، آن زمان حتی عکس‌های عکاسان ما را مصادره کردند، اما مشاهدات ما عینی است که باید تکمیل شود. فکر می‌کنم منظور حجت اسلام قاضی‌عسکر از تشکیل کمیته حقیقت‌یاب این بوده است که عربستان با حضور ایرانی‌ها این کار را انجام دهد نه اینکه ایران کمیته حقیقت‌یاب داشته باشد.
وی تاکید کرد: قرار نبوده کمیته‌ای این‌طرف تشکیل شود، قرار بود آن طرف باشد. ظنی که ما مطرح کردیم بنا بر تجربیات شواهد و قرائن ارائه شده از سوی شاهدان عینی و فیلم‌ها وعکس‌ها بوده. ممکن است ظن ما درست باشد یا نباشد. باید کشور میزبان این موضوع را اثبات کند ما در کمال حسن نیت و ظن این مسئله را بیان کرده‌ایم.
اعلام وضعیت شکایت‌نامه‌های خانواده‌های شهدا تا یکی دو روز آینده
در ادامه رییس سازمان حج و زیارت در پاسخ به علت تنظیم نشدن شکواییه واحد برای پیگیری از طریق دستگاه قضا در موضوع فاجعه منا، اظهار کرد: تا کنون بیش از ۴۱۰ وکالتنامه از ۴۷۷ خانواده شهدای منا و سقوط جرثقیل جمع‌آوری و به زبان عربی ترجمه شده و در اختیار وزارت امور خارجه قرار گرفته است. این وزارتخانه به عنوان وکیل اختیار دارد در سطح بین‌الملل شکایت را مطرح کند. هر چند هفته گذشته در جلسه قوه قضاییه فرمت جدیدی برای شکایت از عربستان مطرح شد که با توجه با قابلیت سازمان حج قرار شده این شکایت‌ها جمع‌آوری واز طریق وزارت امور خارجه پیگری شود که ظرف یک و دو روز آینده این موضوع مشخص می‌شود.
اوحدی همچنین درباره رایزنی با سازمان کنفرانس اسلامی برای مدیریت مشترک حج، گفت: این نظری مطرح شده از سوی یکی از مراجع اعظام بود، البته برای پیگیری حقوق شهدای منا مکاتباتی را سازمان حج با دبیر کل سازمان همکاری‌های اسلامی داشته، این‌ها موضوعاتی است که وزارت امور خارجه پیگیری خواهد کرد.
رییس سازمان حج که در ستاد بزرگداشت شهدای منا مسئولیت سخنگو را دارد، سپس به اعلام برنامه‌های این ستاد پرداخت و گفت: بزرگداشت این مراسم در ماه قمری به این علت است که ضمن حفظ یاد شهدا، همزمان با برگزاری موسم حج، جهان اسلام پیام ایران را در سطح گسترده بشنود.