آرمان امروز - فریبا نهاوندی: ظاهرا قرار است به صورت مدیریت شده یکسان سازی نرخ ارز تا فصل پایانی امسال به تاخیر بیفتد تا این مهم که به اذعان کارشناسان می‌تواند تا حد زیادی زمینه‌های فساد را از بین ببرد نه به صورت دستوری که بدون مداخله دولت انجام گیرد. در سه سال اخیر بار‌ها اخباری درباره یکسان‌سازی نرخ ارز روی خروجی خبرگزاری‌ها قرار گرفته است. از ابتدای روی کار آمدن دولت تدبیر و امید مسئولان اقتصادی یکی از کارویژه‌های خود را یکسان سازی نرخ ارز معرفی کردند، چرا که به اعتقاد آنها ارز دو نرخی فساد آور بوده و زمینه سوداگری در این زمینه را فراهم کرده است. دولت یازدهم پس از یک بی ثباتی در بازار ارز تلاش کرد این بازار را ثبات بخشد و تا حد زیادی در این زمینه موفق بود. با وجود این، هنوز میراث دولت قبل در این زمینه یعنی ارز دو نرخی باقی بود. با به سرانجام رسیدن برجام اظهارات درباره زمان تک‌نرخی شدن ارز بیشتر شد، چنانکه رئیس بانک مرکزی زمستان سال گذشته و با کلید خوردن لغو تحریم‌ها اعلام کرد شش ماه بعد از اجرایی شدن برجام ارز تک‌نرخی می‌شود. این وعده البته محقق نشد و مسئولان دولتی دلیل این مساله را اجتناب از مداخله مستقیم و دستوری می دانند. به اعتقاد آنها باید شکاف میان ارز آزاد و دولتی پر شود و پر شدن این شکاف خود به خود زمینه تک‌نرخی کردن ارز را فراهم می آورد. به عبارت دیگر تک‌نرخی‌شدن ارز از مدت‌ها پیش کلید خورده است، چرا که شکاف میان نرخ ارز آزاد و دولتی ۹۸ درصد ترمیم شد و اکنون تنها ۱۶ درصد اختلاف میان این دو وجود دارد.
پر شدن شکاف ارزی
بر اساس گزارش های اعلامی بانک مرکزی متوسط نرخ ارز از متوسط ۲۶۰۵ تومان در سال ۱۳۹۱ به حدود ۳۱۸۴ تومان در سال ۱۳۹۲ و تا پایان پنج ماهه ابتدائی امسال با نرخ ۳۴۹۳ تومان در جریان بوده و به عبارتی دامنه نوسانات نرخ ارز از حدود ۷۴۱ تومان به ۳۲ تومان در سال جاری کاهش یافته است. این در حالی است که در همین دوره یعنی سال ۱۳۹۱ تا پایان مرداد ۱۳۹۵ نیز شکاف نرخی ارز به تدریج از ۶/۱۱۲ درصد به ۱۴ درصد در پایان مرداد امسال کاهش یافته است. شکاف ارزی در حالی تا حدود ۹۸ درصد پر شده که رئیس کل بانک مرکزی معتقد است به منظور زمینه‌سازی برای اجرای سیاست ارز تک‌نرخی، لازم بود شکاف نرخی میان ارز رسمی و بازار آزاد کنترل شود. این نظر سیف در حالی مطرح می‌شود که جریان نرخ دلار در مرکز مبادلات ارزی به ویژه در حدود یک سال گذشته با روند سریع تری پیش رفته است، طوری که در پنج ماه اول امسال تا بیش از ۱۰۰ تومان افزایش قیمت داشته است، در حالی که نرخ دلار پیش از این با این سرعت تغییر نداشت. با وجود این، سیف گفته که شرط دیگر برای یکسان سازی گسترش و تعمیق روابط بانکی بین‌المللی و تسهیل آن بود که با برجام، فضای مناسبی ایجاد شده تا شبکه ارتباطات بانکی بین‌المللی ما گسترده‌تر شود. به اعتقاد وی مجموع این دستاوردها، شرایط لازم را برای یکسان‌سازی نرخ ارز مهیا کرده و آرامش را به بازار متلاطم ارز بازگردانده و در این فضا یکسان‌سازی حتمی خواهد بود. اظهاراتی که می تواند فعالان اقتصادی و تمامی گروه های درگیر با مبادلات ارزی حداکثر تا شش ماه دیگر در انتظار پایداری ارز، حذف نرخ های متفاوت و برچیده شدن فضای رانت ارز چند نرخی نگه دارد.
تک‌نرخی شدن ارز دستوری نیست
روز گذشته حسین میر شجاعیان معاون وزیر امور اقتصادی و دارایی اختلاف میان نرخ ارز رسمی و غیر رسمی را ١۶ درصد عنوان و تصریح کرد: «این شکاف ما را نسبت به اجرای سیاست یکسان‌سازی نرخ ارز امیدوار خواهد کرد.» به گزارش ایسنا، حسین میرشجاعیان همچنین با بیان اینکه یکسان سازی نرخ ارز در زمستان انجام می شود، ادامه داد: «در یکسان سازی نرخ ارز علاوه بر بانک مرکزی، وزارت اقتصاد مشارکت دارد اما باید به تبعات تورمی و با ثبات بودن یکسان‌سازی توجه داشت. البته زمانی می توان امیدوار بود که یکسان سازی اتفاق افتاده که دولت مداخله جدی نداشته باشد؛ پس برای ما مهم این است که یکسان سازی پایدار باشد و دولت صرفا کنترل کننده باشد و کالاهای نهایی مصرفی و واسطه‌ای وارداتی را افزایش ندهد. ما می خواهیم یکسان سازی نرخ ارز در زمستان رخ دهد اما باید منابع ارزی لازم را داشته باشیم و ساز و کار انتقال ارز به داخل کشور هم روان شده باشد.» در حالی زمینه‌های تک‌نرخی شدن ارز در حال فراهم شدن است که چندی پیش بانک‌ها مجاز به فعالیت در بازار آزاد ارز شدند. این مساله با موافقت‌ها و مخالفت‌های زیادی همراه بود. موافقان از برچیده شدن بساط جمشید بسم‌ا...ها از بازار ارز سخن به میان آوردند و مخالفان از طرفی از کمرنگ شدن نقش صرافی ها در بازار ارز انتقاد کرده و از طرف دیگر عنوان کردند ورود بانک‌ها به بازار ارز آنها را بیش از پیش به فعالیت‌های سوداگرانه سوق می دهد. هر دو گروه اما در این زمینه متفق‌القول بودند که ورود بانک‌ها به بازار آزاد ارز پیش زمینه تک‌نرخی کردن ارز است. تک‌نرخی شدن ارز همان‌طور که می‌تواند زمینه‌های فساد را از بین ببرد می تواند تبعاتی نظیر گرانی ارز نیز به دنبال داشته باشد. نوسانات عجیب و غریب در بازار ارز در دولت گذشته شهروندان را از این مساله ترسانده است، هر چند به طور کلی نمی‌توان عنوان کرد این نوسانات لزوما منفی هستند.
∎