شهيد گرانمايه حضرت آيت‌الله حاج شيخ علي قدوسي نهاوندي، در 12 مرداد 1306 در نهاوند و در خانواده‌اي روحاني به دنيا آمد. پدرش روحاني و مجتهدي برجسته بود. با آن كه تحصيل در مدارس جديد براي فرزند يك روحاني معروف كار ساده‌اي نبود و خانواده‌هاي مذهبي سعي مي‌كردند فرزندانشان را به مكتبخانه بفرستند، اما شهيد قدوسي تا سال سوم دبيرستان در نظام آموزشي جديد درس خواند، لكن در اين سن تصميم گرفت تحصيلات حوزوي را دنبال كند و در سال 1321 به حوزه علميه قم رفت و با جديتي مثال‌زدني مشغول تحصيل شد. در اين دوره حزب توده و جبهه ملي به مخالفت با روحانيت پرداخته بودند و شهيد قدوسي از نخستين كساني بود كه در برابر آنها ايستاد. پس از كودتاي 28 مرداد 1332، درس خارج را نزد آيت‌الله بروجردي و امام و درس فلسفه را نزد علامه طباطبايي فراگرفت و از شاگردان برجسته ايشان در اصول فلسفه و روش رئاليسم شد. رفتار و خلق و خوي او علامه طباطبايي را بسيار به او علاقه‌مند كرد، به‌طوري كه وي را به دامادي خود برگزيد.
پس از قضيه كاپيتولاسيون در 4 آبان 43 و سخنراني افشاگرانه امام در اعتراض به آن، امام دستگير و در 13 آبان به تركيه تبعيد شدند. جامعه مدرسين با انتشار اعلاميه‌ها و نشريات مخفي به اين حركت رژيم اعتراض كرد، اما در اثر اختناق شديد رژيم و فشار زياد به روحانيون و حوزه‌هاي علميه، شهيد قدوسي و ساير مبارزين تصميم گرفتند شكل مبارزات خود را تغيير دهند، بنابراين گروهي مخفي از مدرسين و اساتيد حوزه تشكيل شد كه ظاهراً به اصلاح امور حوزه مي‌پرداخت، اما خط واقعي و كلي آن مبارزه با رژيم شاه بود. از ديگر فعالان مهم اين تشكل مي‌توان از رهبر معظم انقلاب، آيت‌الله رباني شيرازي و آيت‌الله منتظري نام برد. در سال 1344 همه اعضاي اين تشكل توسط ساواك شناسايي و دستگير شدند و شهيد قدوسي نيز به مدت كوتاهي به زندان افتاد.
شهيد قدوسي همواره اعتقاد داشت كه حوزه بايد نظم پيدا كند، بنابراين با همكاري همفكراني چون شهيد بهشتي به تأسيس مدرسه حقاني همت گمارد و با انتخاب افراد باصلاحيت و با‌استعداد به تربيت طلبه‌هاي كارآمدي پرداخت كه بعدها مسئوليت‌هاي مهم انقلاب اسلامي را به عهده گرفتند و به‌خوبي از عهده برآمدند.
پس از پيروزي انقلاب، ضرورت حضور مديران مدبر در صحنه موجب شد تا امام شهيد قدوسي را براي سر و سامان دادن به وضعيت زندان‌ها، محاكمه و بازداشت‌ها به دادستاني كل انقلاب انتخاب كنند. شهيد قدوسي با اتكا به دست‌پرورده‌هاي خود در مدرسه حقاني به دادگاه‌هاي انقلاب سر و سامان بخشيد كه يكي از دشوارترين و خطرناك‌ترين كارها بود.
شهيد قدوسي بر تربيت زنان كارآمد و مسلط به مباني و معارف اسلامي نيز اهتمام تام داشت و با تأسيس حوزه علميه زنان به تربيت زناني همت گماشت كه از توان علمي و مديريتي بسيار بالايي برخوردار بودند. وي مديري مدبر، هوشمند و مسلط به احكام اسلامي بود و توانست با تكيه بر تقوايي كم‌نظير و آگاهي عميق از اسلام در برابر افراط و تفريط‌هاي انقلابي‌نماها بايستد و تا لحظه شهادت همچنان بر صراط مستقيم باقي بماند.
فرزند شهيد قدوسي، محمدحسن قدوسي دانشجوي دانشگاه مشهد و از پيشگامان حضور در جبهه‌هاي جنگ تحميلي بود كه در هويزه به شهادت رسيد و جنازه‌اش نيز هرگز پيدا نشد. وي از جمله شاخص‌ترين چهره‌هاي انقلاب است كه متأسفانه منزلت و به‌ويژه شيوه‌هاي مديريتي او آنگونه كه بايد، شناخته نشده‌اند. سرانجام اين عالم مجاهد در تاريخ 14 شهريور 1360 توسط منافقين به شهادت رسيد و پيكر پاكش در حرم مطهر حضرت معصومه در قم به خاك سپرده شد. يادش گرامي باد.