خودکشی به عملی ارادي و آگاهانه در خاتمه بخشیدن به زندگی فرد اطلاق میشود و خودکشی موفق نیز اقدامی آگاهانه در آزار به خود است، که منتهی به مرگ میشود و متاسفانه شواهد موجود نشان میدهد این پدیده در دنیاي امروزي رو به گسترش است.
برخی از مطالعات نشان داده که عواملی مانند مشخصات فردي، روابط اجتماعی، مشکلات مالی و قانونی، از دست دادن نزدیکان، مذهب، نژاد و حتی شرایط اقلیمی هرکدام به نحوي در بروز خودکشی موثرند.
براساس تعریف سازمان جهانی بهداشت، اقدام به خودکشی عبارت است از عملی که در آن شخص به صورت عمدي و بدون مداخله دیگران رفتاري غیرعادي (مانند خودآسیبزنی یا خوردن یک ماده بیش از مقدار تجویزشده براي درمان) را انجام میدهد و هدف وي تحقق تغییرات مورد انتظار خود است، بنابراین از نظر آسیبشناسی اقدام به خودکشی با خودکشی متفاوت است.
طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت در هر 40 ثانیه یک نفر بر اثر خودکشی جان خود را از دست میدهد. در سال 2000 میلادي تعداد قربانیان خودکشی حدود یکمیلیون نفر بوده است. به عبارتی میزان خودکشی در جهان 16 نفر به ازاي هر صدهزار نفر است. با چنین روندي پیشبینی میشود که در سال 2020، این تعداد به 5/1میلیون نفر برسد، همچنین برآورد میشود که خودکشی تا سال 2020، دودرصد از بیماريها را به خود اختصاص دهد.
آمار خودکشیهاي موفق در سالهاي آغازین هزاره سوم به حدي نگرانکننده است که به پیشنهاد سازمان جهانی بهداشت و انجمن بینالمللی پیشگیري از خودکشی از سال 2003 روز 10 سپتامبر (20 شهریور) بهعنوان روز جهانی پیشگیري از خودکشی نامگذاري شده است.
براساس آمارهاي گزارششده جهانی، بالاترین میزان خودکشی مربوط به کشورهاي مجارستان، سریلانکا و فنلاند به ترتیب 6/38، 8/35 و 8/25 نفر در صدهزار نفر جمعیت و کمترین آن مربوط به کشور مکزیک با 3/2 نفر در صدهزار نفر بوده است.
در بررسیهاي آماري انجامشده توسط مرکز تحقیقات پزشکی قانونی درباره مرگهاي غیرطبیعی دهه هشتاد در ایران، مشخص شد حدود 31 هزار و 539نفر در کشور قربانی خودکشی موفق بودهاند و بالاترین میزان خودکشی موفق طی این دهه مربوط به استان ایلام با 9/18 نفر در یکصدهزار نفر و کوچکترین میزان مربوط به استان سیستانوبلوچستان با 2/2 نفر در یکصدهزار نفر بوده است.
ابوالحسن شاکري، فتاح جعفريزاده و محمد زارعنژاد مقاله پژوهشی را با عنوان اپیدمیولوژي خودکشیهاي موفق در استان فارس، در سال های 90–1386 نوشتند که در یافتههای آن آمده است: پس از اینکه تمامی پروندههاي اجسادي که علت فوت آنها خودکشی بود و به بخش متوفیان و سالن تشریح اداره کل پزشکی قانونی استان فارس ارجاع شده بود، بررسی شد، تعداد934 مورد بهعنوان خودکشی موفق مورد تأیید قرار گرفت. وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی براي نخستینبار آمار تقریبا جامعی مربوط به خودکشیهاي انجام شده در کشور در سال 1383 را منتشر کرد که در آن استان لرستان با میزان 23 نفر در یکصدهزار نفر بیشترین و استان قم با 4/0 نفر در یکصدهزار نفر، کمترین تعداد را دارا بودند و میزان خودکشی در استان فارس در این سال 9/2 نفر در یکصدهزار نفر برآورد شده بود . در استانهاي ایلام، بوشهر، خوزستان، کهگیلویه و بویراحمد، فارس و کرمان فراوانی خودکشی زنان بالاتر از مردان بود.
در بررسی نحوه خودکشی از میان انواع روشهاي خودکشی، حلقآویزي، 50درصد بیشترین فراوانی را داشته است، اما نحوه خودکشی با توجه به جنسیت فراوانی متفاوتی داشته بهطوري که در مردان حلقآویزي 5/78درصد و استفاده از سلاح گرم 2/16درصد بیشترین شیوع را داشته است. در میان زنان خودسوزي از فراوانی بیشتري برخوردار بوده است بهطوري که از 151 نفري که خودسوزي کرده بودند سهم زنان 2/68درصد و سهم مردان 8/31درصد بوده است.
در بررسی علل و انگیزه خودکشی، اولیای دم علل مختلفی را ابراز کرده بودند، بهطوريکه از 434 موردي که علت یا انگیزه خودکشی آنان توسط اولیای دم ابراز شده بود، 14درصد به علت بیماري روانی خودکشی کرده بودند که متداولترین علت بود و کمترین آنها 5 /0 درصد نیز به علت مسائل ناموسی خودکشی کرده بودند. اغلب قربانیان 8/29درصد در فصل تابستان و کمترین آنها 6/19درصد در فصل پاییز خودکشی کرده بودند. مشاهدات نشان داد که خودکشی با فصل ارتباط معنیدار آماري داشته است.
اپیدمیولوژي خودکشیهاي موفق در استان فارس
صاحبخبر -