گروه تجارت: خرما میوه‌ای است که در مناطق نیمه گرمسیری و گرمسیری پرورش داده می‌شود. در حال حاضر متولی خرما در ایران «انجمن ملی خرمای ایران» است. این انجمن حدود هزار عضو فعال دارد و توانسته تا میزان زیادی به بخش صادرات خرما سروسامان دهد.
اما از آنجایی که حضور تولیدکنندگان در این انجمن چندان پررنگ نیست این انجمن گام‌های مثبتی برای حل معضلات آنها برنداشته است. بنا به اعتقاد برخی از کارشناسان انجمن خرما، خرما یکی از مزیت‌های نسبی در بخش کشاورزی و صنایع غذایی و تبدیلی به شمار می‌رود و می‌تواند تغییر مثبتی در وضعیت اقتصادی کشور به وجود آورد. از آنجایی که ما بیش از نیاز مصرف‌کنندگان در کشور خرما تولید می‌کنیم می‌توانیم مازاد این محصول را بدون نگرانی از احتمال افزایش قیمت صادر و ارزآوری مناسبی برای کشور ایجاد کنیم. رییس انجمن ملی خرمای ایران می‌گوید: در حال حاضر متولی خرمای کشور انجمن ملی خرمای ایران است. این انجمن زیرنظر اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران به کار خود ادامه می‌دهد. محسن رشید فرخی در گفت‌وگو با صمت می‌افزاید: انجمن حدود هزار عضو فعال دارد که ۴۰۰ عضو این انجمن، فعالان کرمانی هستند. سالانه یک میلیون تن خرما در کشور تولید می‌شود که سهم استان کرمان از این میزان، ۳۲۰ تا ۳۴۰ هزار تن است و به عبارتی کرمان یک‌سوم خرمای کشور را تولید می‌کند. وی در ادامه بیان می‌کند: تمامی تصمیم‌های بخش خصوصی در زمینه خرما در این انجمن گرفته می‌شود. در سال‌های اخیر انجمن‌های زیادی می‌خواستند خود را به عنوان متولی خرما در کشور معرفی کنند اما اتاق بازرگانی فقط انجمن ملی خرمای ایران را به عنوان متولی خرما در کشور معرفی کرد. محسن رشید فرخی با بیان اینکه هم‌اکنون ۱۵ درصد خرمای تولیدی کشور صادر می‌شود، می‌گوید: روسیه، هند و چین از بازارهای هدف صادرات خرمای ایران به شمار می‌روند. حدود ۵ تا ۷ درصد از خرمای تولیدی به روسیه صادر می‌شود و ۲۵۰ تا ۳۰۰ میلیون دلار صادرات این محصول برای کشور ارزآوری دارد. امید این می‌رود که در سال‌های آینده میزان صادرات به ۵۰۰ میلیون دلار افزایش یابد. وی در ادامه تصریح می‌کند: سالانه یک میلیون و ۱۰۰ هزار تن خرما در ایران تولید می‌شود و ایران دومین تولیدکننده خرمای دنیا بعد از مصر است. بیشترین میزان تولید خرمای کشور در کرمان و خوزستان است، ضمن اینکه علاوه بر مناسب بودن خرمای خوزستان برای صادرات، خرمای این استان در صنایع تبدیلی هم کاربرد خوبی دارد. رشید فرخی درباره مثبت و منفی بودن نقش واسطه‌ها، در توزیع خرما می‌گوید: به نظر من دلال‌ها و یا واسطه‌هایی که در هر بخش اقتصادی وجود دارند می‌توانند تاثیرات مثبت و یا منفی بر آن صنعت بگذارند. رییس انجمن ملی خرمای ایران می‌گوید: در ایران ۵۷ درصد خرما در ماه مبارک رمضان و ۴۳ درصد در سایر ماه‌ها مصرف می‌شود. وی بیان می‌کند: دلال‌ها تا وقتی مثبت هستند که در جهت پیشبرد اهداف آن سازمان یا انجمن عمل کنند و اگر سازمان یا ارگانی نتواند دلال‌ها را مدیریت کند آنها به کارهای نادرست روی خواهند آورد. رییس انجمن ملی خرمای ایران می‌گوید: همواره کسانی بین خریداران عمده و تولیدکنندگان وجود دارند. بخش خرما نیز از این اصل مستثنا نیست. اگر برای این افراد درآمد مشخص تعریف شود و آنها از انبارداری اجتناب کنند، نه تنها ضرر و زیانی به وضعیت تولید و تجارت نخواهند رساند بلکه در بعضی از موارد می‌توانند مفید هم باشند.
وی در ادامه تصریح می‌کند: به نظر من اگر واسطه‌ها درست هدایت شوند در صنعت خرما و در صنایع دیگر نقش مثبتی ایفا خواهند کرد. رشید فرخی درباره ظرفیت بسته‌بندی خرما در کشور می‌گوید: بسته‌بندی‌هایی که در ایران انجام می‌شود با بسته‌بندی کشورهای رقیب فاصله زیادی دارد. از آنجایی که من مسئولیت ملی در زمینه تولید و صادرات خرما دارم تنها درباره خرمای شهر خودم (خرمای مضافتی)صحبت نمی‌کنم و گذری نیز به خرماهای شهرهای دیگر ایران می‌زنم. وی در ادامه می‌افزاید: خرمای مضافتی، بعد از برداشت باید در مدت کوتاه بسته‌بندی شود در غیراین صورت خیلی زود از بین می‌رود. متاسفانه مراکزی که برای بسته‌بندی این محصول در نظر گرفته شده‌اند نمی‌توانند در فرصت کوتاه بسته‌بندی دلخواه مشتری‌ها را ارائه دهند. رییس انجمن ملی خرمای ایران می‌گوید: ما اگر می‌خواهیم در بازارهای جهانی بمانیم باید سعی کنیم بروز شویم. به نظر من ماندگاری به شرطی امکان‌پذیر است که تغییراتی در بسته‌بندی‌های این محصول ایجاد کنیم. وی در ادامه اظهار می‌کند: متاسفانه بعضی از دوستان فقط به بسته‌بندی خرمای صادراتی توجه می‌کنند اما بسته‌بندی در بازار داخلی هم می‌تواند باعث رونق آن محصول شود و مردم با رغبت بیشتری آن کالا را خریداری کنند. رشید فرخی می‌افزاید: یکی از برنامه‌های انجمن ملی خرما این است که در ۳ سال آینده با نظارت مراکز بهداشتی خرما را در بسته‌بندی‌های جدید روانه بازار کند. وی درباره فرآوری خرما می‌گوید: متاسفانه در بخش صنایع تبدیلی ضعیف هستیم و همین امر موجب شده ایجاد صنایع تبدیلی در بعضی از مناطق خرماخیز که خرمای باکیفیت و با قیمت بالا تولید می‌کنند، توجیه اقتصادی نداشته باشد. رییس انجمن ملی خرمای ایران تصریح می‌کند: اما مناطقی که خرمای مطلوبی برای عرضه به بازار ندارند می‌توانند به جای دور ریختن خرمای نامرغوب آن را به سرکه، قند خرما، شیره خرما و حتی الکل صنعتی تبدیل کنند.
بازگشت خرما به سبدغذایی
عضو هیات رییسه انجمن ملی خرمای ایران، درباره میزان صادرات خرما می‌گوید: سالانه بین ۱۰ تا ۱۵ درصد از خرمای تولید شده کشور صادر می‌شود. دقت داشته باشید که افزایش و کاهش میزان صادرات بستگی به قیمت خرما دارد. محمدحسین اکبری در گفت‌وگو با صمت می‌افزاید: هدف از تشکیل انجمن ملی ایران این بوده که صادرات خرما توسط تولیدکنندگان انجام شود اما از آنجایی که انجمن ابزارهای کافی در اختیار ندارد بنابراین نتوانسته در این زمینه چندان کارآمد باشد. وی در ادامه تصریح می‌کند: با وجود اینکه مدت کوتاهی از تشکیل انجمن می‌گذرد، انجمن توانسته برای حل مشکلات صادرکنندگان راهکارهایی ارائه بدهد اما متاسفانه نتوانسته برای رفع مشکلات تولیدکنندگان گام‌هایی بردارد چراکه تولیدکنندگان در انجمن حضور پررنگی ندارند. اکبری اظهار می‌کند: به نظر من اگر ابزار قانونی در اختیار انجمن قرار بگیرد بهتر می‌تواند کار تولیدکنندگان را پیش ببرد؛ به عنوان مثال اگر باغداران زیرپوشش انجمن باشند ما به راحتی می‌توانیم از میزان تولیدکنندگان خرما آمار ارائه بدهیم. عضو هیات رییسه انجمن ملی خرمای ایران می‌گوید: نداشتن آمار صحیح یکی از مشکلات ما در انجمن خرماست. متاسفانه انجمن و جهاد کشاورزی اطلاعات درستی در این زمینه ندارد. وی در ادامه اظهار می‌کند: در ایران خرما و رطب برداشت می‌شود. خرما سر درخت می‌ماند تا رطوبت آن گرفته و به صورت خشک برداشت شود. خرما قابلیت شست‌وشو با ماشین‌آلات را دارد اما رطب این قابلیت را ندارد. رطب فقط مصرف داخلی دارد و صادر نمی‌شود و بازارهای خارجی به دلیل اینکه هزینه جابه‌جا کردن آن بالاست چندان تمایلی به خرید آن ندارند. اما خرما این مشکل را ندارد و به صورت خشک و نیمه‌خشک صادر می‌شود. اکبری در پاسخ به این پرسش که چند نوع خرما در ایران وجود دارد می‌گوید: در ایران بالای ۴۰۰ نوع خرما تولید می‌شود اما به اندازه تعداد انگشتان دست خرمای صادراتی در کشور داریم. طبق آماری که وزارت جهاد کشاورزی در سال گذشته اعلام کرد در حدود یک میلیون تن خرما برداشت کردیم که این میزان مازاد بر نیاز داخلی است. عضو هیات رییسه انجمن ملی خرمای ایران درباره میزان مصرف خرما در داخل کشور می‌گوید: به نظر من باید در این زمینه فرهنگ‌سازی کنیم. در گذشته نه چندان دور خرما یکی از خوراک‌های اصلی مردم ایران بود اما سال‌هاست که درباره خواص غذایی خرما تبلیغات زیادی انجام نشده و خواص خرما برای مردم ناشناخته مانده است. وی اظهار می‌کند: باید بسته‌بندی‌های ما تغییر کند و به سمت بسته‌بندی‌هایی برویم که نظر مشتریان را جلب می‌کند. انجمن باید تلاش کند که قیمت خرما با درآمد مردم همخوانی داشته باشد. برای رسیدن به این مطلوب باید هزینه تولید کاهش یابد.
نکته پایانی
با توجه به آمار ارائه شده از سوی وزارت جهاد کشاورزی، ایران در سال ۹۴ موفق به تولید یک میلیون تن خرما شده که این میزان بیش از مصرف داخلی است و قابلیت صادر شدن را دارد. بنا به اعتقاد بسیاری از کارشناسان انجمن ملی خرما از آنجایی که کیفیت خرمای تولیدشده در ایران بالاست می‌توانیم با بروز کردن بسته‌بندی‌های خرما تا میزان زیادی به صادرات این محصول رونق بخشیم.