به گزارش
خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، یازدهم شهریورماه روز صنعت چاپ است. این نامگذاری از سال 1382 و پس از حدود چند دهه قدمت آن در کشورمان وارد تقویم رسمی ایرانی‌ها شد. با وجود قدمت این صنعت، سخن از آن بسیار و چالش‌های این حوزه فراوان است. یکی از این موارد مربوط به چاپ قرآن است و به نظر می‌رسد به عنوان کشور اسلامی هنوز برنامه مشخصی برای آن وجود ندارد و همچنان ناشران قرآن از مشکلات این حوزه گلایه دارند و به ستوه آمده‌اند.
به مناسبت روز ملی صنعت چاپ به سراغ ناصر بابامحمدی، مدیرعامل انتشارات اسوه رفته و با وی به گفت‌وگو نشسته‌ایم. در ادامه، متن این مصاحبه از نظر می‌گذرد؛
-چاپخانه اسوه از چه سالی تأسیس شده است؟
چاپخانه اسوه از سال 1373 کلید خورد و در زمینی به مساحت 50 هزار متر مربع و زیربنای 14 هزار مترمربع و در کنار حرم مطهر کریمه اهل بیت(ع) در شهر قم ساخته شد.
- این چاپخانه در ابتدای تأسیس چه چشم‌اندازی را برای خود تعریف کرده بود؟
این چاپخانه با چشمانداز چاپ سالانه 10 میلیون جلد قرآن تأسیس شد.
-آیا این چشمانداز تاکنون تحقق یافته است؟
خیر، این چشمانداز تحقق نیافته است و در حال حاضر توان کار این چاپخانه به این اندازه نیست و در سال 3 میلیون جلد کتاب با جلد سخت از جمله قرآن، مفاتیح‌الجنان، نهج‌البلاغه، صحیفه سجادیه و کتاب‌های دینی و حوزوی را می‌تواند چاپ کند و سفارشاتی نیز می‌پذیرد.
-از همان ابتدای تأسیس چاپخانه، هدف چاپ قرآن بود؟
بله اسم چاپخانه نیز چاپخانه بزرگ قرآن کریم است و الان هم به همین صورت بوده و اولویت با چاپ قرآن است.
-در ابتدا چند نسخه چاپ می‌شد و اکنون به چه تعداد رسیده است؟
چون دستگاه‌ها در ابتدای تأسیس چاپخانه کم بود، در سال‌های نخست از 250 هزار نسخه شروع شد و اکنون به 2.5 تا 3 میلیون نسخه قرآن افزایش یافته است. اگر باز هم سفارشاتی علاوه بر این تعداد، داشته باشیم می‌توانیم با ظرفیت تولید 6 تا 7 میلیون نسخه، قرآن تولید کنیم.
-در حال حاضر وضعیت کار این چاپخانه به چه صورت است، نسبت به گذشته چه تغییراتی داشته؟
نسبت به گذشته فعالیت چاپخانه کمتر شده است. تا قبل از چند سال گذشته با حدود 140 نفر کارگر در دو شیفت کار می‌کرد و بعد از افزایش نرخ ارز از 930 به 3500 تومان، قطع یارانه و افزایش هزینه حامل‌های چاپ و انرژی قیمت تمام‌شده نیز افزایش یافت و سبب رکود بازار نشر شد و به همین دلیل در حال حاضر حدود 80 نفر کارگر در این چاپخانه کار می‌کنند و از دو شیفت به یک شیفت کاهش یافته است و این کاهش فعالیت‌ها کاهش تیراژ را نیز دربرداشته.
اکنون قیمت کتاب به سه تا چهار برابر چند سال گذشته، افزایش یافته است؛ از این رو رغبت برای خرید هم با کاهش مواجه بوده. همه این عوامل دست به دست هم داده و سبب شده ناشران قرآنی از جمله اسوه، قدرت رقابت با ناشران کشورهایی خارجی را نداشته باشند. قبلاً مشتریانی از پاکستان، قزاقستان، قرقیزستان، افغانستان، عراق و ... داشتیم، اما با افزایش قیمت تمام‌شده قرآن‌ها نمی‌توانیم رقابتی با این کشورها داشته باشیم که امیدواریم دولت تدبیر و امید تدابیر خوبی در این زمینه داشته باشد و موانع، یکی پس از دیگری حل شود و صنعت ما با ظرفیت کامل به کار خود ادامه دهد.
-به کاهش سفارش‌های چاپ قرآن اشاره کردید. دلیل عمده این موضوع چه بوده است؟
فضای مطالعه تغییر یافته و مخاطبان کمتر به سراغ کتاب می‌روند و بیشتر علاقه‌مند هستند قرآن را در فضای مجازی مانند موبایل، تبلت و ... بخوانند و کتاب‌های کاغذی کمتر فضای خانه‌ها را اشغال می‌کند و به نظر می‌رسد تا چند سال دیگر با افزایش چاپ الکترونیک، حضور کتاب‌های کاغذی و چاپی کم‌رنگتر شود.
-چاپخانه اسوه از نظر کیفیت چاپ قرآن از گذشته تاکنون چه پیشرفت‌هایی داشته است؟
قرآن کتاب مقدسی است و اگر اغلاطی در صحافی و یا چاپ آن وجود داشته باشد، با وجود اینکه عمدی نیست و خطای انسانی سبب آن شده، اما زمانی که در خارج از مرزهای ایران دیده شود، برخی عنادها سبب بزرگنمایی آن می‌شود؛ از این رو برای رفع این مشکل دستگاه پیشرفته‌ای را خریداری کردیم که در زمان صحافی، عکسبرداری و اسکن می‌کند و با چشم الکترونیکی صفحات را می‌خواند و اگر در شمارش صفحات اشکالی وجود داشته و یا صفحه‌ای سفید باشد و یا جابه‌جا و سر و ته و ... باشد، در آن قسمت «STOP» کرده و یا آن صفحه را به بخش ضایعات انتقال می‌دهد.
این کار اولین بار در چاپخانه اسوه انجام شده و در حال حاضر نیز چندین دستگاه لیتوگرافی اضافه شده تا بتوانیم به نیازهای داخلی و خارجی پاسخ دهیم و از رقبای خود در خارج از کشور عقب نمانیم و هم اکنون درصدد بهره‌گیری از تکنولوژی بهتر و برتر هستیم تا بتوانیم قرآن‌هایی با کاغذهای نازک و بسیار سبک را چاپ کنیم و این کار مربوط به دستگاه رول است که در صورت نگاه مثبت مسئولان و حمایت آنها می‌توانیم این دستگاه را خریداری کنیم.
-با خرید این دستگاه، چاپ چه قرآن‌هایی امکان‌پذیر می‌شود؟
این دستگاه بیشتر برای چاپ قرآن با کاغذهای 20 و 30 گرمی کاربرد دارد.
-در حال حاضر این تکنولوژی را در کشورمان نداریم؟
دستگاه آن وجود نداشته، اما چاپ با این کاغذها انجام می‌شد که دارای ضایعات بالایی بود و امکان چاپ قرآن وجود نداشت. به همین دلیل دستگاهی را خریداری خواهیم کرد که چاپ و صحافی آن به صورت همزمان است که کارایی بالایی نسبت به دستگاه‌های دیگر دارد و جای آن در کشورمان خالی است که امیدواریم پُر شود.
-چند درصد از ماشینآلات اسوه جدید است یا نیاز به بازسازی دارد؟
سعی‌مان این بوده که ماشینآلات چاپخانه به روز باشد، در صورتی که یک دستگاهی کار نکند، از دور خارج می‌شود؛ از این رو ماشین‌هایی که اکنون با آنها کار می‌کنیم، سالم هستند و به صورت تخصصی برای چاپ قرآن به کار می‌روند.
-چاپخانه اسوه، در حال حاضر این ظرفیت را دارد که 10 میلیون قرآن چاپ کند؟
نه، ظرفیت چاپش با دستگاه‌های موجود 7 میلیون جلد قرآن است؛ در حالی که برای کل کشور حدود یک و نیم میلیون قرآن در سال به چاپ می‌رسد، به همین دلیل اکنون نیاز به 10 میلیون جلد قرآن وجود ندارد.
-تاکنون قرآن را برای اهدا نیز چاپ کرده‌اید؟
بله، برای کشورهای یمن، آسیای میانه و کشورهای همسایه بوده که بخشی از هزینه‌های آن را خیرین متقبل شده بودند.
-امسال نمونه‌ای از چاپ قرآن برای اهدا به خارج از کشور را داشته‌اید؟
بله، یک نمونه که مربوط به کشور عراق بوده و حدود 20 هزار نسخه به چاپ رسید.
-آیا صادرات قرآن داریم؟
کشورهایی چون آذربایجان و تاجیکستان قرآن‌هایی را خریداری می‌کنند و این خرید یا به صورت مستقیم از انتشارات اسوه بوده و یا از نمایندگی‌های اسوه در خارج از کشور انجام شده است. البته این خرید منحصر به اسوه نیست و از ناشران دیگر نیز خرید قرآن صورت می‌گیرد.
-از کشورهای اروپایی هم خرید و سفارش چاپ قرآن داشته‌اید؟
در تیراژ 5 هزار نسخه، قرآن برای مسلمانان اروپا و آمریکا چاپ کردیم و کسی که بانی این کار بود، یک فرد خیری بود که خودش هم اقدام به توزیع آنها می‌کرد و مقصد این قرآن‌ها آلمان و کانادا بود.
-آیا اسوه ناشر دولتی محسوب می‌شود؟
سرمایه این انتشارات مربوط به موقوفات است و با توجه به اینکه موقوفات مربوط به دولت نیست، از این رو شخصی محسوب می‌شود و سازمان اوقاف و امور خیریه سرپرستی آن را عهده‌دار است تا لطمه‌ای به این موقوفه وارد نشود و نیت واقف نیز به درستی اجرا شود؛ از این رو اسوه به عنوان یک شرکت خصوصی از وزارت ارشاد مجوز فعالیت دریافت کرده است.
-بسیاری از ناشران معتقدند که ناشران دولتی عرصه را برای ناشران خصوصی تنگ کرده‌اند، نظر شما چیست؟
ما دیناری از دولت نمی‌گیریم. اگر دولت ما را اذیت نکند و پول ما را به موقع بدهد، ما هیچ ریالی نمی‌خواهیم و در این زمینه هم ریالی نگرفته‌ایم که ناشران دیگر اسوه را دولتی بنامند و بخواهیم عرصه را بر سایر ناشران تنگ کنیم.
-کاغذ را هم از بازار آزاد تهیه می‌کنید؟
نه تنها کاغذ، بلکه ملزومان چاپ و ... را از بازار آزاد تهیه می‌کنیم و اگر خودمان آن را وارد کنیم، منابع مالی آن مربوط به خودمان است و نه دولت.
-پس چطور قرآن‌هایی که اسوه چاپ می‌کند، ارزانتر از سایر قرآن‌هاست؟
به دلیل اینکه یک شخصی این چاپخانه را وقف کرده و نیتش این بوده که سرمایه‌اش برای ترویج فرهنگ قرآن صرف شود و ما نمی‌توانیم قرآنی که قیمت تمام‌شده‌اش 6500 تومان است، 16 هزار و 500 تومان عرضه کنیم و در پشت جلد آن هم درج می‌کنیم که عرضه آن با بیش از قیمت یاد شده جایز نیست و از سوی دیگر کار چاپ قرآن در اسوه انتفاعی نیست.
-اگر قرآن هم‌اکنون با بهای روزآمد کاغذ چاپ شود، قیمت تمام شده یک نسخه قرآن چقدر خواهد بود؟
بستگی به نوع قرآن دارد. به عنوان مثال قیمت تمام‌شده قرآن وزیری دو رنگ، حداقل 6200 با قیمت کاغذ امروز است و ما با همین قیمت عرضه می‌کنیم و گاهی هم با 4 – 5 درصد تخفیف عرضه می‌کنیم که به نظر می‌رسد متضرر می‌شویم، اما در واقع کار خیر است.
سمیه قربانی