ناهيد دل‌آگاه، يكي از بانوان عرصه سينما، تئاتر و تلويزيون است كه با تحصيلات فلسفه و ارتباطات بيش از دو دهه است در هر سه رسانه سينما و تئاتر و تلويزيون به عنوان محقق و نويسنده گرفته تا مجري طرح، سرمايه‌گذار و تهيه‌كننده فعال بوده به گونه‌اي كه زيرو بم تهيهكنندگي يعني از صفر تا 100 آن را به درستي مي‌شناسد. او تاكنون چند صد پروژه اعم از مستند، فيلم كوتاه، مجموعه‌هاي مستند، فيلم بلند تلويزيوني سينمايي و حتي تئاتر را در پرونده كاري خود دارد و آخرين اثر سينمايي وي در كسوت تهيهكنندگي؛ توليد فيلم سينمايي «يك دزدي عاشقانه» و تئاتر «شكار مرغابي» است. او از زمره تهيه‌كنندگاني است كه اهل منطق و استدلال است و كارش حساب و كتاب دارد و سنجيده قدم بر‌مي‌دارد و به مسائل اخلاقي حتي بيشتر از تخصص اهميت مي‌دهد چراكه معتقد است يك كارگردان با اخلاق همواره مي‌تواند از گروه زيرمجموعه خويش، مشورت‌هاي تخصصي كسب كند اما يك فرد فاقد اخلاقيات مي‌تواند تمام گروه متخصص را از خودش دور سازد. با وي در يكي از روزهاي گرم تيرماه در دفترش در رابطه با مسائل و مشكلات تهيه‌كنندگان به ويژه تهيه‌كنندگان زن سينما و تلويزيون ايران گفت‌وگو كرديم.
برخي از تهيه‌كنندگان سينما و تلويزيون معتقدند پس از ورود افرادي كه پيشينه و تجربه تهيهكنندگي ندارند عرصه تهيهكنندگي به انحراف كشيده شده است و همه چيز منوط به پول درآوردن صرف در حوزه تهيهكنندگي شده است.
معتقدم ما نبايد در را روي علاقه‌مندان به حوزه تهيهكنندگي ببنديم و به گونه‌اي رفتار كنيم كه اجازه ندهيم كسي وارد اين عرصه شود، ممكن است يك نفر مثلاً قبلاً شغل ديگري داشته باشد اما وقتي وارد كار تهيهكنندگي مي‌شود از بهترين‌هاي اين حوزه بشود چراكه تهيهكنندگي نياز به هوش، ارتباطات و جسارت، صميميت و صداقت و البته سرمايه دارد كه صد البته در كنار تحصيلات، شناخت و اخلاقيات مي‌تواند موفقيت‌آميز باشد. از سوي ديگر، بر اين باورم كه وضعيت تهيهكنندگي به تدبير و شناخت مديران سينمايي ما برمي‌گردد يعني آنها هستند كه بايد براي كساني كه مي‌خواهند وارد حوزه تهيهكنندگي شوند شرايطي بگذارند مثلاً تحقيق كنند كه آيا اين افراد تازه‌وارد، پايه اوليه يك زندگي ثابت و ابتدايي را دارند يا خير؟ لذا معتقدم در سينما بايد مراحل را پله پله طي كرد يعني اگر اول كسي حتي مدير تداركات، بعد مديرتوليد و مجري طرح باشد و آنگاه تهيه‌كننده شود خيلي مفيدتر خواهد بود. چون هيچ تهيه‌كننده‌اي از اول تهيه‌كننده به‌دنيا نمي‌آيد. معمولاً آدم‌هايي تهيه‌كننده مي‌شوند كه يكسري ويژگي‌ها را داشته باشند. بايد بپذيريم كه تهيه‌كننده بايد زندگي با ثباتي داشته باشد تا بتواند با آرامش كار كند. اما اگر تهيه‌كننده‌اي دغدغه زندگي روزمره را داشته باشد حتماً از بودجه‌اي كه به اسم تهيهكنندگي كسب مي‌كند اول سعي مي‌كند دغدغه‌هاي روزمره خودش را جبران كند! بنابراين اعتقاد دارم تهيهكنندگي به انحراف نرفته بلكه تشخيص تهيه‌كننده خيلي مهم است و بايد مديران سينمايي ما ببينند اين فردي كه مي‌خواهد تهيه‌كننده شود، چه امكاناتي دارد و چقدر مي‌تواند يك پروژه را حتي اگر دچار نوسانات بودجه‌اي شده، اداره كند. من خودم از آن دست تهيه‌كننده‌هايي هستم كه وقتي كسي پيشنهادي مي‌آورد تا من تهيهكنندگي كنم معتقدم حتماً خودم هم بايد پولي داشته باشم تا اگر كار به لحاظ سرمايه، دچار مشكل شد بتوانم از پول و پشتوانه مالي خودم، كار را ادامه بدهم. هم اكنون يكي از معضلاتي كه در حوزه تهيهكنندگي وجود دارد اين است كه حقوق كساني كه سرمايه‌گذاري مي‌كنند، رعايت نمي‌شود.
هم اكنون به نظر مي‌رسد كه برخي از تهيه‌كنندگان ما فاقد سواد و علم لازم براي حوزه تهيهكنندگي هستند. پيشنهاد شما در اين زمينه چيست؟
ما همواره در مناسبت‌هاي مختلف يا به هنگام برگزاري جشنواره‌هاي سينمايي، هميشه شاهد برگزاري ورك‌شاپ‌هاي متعددي در حوزه‌هايي همچون كارگرداني، گريم، بازيگري، فيلمبرداري و غيره بوديم اما متأسفانه كمترين ورك‌شاپ‌ها در مورد جذب سرمايه، تهيهكنندگي، پخش خارجي فيلم و اكران برگزار شده است. اين درحالي است كه بايد اين نوع ورك‌شاپ‌ها افزايش يابد. معتقدم تهيه‌كننده بايد با كارگرداني كه كار مي‌كند به لحاظ حسي در بالاترين نوع تعامل باشند.
بارها از سوي عوامل مختلف فيلم مواردي همچون پارتي‌بازي و زد و بندهاي پشت صحنه مطرح مي‌شود كه معمولاً اين نوع زدوبندها به جز آسيب رساندن به سينما تأثيري نخواهد داشت. آيا شما اين موارد را تأييد مي‌كنيد؟
متأسفانه سفارش و پارتي‌بازي در حوزه سينما در همه بخش‌ها به ويژه كارگرداني و تهيهكنندگي وجود دارد كه كم هم نيستند و اين هم يكي ديگر از معضلات سينماي ايران است كه اگر نظارتي روي آن صورت نگيرد به‌زودي شاهد اوضاع وخيم‌تر در اين عرصه خواهيم بود. ضمن اينكه ما شاهد حاشيه‌ها و حرف‌هاي حاشيه‌اي و توهم توطئه زيادي هم در سينما هستيم كه معمولاً از سوي آدم‌هاي بي‌مسئوليت مطرح مي‌شود. لذا يقين دارم براي حل مشكلات سينماي ايران به لحاظ اخلاقي، اجتماعي و فرهنگي تنها چيزي كه لازم است بحث «آموزش» است.
آيا به نظر شما به عنوان يك تهيه‌كننده سينما و تلويزيون هم اكنون شغل تهيهكنندگي مي‌تواند شغل سودآوري باشد؟
به نظر من تهيهكنندگي ضرر ندارد مگر اينكه كسي كارش را بلد نباشد. البته منظور من اين نيست كه تهيهكنندگي هميشه سودآور است. گاهي اوقات هم فقط هزينه‌ها درمي‌آيد. اما اگر با شناخت وارد اين حوزه بشويد، مطمئن باشيد كه ضرر نخواهيد كرد.
شما اگر به جاي مديران سينمايي بوديد براي برون‌رفت از معضل اكران چه اقدامي مي‌كرديد؟
من اگر به جاي مديران سينمايي بودم با شناسايي برخي از خانه‌هاي بزرگ و ويلايي مصادره‌اي، بساط اكران فيلم‌ها را به‌راه مي‌انداختم يعني در تابستان‌ها مكان‌هايي را براي اكران تابستاني در نظر مي‌گرفتم و حتي در همان خانه‌هاي بزرگ، سالن سينما احداث مي‌كردم. اما ما متأسفانه «دلسوز سينما» نداريم وگرنه خلاقيت‌هاي زيادي مي‌توان در حوزه ساخت سينما به خرج داد تا سالن‌هاي سينماي ما افزايش يابد و سينما از وضعيت بحراني خارج شود.
يكي از گلايه‌هاي هميشگي عوامل فيلم، عدم‌پرداخت به موقع يا حتي نپرداختن دستمزدهاي عوامل از سوي برخي از تهيه‌كنندگان است كه متأسفانه خوش‌حساب نيستند و همين امر وضعيت تهيهكنندگي را دچار مشكل كرده است نظر شما در مورد اين نوع همكارانتان چيست؟
من بدون اينكه بخواهم از اين طيف تهيه‌كنندگان دفاع كنم. نظر خودم اين است كه اين گونه تهيه‌كنندگاني كه شما از آنان ياد كرديد در سينماي ايران خيلي زياد نيستند. ما معمولاً سه گروه تهيه‌كننده داريم؛ يك گروه «خوش حساب» هستند. يك گروه با « تأخير دستمزدها را مي‌پردازند» و سومين گروه نيز متأسفانه تهيه‌كنندگاني هستند كه شما از آنان ياد كرديد و آنها آدم‌هايي هستند كه مي‌توانند شب راحت بخوابند در حالي كه بدهكار هستند. اما همانطوري كه عرض كردم اين گروه زياد نيستند. اما معتقدم بهترين برخورد براي تهيه‌كنندگاني كه پول عوامل خود را نمي‌پردازند كار نكردن با آنان است و برخورد جدي متوليان صاحب قدرت با اين نوع تهيه‌كنندگان است به طوري كه تا اين گروه از تهيه‌كنندگان تسويه‌حساب نكنند اجازه كار نداشته باشند.
يكي از حاشيه‌هاي سينماي ايران بحث‌هاي غيراخلاقي است كه از سوي برخي از خانم‌هاي بازيگر در پشت صحنه‌ها مطرح شده است. شما به عنوان يك خانم تهيه‌كننده چقدر اين موارد را مي‌پذيريد؟
اين موارد در همه صنوف مي‌تواند وجود داشته باشد. من هنرپيشه‌هاي زن زيادي را مي‌شناسم كه هم زيبا و هم سوپراستار هستند و تاكنون چنين مشكلاتي را هم نداشتند. اگر فردي نخواهد كسي به آنان دست‌درازي كند بايد خودش مراقب باشد و هيچ‌گاه در جايگاه تهمت قرار نگيرد. نمي‌شود گفت هر زني كه ستاره شده است حتماً به خيلي چيزها بله گفته است. معتقدم نبايد خيلي به اين مسائل دامن زده شود.
كلام آخر؟
كلام آخر اينكه اميدواريم هر روز شاهد رونق اقتصادي در حوزه سينما باشيم به گونه‌اي كه همه عوامل فيلم مشغول به كار باشند. ضمن اينكه يكي از دغدغه‌هاي هميشگي من، همكاري با جوانان خلاق و كاربلد است.