به گزارش پایگاه اطلاع رسانی و خبری جماران، روزنامه گاردین در گزارشی نوشت: اسلام کریموف درگذشت؛ این در حالی است که او هیچ جانشین رسمی ندارد.
«بینالی ییلدیریم» نخست وزیر ترکیه در جلسه ای با حضور اعضای کابینه خود اعلام کرد: «رحمت خداوند بر او باد.» این اعلام خبر، گمانه زنی در این خصوص را که کریموف در اوایل این هفته دچار سکته مغزی شده بود، تایید کرد.
دولت ازبکستان در ابتدا این گزارش را تایید نکرد اما در کانال های دولتی موسیقی مراسم تشییع را نواخت. در روز جمعه دولت ازبکستان در نهایت طی بیانیه ای گفت رئیس جمهور 78 ساله این کشور فوت شده است.
به گفته دولت ازبکستان، مراسم تشییع جنازه کریموف امروز شنبه در ولایت زادگاه وی «سمرقند»، که در آنجا مادر و دو برادرش هم به خاک سپرده شده اند، برگزار خواهد شد. تصاویر منتشر شده نشان می دهد که قبر وی در گورستان سمرقند توسط کارگران در حال حفاری است.
«ولادیمیر پوتین» رئیس جمهور روسیه، مرگ کریموف را «ضایعه ای بزرگ برای ملت ازبکستان» دانست؛ در حالی که «دیمیتری مدودف» نخست وزیر روسیه قرار است در مراسم تشییع و خاکسپاری وی شرکت کند.
«امامعلی رحمان» رئیس جمهور تاجیکستان هم تایید کرد که در این مراسم شرکت خواهد کرد؛ در حالی که «قربانقلی بردی محمد اف» رئیس جمهور ترکمنستان نیز برای حضور اعلام آمادگی کرده است.
قرقیزستان، بلاروس و قزاقستان نیز اعلام کرده اند هیئت هایی به رهبری نخست وزیر کشورهایشان برای شرکت در این مراسم اعزام خواهند کرد. از دیگر کشورهای غیر عضو جماهیر شوروی سابق هم رهبران بسیاری عازم سمرقند خواهند شد.
«میخائیل گورباچف» رهبر شوروی سابق، که در سال 1989 را منصوب کرد، به آژانس خبری اینترفاکس گفت که کریموف «یک مرد صالح با یک شخصیت قوی» بود.
کریموف جانشین رسمی ندارد. برای دوره ای طولانی مدت فهرست جانشینان احتمالی کریموف سه نفر را شامل می شد: «شوکت میرضیایف»، «رستم عظیم اف» و «رستم عنایت اف».
بسیاری معتقدند که جانشین طبیعی کریموف، شوکت میرضیایف نخست وزیر 58 ساله ازبکستان است که از سال 2003 ریاست هیئت دولت را برعهده دارد. او اهل ناحیه «جیزک» از نواحی نزدیک ولایت سمرقند است و به نظر می رسد از حمایت قبایل ولایات جیزک و سمرقند برخوردار باشد.
شوکت میرضیایف چندان اهل منطق نیست و معمولا به زور متوسل می شود.
در چند سال اخیر تغییراتی در قانون اساسی ازبکستان ایجاد شده که بر اختیارات نخست وزیر افزوده است. این موضوع می تواند موقعیت میرضیایف را تقویت کند.
یکی دیگر از جانشینان احتمالی کریموف، رستم عظیم اف وزیر اقتصاد 56 ساله ازبکستان است. او اهل ناحیه «تاشکند» است و از سال 1998 همواره در هیئت وزیران، عهده دار وزاتخانه های مربوط به امور اقتصادی بوده است.
رستم عظیم اف به نسبت میرضیایف سیاستمدار امروزی و پیچیده تری محسوب می شود و در مناسبات با جهان خارج تجارب بیشتری دارد.
سومین فردی که احتمالا برای جانشینی کریموف اقبال کمتری دارد، رستم عنایت اف، رئیس 72 ساله کمیته امنیت ملی ازبکستان است. وی یکی از قدرتمندترین سیاستمداران ازبکستان است و از سال 1995 رئیس کمیته امنیت ملی کشور بوده است. او از طایفه تاشکندی ها است.
بسیاری بر این باورند که عنایت اف در به زیر کشیدن «گلناره» دختر بزرگ کریموف نقش اصلی را داشت.
میرضیایف اصلی ترین نامزد است و اعتقاد بر این است که وی از حمایت «رستم اینویاتف» رئیس اطلاعات قدرتمند ازبکستان هم برخوردار باشد.
مشخص نیست رئیس جمهور جدید ازبکستان چگونه تعیین خواهد شد. تصور بر این است که نخبگان کشور رئیس جمهور جدید را بر اساس منافع کشور تعیین کنند.
کریموف که بود؟
اسلام کریموف در سال 1938 در سمرقند به دنیا آمد. هویت پدر او مشخص نیست ولی گمان می رود تاجیک بوده باشد. مادر او ازبک بود. او از سه سالگی در یتیم خانه بزرگ شد.
کریموف در رشته های اقتصاد و مهندسی مکانیک در مدرسه پلی تکنیک آسیای میانه و انستیتو اقتصاد ملی تاشکند تحصیل کرده بود.
وی در سال 1983 به عنوان وزیر مالیه جمهوری شوروی ازبکستان برگزیده شد و در سال 1986 به عنوان نایب رئیس شورای وزیران و رئیس اداره برنامه ریزی دولتی ازبکستان انتخاب شد.
کریموف از سال 1989 دبیر اول حزب کمونیست ازبکستان شده و در 24 مارس 1990 به عنوان رئیس جمهور ازبکستان انتخاب شد.
وی در سی ام شهریور 1991 استقلال ازبکستان را از شوروی اعلام و چندی بعد در انتخابات این کشور با بدست آوردن 68 درصد آراء، رئیس جمهور شد.
در ماه مارس سال 1995، زمان ریاست جمهوری او بدون انتخابات تا سال 2000 تمدید شد. در سال 2002 دوره ریاست جمهوری خود را با همه پرسی هفت ساله کرد.
در رای گیری های 2007 و 2014 بیش از 90 درصد رای آورد.
∎