پایگاه تخصصی مسجد: اول ماه ذی‌الحجه، مصادف است با سالروز ازدواج امیرالمؤمنین(ع) با حضرت زهرا(س) و تشکیل نورانی‌ترین خانواده خلفت که ثمره والا و ارزشمندی چون پرورش نسل ائمه هدی(علیهم‌السلام) و بنیان‌گذاری مکتب حقه شیعه از این خانواده الهی بود. نوشتار پیش‌رو، مقاله‌ایست به قلم سرکار خانم ریحانه غلامیان که طی آن این پیوند آسمانی را بررسی کرده است:
در روز اول ذی‌الحجه مولا علی(ع) پیشوای پارسایان با دخت نبی مکرم اسلام(ص) حضرت فاطمه(س) برترین بانوی جهان پیمان عشق بست و خداوند والاترین فرستاده خویش، پیامبر ختمی مرتبت(ص) را بر این پیوند آسمانی گواه گرفت؛ پیوندی آسمانی که هیچ گاه مانند آن در تاریخ تکرار نشد.
در منابع تاریخی نقل شده که حضرت صدیقه‌کبرا(س) خواستگاران بسیار زیادی داشت. حتی عده‌ای از نامداران صحابه از حضرت فاطمه(س) خواستگاری کردند، اما رسول خدا(ص) به آن‌ها فرمود اختیار فاطمه به دست خداوند است. بنا بر آنچه انس ابن مالک نقل نموده، عده‌ای دیگر از میان نامداران مهاجرین، برای خواستگاری فاطمه(س) به نزد پیامبر(ص) رفته و گفتند ما حاضریم برای این وصلت، مهر سنگینی را تقبّل نماییم. باوجود این رسول خدا(ص) همچنان موضوع ازدواج حضرت را به امر خداوند موکول می‌نمود، تا آنکه سرانجام جبرئیل امین(ع) بر پیامبر(ص) نازل شد و فرمود: «ای محمد! خدا بر تو سلام می‌رساند و می‌فرماید فاطمه(س) را به عقد علی(ع) درآور، خداوند علی را برای فاطمه و فاطمه را برای علی پسندیده است». ازسویی امیرمؤمنان علی(ع) نیز از خواستگاران زهرای اطهر(س) بود و رسول اکرم (ص) بنا بر آنچه ذکر شد، به امر الهی با این وصلت موافقت نمود.
در روایات متعددی نقل شده که پیامبر اکرم (ص) فرموده است: «اگر علی(ع) نبود، فاطمه(س) همتایی نداشت». چراکه در منابع روایی مشهور و معروف شیعیان و اهل‌سنّت چنین تصریح شده که فاطمه زهرا(س) افضل زنان جهان بوده است. در واقع این سخن ارزشمندی است که پیغمبر اکرم (ص) آن را در طول حیات خود به گونه‌های مختلف بیان فرمودند. ازجمله در کلام حضرت ختمی‌مرتبت، محمد مصطفی (ص) می‌خوانیم:
«اِنَّ اَفْضَلَ نِساءِ اَهْلِ الْجَنَّةِ خَدیجَةُ(س) بِنْتُ خُوَیلِد وَ فاطِمَةُ(س) بِنْتُ مُحَمَّد وَ مَرْیمُ(س) بِنْتُ عِمْرانَ وَ آسِیةُ(س) بِنْتُ مُزاحِم». به درستی که برترین زنان بهشت خدیجه(س) دختر خویلد و فاطمه(س) دختر محمد و مریم(س) دختر عمران و آسیه(س) دختر مزاحم [همسر فرعون] است.
بدین ترتیب بود که مقدمات این پیوند آسمانی فراهم شد و حضرت فاطمه(س) با مِهری اندک برخلاف رسوم جاهلی که مِهر دخترانِ بزرگان بسیار زیاد بود به خانه امام علی(ع) قدم گزارد. ثمره این ازدواج مبارک، پنج فرزند به نام‌های حسن، حسین، زینب، ام‌کلثوم و محسن بود که در جریان وقایع پس از پیامبر (ص) سقط شده و به شهادت رسید . امام حسن و امام حسین از امامان دوازده‌گانه می‌باشند، که در دامان چنین مادری تربیت یافتند و امامان دیگر به‌غیراز امام علی(ع) و امام حسن(ع) از ذرّیه امام حسین(ع) هستند. درحقیقت ائمه معصومین(ع) از طریق حضرت فاطمه(س) به رسول خدا (ص) منتسب شده و از ذرّیه ایشان به شمار می‌روند. به‌خاطر منسوب بودن ائمه هدات معصومین(ع) -به‌غیراز امیرمؤمنان علی(ع)- به آن حضرت، فاطمه(س) را «امُّ‌الائمه» یعنی مادر امامان گویند.
مهریه حضرت زهرا(س)
هنگامی که حضرت علی(ع) به‌قصد ازدواج با حضرت فاطمه(س) به منزل پیامبر (ص)آمد، رسول خدا (ص) به امّسلمه فرمود: «برخیز و درب را بگشای، که این همان است که خدا و رسولش او را دوست دارند». امّسلمه فوراً درب را باز کرد و حضرت علی(ع) داخل شد. پس از لحظاتی امیرمؤمنان علی(ع) در کمال حجب و حیا و خجالت به محضر رسول خدا (ص)رسید: پیامبر (ص) که متوجه شرمساری ایشان شده بود، رو به علی مرتضی(ع) فرمود: علی جان! حاجتی داری؟ آسوده باش، امیدوارم که حاجت تو برآورده شود. حضرت علی(ع) نیز خواسته خود را بازگو کرده و از حضرت فاطمه(س) خواستگاری نمود. پیامبر (ص) فرمودند: چه چیزی برای تو است که مهریه فاطه(س) قرار دهی؟ حضرت علی(ع) فرمودند: ای رسول‌الله! تو خود شاهد هستی که برای من به‌جز شمشیر و شتر و زره، از مال دنیا چیزی نیست. پیامبر (ص) هم در جواب فرمودند: ای علی! شمشیر و شتر از اموال موردنیاز تو است، اما زره‌ات را بفروش و با آن مراسم ازدواج با فاطمه(س) را فراهم کن.
اینکه حضرت علی(ع) آن زره را به چه مبلغی فروخت و آن را مهریه حضرت زهرا(س) قرار داد، ازنظر تاریخی و روایی محل اختلاف است؛ چنانکه در منابع مختلف از ۴۰۰ درهم، ۴۸۰ درهم یا ۵۰۰ درهم یاد شده است. در مجموع قدر مسلم این است که مهریه آن حضرت بیشتر از ۵۰۰ درهم و کمتر از ۴۰۰ درهم نبوده و این مقدار -۵۰۰ درهم- در حقیقت مقدار مهریه‌ای است که نبی مکرم اسلام (ص) برای کلیه زنان و دخترانش تعیین نموده بود و از آن به «مهر السنه» تعبیر می‌شود. از آن پس این سیره نبوی، الگویی برای سایر مسلمانان گذشته و آینده قرار گرفت. زیرا بنا بر گزارش تاریخ، در آن زمان مهریه‌های سنگینی برای دختران قرار داده می‌شد؛ همچنان که وقتی پیامبر (ص) حضرت فاطمه(س) را به عقد حضرت علی(ع) درآورد، عده‌ای از مردم قریش خدمت ایشان رسیده و گفتند: چرا علی را با مهریه اندک و ناچیز داماد کردی؟ حال‌آنکه بسیاری از مردان قریش و اصحاب و یاران پیامبر (ص) حاضر بودند برای ازدواج با فاطمه(س) مهریه‌های بسیار سنگینی بپردازند.
بنابراین، مقدار مهریه حضرت زهرا(س) بیش از ۵۰۰ درهم -نقره- نبوده است و این مقدار مهریه از طرف پیامبر اکرم (ص) برای دخترش، مهریه‌ای متوسط -نه بسیار کم و نه زیاد- به شمار می‌رفت، که پس از آن به‌عنوان سنّت نبوی، الگویی برای سایر مسلمانان قرار گرفت.
فاطمه(س) برترین الگوی همسرداری
برای بانوان، بزرگ‌ترین موفقیت و ارزش این است که در شئون گوناگون زندگی، خشنودی همسر خود را به دست آورند و از رفتارها و اموری که موجب ناراحتی همسرشان می‌شود، پرهیز نمایند. پیامبر اکرم (ص) دراین‌باره می‌فرماید: «جهاد زن، خوب شوهرداری است». زن برای اینکه بتواند در این جهاد پیروزمند باشد، باید تمام سعی و تلاش خود را بکار گیرد؛ تا خانه را محل آرامش همسر و نیز فرزندان خود قرار دهد. در این میان، همسرداری حضرت زهرای مرضیه(س) بهترین الگو برای زنان مسلمان است. چنانکه رفتار حضرت زهرا(س) با همسر خود همواره مملو از صفا و مهرورزی و مهربانی بود. حضرت نه‌تنها هیچ‌گاه خاطر همسر خود را نرنجانید، بلکه همواره یاوری مهربان برای او بود.
حضرت فاطمه(س) گاهی در محیط خانه، به‌جهت شرایط و تنگناهای اقتصادی حاکم بر مسلمانان متحمل رنج و سختی بسیاری می‌شد، اما این بانوی دو عالم هیچ‌گاه نزد امیرمؤمنان علی(ع) اظهار شکایت و خستگی و یا حتی درخواستی نمی‌کرد. زیرا بیم آن را داشت که شاید همسرش نتواند خواسته او را برآورده کند و این‌گونه شرمنده شود. این منش بزرگوارانه تنها از این بانوی بی‌همتا برمی‌آمد، که همسر و همتای کسی همچون حضرت علی(ع) بوده است. در مجموع خانه‌داری و همسرداری حضرت فاطمه(س) الگو و اسوه برگزیده‌ای برای تمامی مسلمانان عالم است، چراکه ایشان در زندگی مشترک خویش همیشه بهترین شریک و همراه و همراز همسرش امیرمؤمنان علی(ع) بود.
تفاهم در زندگی مشترک
از مهم‌ترین جلوه‌های تفاهم می‌توان به روحیۀ مهرورزی و گذشت، حُسن خلق، بردباری، گفتگو، انتقاد دلسوزانه و مُدارا اشاره کرد. امیرمؤمنان علی(ع) در رابطه با عجین بودن این اصول اخلاقی در زندگی مشترک خویش با زهرای اطهر(س) فرمودند: «به خدا سوگند در سراسر زندگی مشترک خویش با فاطمه(س) تا آنگاه که خداوند عزیز و جلیل او را قبض روح فرمود، هرگز او را خشمگین نساختم و بر هیچ کاری او را اکراه و اجبار نکردم و او نیز مرا هرگز خشمگین نساخت و نافرمانی مرا نکرد. همچنین نقل شده است که امام علی(ع) فرمود: «هرگاه به چهرۀ زهرای اطهر(س) نگاه می‌کردم، هرگونه غم و اندوهی از من برطرف می‌شد».
مشارکت در کارهای خانه، جلوه دیگری از رفتار آن حضرات معصومین بوده است. معمولاً اغلب کارها بین حضرت علی(ع) و فاطمه(س) تقسیم می‌شد. امام صادق(ع) دراین‌باره می‌فرماید: «امیرمؤمنان علی(ع) آب و هیزم برای خانه تهیه می‌کرد و کارها و امور مربوط به بیرون از خانه را برعهده داشت و حضرت فاطمه(س) آرد را خمیر می‌کرد و نان می‌پخت و لباس‌ها را وصله می‌زد. آن بانوی گرامی از زیباترین مردمان بود و گونه‌های مطهرش از زیبایی مثل گل بود. درود خدا بر او و پدر و فرزندانش باد». امیرمؤمنان علی(ع) نیز درباره فداکاری و مشارکت همه‌جانبه دخت نبی مکرم اسلام (ص) در امور خانه فرموده است:«فاطمه(س) به‌قدری با مشک آبکشی کرد، تا بر سینه‌اش اثر گذاشت و به‌قدری با آسیاب دستی آرد کرد، تا دست‌هایش مجروح شد و آن‌قدر خانه‌روبی کرد و برای پخت‌وپز آتش زیر دیگ نهاد، که لباس‌هایش گردآلود و دودی گردید و در این امور زحمت و رنج بسیار به او می‌رسید».
آری! گاهی در اثر کار بسیار در منزل، دست‌های مبارک حضرت تاول می‌زد، لباس‌هایش غبارآلود می‌شد و بر لبانش دود و خاکستر می‌نشست. باوجود این حضرت زهرا(س) از این‌گونه تقسیم کار بسیار خرسند بود؛ چراکه با این شیوه زندگی از برخورد و روبه‌رو شدن با نامحرمان در بیرون از منزل به دور بود. این نکته مهم می‌تواند درس بزرگی برای تقویت عفاف و پاکی زنان در جامعه اسلامی باشد.
مولا علی(ع) ضمن روایت زیبایی پیوند عاطفی و تفاهم همه‌جانبه خود را با حضرت زهرا(س) به یک جفت کبوتر تشبیه کرده و فرمودند: «کنّا کزوج حمامة فی ایکة متمتعین بصحبة و شباب». ما همانند دو کبوتر در یک آشیانه بودیم که از نشاط، سلامت و جوانی برخوردار بودیم.
∎