محمدمهدی مقدادی، معاون پژوهش مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) گفت: فقه به عنوان دانشی که متکفل استنباط و بیان احکام افعال مکلفین اعم از فرد و جامعه از مبانی دینی و ادله شرعی است با توسعه‌ای شگرف مواجه شده.

پرهیز از کلی‎گرایی
مقدادی با بیان اینکه فقه بین‌الملل، عنوان کامل و مناسبی نیست، بلکه برای توجه به مباحث مطرح در این عرصه، بهتر است از عناوینی چون فقه و حقوق بشر، فقه و حقوق بین‌الملل، فقه روابط بین‌الملل و ... استفاده شود، تصریح کرد: روابط بین‌الملل در معنای عام خود، حوزه گسترده‌ای است که شامل انواع روابط سیاسی، فرهنگی، اقتصادی، بازرگانی و مانند آن در عرصه بین‌المللی می‌شود. بنابراین لازم است که در این حوزه وسیع نیز مرزبندی و تقسیم‌بندی درستی برای رشته‌های تخصصی فقهی فراهم شود و از کلی‌گرایی اجتناب شود، مثلاً فقه روابط سیاسی بین‌المللی، فقه حقوق بین‌الملل، فقه حقوق بشر هر کدام به نوعی فقه بین‌الملل با ادبیات و مسائل خاص خود هستند.
ضرورت تحقیقات بنیادین و جامع در فقه بین‌الملل
معاون مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) بیان کرد: از نظر استاد و متون آموزشی نمی‌توان انکار کرد که به برکت انقلاب اسلامی، محققان توانمند حوزوی با حضور در جوامع آکادمیک بر ادبیات، اسناد، نظریات و روش‌های مطرح در این شاخه‌ها، احاطه و تفوق علمی یافته‌اند و آثار معدود، اما ارزشمندی را تألیف و عرضه داشته‌اند و می‌توانند به تدریج در تخصصی کردن دانش فقه در آنها مشارکت کنند، ولی ظرفیت موجود از نظر استاد و متون در حد شایسته نیست و به باور حقیر در شرایط فعلی، مهمترین اقدام در این حوزه مهم و حساس (فقه روابط بین‌الملل) انجام پژوهش‌های جامع و بنیادین است تا ضمن گسترش انتقال دانش و تقویت ادبیات فقه تخصصی در این باره، متون علمی مناسبی هم تهیه شود.
کم‌توجهی فقه‌پژوهان به عرصه اجتماعی
وی در پاسخ به این سؤال که کارآمدی این نوع فقه چه مقدار است، گفت: در حال حاضر با کم‌توجهی فقه‌پژوهان به عرصه‌های اجتماعی و بین‌المللی فقه، شاهد حضور دستاوردهای فکری غرب (لیبرالیسم) و ایجاد سلطه علمی و فرهنگی آنان هستیم. وی افزود: بنیان‌های فکری، اسناد و مقررات بین‌المللی، عرف‌ها و رویه‌ها، قوانین نمونه، دادگاه‌های بین‌المللی و ... همگی ناشی از تفوق علمی غرب در حوزه روابط بین‌الملل است. از این رو لازم است که فقه ما با آن مبانی محکم و خدامحور، روش‌های متقن، اجتهاد پویا و توانایی منحصر به فرد در این حوزه به خوبی وارد شود و مسائل متنوع و مباحث پر تحول آن را نظام بخشد.
دانشیار و مدیر گروه حقوق خصوصی دانشگاه مفید با بیان اینکه بنابراین، ظرفیت و توانمندی فقه ما می‌تواند به شایستگی در عرصه فقه بین‌الملل، بروز کرده و جلوه کرده و منظرهای جدیدی را به روی بشریت باز کند و  میدان‌داری را از اندیشه‌های غربی سلب کند، اظهار کرد: بنده خود بارها در کنفرانس‌های علمی بین‌المللی شاهد بوده‌ام که آموزه‌های فقهی و مکتبی ما در برابر دیدگاه‌ها و نظرات دانشمندان غربی چنان جامع، ژرف و مطلوب است که ضمیر عدالت‌خواهان را بیدار و  دل خیراندیشان را جذب می‌کند.
مقدادی عنوان کرد: حتی دیده‌ام که چه با علاقه به ترجمه احادیث گهربار پیشوایان بزرگوار ما گوش جان می‌دهند و طبق فرموده امام رضا (ص) اگر معارف پاك و زلال اهل‌ بيت(ع) و جمال دلرباى فرهنگ و تراث شيعه، بدون پيرايه به ارواح، قلوب و فطرت مردم دنيا برسد، مردم دنيا فوج فوج به مكتب اهل بيت (ع) روى خواهند آورد.«فان الناس لو علموا محاسن كلامنا لاتبعونا» میزان الحکمة، ج 8، ح 13797.
مقدادی با بیان اینکه قرآن کریم نخستین و مهم‌ترين منبع اجتهاد و استنباط است و احكام موضوعات جديد و مسائل نوظهور با بهره‏‌گيرى از عمومات و اطلاقات آيات استنباط می‌شوند و احاديث معصومین (ع) هم در راستای تفسیر قرآن و تبیین مصاديق آن است اظهار کرد: خداوند قرآن را بيانگر همه‏ چيز و هدايت‏گر بشر به سوى بهترين و استوارترين طريق و هدف معرفى مى‏‌كند و مى‏‌فرمايد: «نزلنا عليك الكتاب تبيانا لكل شى‏ء» (نحل 89)؛ «هدى للناس و بينات من الهدى والفرقان‏» (بقره 185)؛ ائمه عليهم السلام كه برترين مفسران قرآن‌ هستند، به ياران خود مى‏‌فرمودند كه هر چه ما مى‏‌گوييم، از قرآن است و شما می‌توانيد درباره هر چه به شما مى‏‌گوييم، دليل آن را از قرآن بپرسيد. امام باقر عليه السلام فرمود: «اذا حدثتكم بشى‏ء فاسالونى من كتاب الله‏» یعنی هر گاه درباره چيزى با شما سخن گفتم، در مورد شاهد آن در قرآن از من سؤال كنيد.
جایگاه رفیع اصول و اطلاقات قرآنی در فقه بین‌الملل
معاون پژوهش مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) تاکید کرد: بنابراین قرآن، بنیان معارف دینی و اساس استنباط احکام است و جایگاه اصول و اطلاقات قرآنی در فقه‌های تخصصی به ویژه فقه بین‌الملل جایگاه رفیع و بی‌بدیلی است که همواره باید محور مراجعه و توجه باشد.
وی ادامه داد: به عنوان نمونه جلوه‌های گوناگونی از اصول و قواعد زیربنایی حقوق بین‌الملل در قرآن کریم وجود دارد که می‌توان بر پایه آن روابط حقوقی جوامع بشری را به شکل معقول، مطلوب و فارغ از تبعیض‌ها و تعصبات قومی، نژادی و ... تنظیم کرد؛ مانند اصل صلح و آرامش، « يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا ادْخُلُوا فِي السِّلْمِ كَافَّةً وَلَا تَتَّبِعُوا خُطُوَاتِ الشَّيْطَانِ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبِينٌ » (بقره 208)، اصل برابری « يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَأُنْثَى وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ » (حجرات 13)، اصل همزیستی مسالمت‌آمیز «فَمَنْ شَاءَ فَلْيُؤْمِنْ وَمَنْ شَاءَ فَلْيَكْفُرْ » (کهف 29)، اصل وفای به عهد «أَوْفُوا بِالْعُقُودِ» (مائده 1)، رعایت حقوق اقلیت‌های مذهبی « وَلَا تُجَادِلُوا أَهْلَ الْكِتَابِ إِلَّا بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ إِلَّا الَّذِينَ ظَلَمُوا مِنْهُمْ وَقُولُوا آمَنَّا بِالَّذِي أُنْزِلَ إِلَيْنَا وَأُنْزِلَ إِلَيْكُمْ وَإِلَهُنَا وَإِلَهُكُمْ وَاحِدٌ وَنَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ » (عنکبوت 46)، اصل رعایت اعتدال در جنگ « وَقَاتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ الَّذِينَ يُقَاتِلُونَكُمْ وَلَا تَعْتَدُوا إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ» (بقره 190) و ...که هر یک می‌توانند به مثابه چشمه‏‌هاى احكام و معارف جوشيده و به سوى نسل‌‏هاى تشنه هدايت قرآنى جارى شوند.