اقدام اخیر بانک مرکزی به منظور تک‌نرخی کردن ارز، در واقع اقدام تازه ای نیست و پیش از این هم دست کم دوبار برای انجام آن دورخیز شده است. با وجود این، به نظر می رسد تصمیم اخیر بانک مرکزی در این رابطه جدی تر از موارد قبلی است و آن‌چنان که از نشانه ها پیداست، اقدامات عملیاتی نیز از سوی این نهاد صورت گرفته است. اما درباره میزان موفقیت این طرح باید دید که آیا از یک سو زمینه ها و از سوی دیگر شرایط برای انجام آن تا چه میزان مهیا شده است؟ آن‌چنان که پیش تر هم به دلیل اینکه زمینه‌ها و شرایط برای تک‌نرخی کردن ارز مهیا نبود، هر دو تلاش صورت گرفته نتوانست به سرانجام برسد. در واقع تک‌نرخی کردن ارز نیازمند این است که میزان قابل توجهی ارز در اختیار بانک مرکزی قرار داشته باشد تا هر زمان که لازم شد و طی ادوار مختلف به بازار تزریق شود تا از این طریق از نوسانات احتمالی پیشگیری شده و شرایطی ایجاد نشود تا کمبود ارز در بازار ایجاد تقاضای انباشت شده کرده و متاثر از آن نرخ ارز گران شود. اگر موضوع تک‌نرخی کردن ارز را با تک‌نرخی کردن بنزین مقایسه کنیم مصادیق بحث روشن تر می‌شود. در مقطعی بنزین دونرخی عرضه می شد و دلیل این اقدام هم این بود که در آن دوره ذخایر بنزین با محدودیت مواجه بود و به همین دلیل میزان مشخصی از بنزین با تعرفه مصوب تعیین و به کارت های سوخت تزریق می شد که مصرف‌کننده اضافه بر آن میزان را باید با نرخ آزاد استفاده کند. اما حالا که بنزین به اندازه کافی وجود دارد و زیرساخت‌های عرضه هم فراهم شده است، دیگر نیازی نیست این سوخت با دو نرخ متفاوت عرضه شود. در ارتباط با موضوع تک‌نرخی کردن ارز هم این مثال صدق می کند، یعنی در حالی که برای مسافران، تجار، واردکنندگان و... میزان مشخصی از ارز را در نظر گرفته‌ایم، طبیعی است که ناگزیر هستیم تا نرخ های متفاوت را اعمال کنیم که این نرخ ها در بازار آزاد بسیار متفاوت از تعرفه های دولتی است. همین موضوع باعث شد تا طی دوره های مختلف و بنا بر شرایط ایجاد شده رانت ها و فسادهای اقتصادی کلانی در بازار ارز کشور ایجاد شود. حالا که بانک مرکزی تصمیم به تک‌نرخی کردن ارز دارد، هر چند به نظر می رسد بسیاری از این معضلات حل و فصل خواهد شد، اما نکته اساسی توان این نهاد پولی برای تامین نیاز متقاضیان است که اگر با تمهیدات اتخاذی، بازار ارز همواره با مقدار معینی از ارز مورد نیاز پشتیبانی شود، می توان به ثبات قیمت آن امیدوار بود، اما اگر بانک مرکزی این توان را نداشته باشد که در هر زمان ارز مورد نیاز بازار را تامین کند، موفقیت این طرح با تردید همراه می شود. بنابراین تلاش بانک مرکزی باید معطوف به این باشد که از یک سو، ارز مورد نیاز برای اجرای این طرح را فراهم کند و از سوی دیگر امکان دسترسی آزاد به هر میزان از ارز را برای متقاضیان به وجود بیاورد.

* کارشناس اقتصادی