حزب سیاسی به تعبیر موریس دوورژه اصلی ترین سازمان پیکار سیاسی و به تعبیر مدنی تر آن رقابت سیاسی است که دو کارکرد اصلی و عمده دارد.
نخست آن که مطالبات مردم از حکومت را پالایش کرده و به حاکمیت منتقل می کند و دوم آن که مانع دست اندازی حکومتها به جوامع مردمی می شود و فشارهای سیاسی بر مردم را سرشکن می کند.
احزاب با هدف کسب قدرت، حفظ قدرت و تاثیر گذاری بر قدرت شکل می گیرند و شکل قاعده مند تشکیل آنها این است که از حکومتها جدا و منفک هستند و بلکه خود موجد و به وجود آورنده دولتها و حکومتها می شوند.
در کشورهای در حال توسعه داستان تحزب، داستان پر فراز و نشیبی است چرا که در گفتمان غالب سیاسی جهان، توسعه یافتگی معادل داشتن سیستم حزبی است اما نظام حزبی همواره مورد نکوهش حکومتهایی بوده است که دوام و ماندگاری را در عرصه حکمرانی طلب می کرده اند.
در جمهوری اسلامی ایران در حالی که بخش عمده ای از کنشگران سیاسی، داشتن حزب را از الزامات جمهوریت نظام می دانند تعدادی نیز از همان ابتدا با این نهاد سیاسی سر ناسازگاری گذاشته و نگاه بدبینانه ای به آن دارند.
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز به عنوان میثاق ارتباط مردم و حکومت در اصل‏ بیست و ششم تصریح می کند که 'احزاب‏، جمعیت‏ ها، انجمن‏ های‏ سیاسی‏ و صنفی‏ و انجمنهای ‏اسلامی‏ یا اقلیتهای‏ دینی‏ شناخته‏ شده‏ آزادند، مشروط به‏ این‏ که‏ اصول‏ استقلال‏، آزادی‏، وحدت‏ ملی‏، موازین‏ اسلامی‏ و اساس‏ جمهوری اسلامی‏ را نقض‏ نکنند. هیچکس‏ را نمی‏ توان‏ از شرکت‏ در آنها منع کرد یا به‏ شرکت‏ در یکی‏ از آنها مجبور ساخت‏.'
آشکارترین پیام راه اندازی اولین شعبه استانی خانه احزاب در مرکز استان خراسان رضوی این است که نگاه دولت تدبیر و امید به تحزب و فعالیت سازمان دهی شده سیاسی نگاهی مثبت است.
قائم مقام شورای هماهنگی اصلاح طلبان خراسان رضوی در باره راه اندازی خانه احزاب به خبرنگار ایرنا گفت: چشم انداز کلی راه اندازی خانه احزاب در خراسان رضوی این است که با شکل گیری خانه احزاب بستر تعامل و گفت و گو، رشد، توسعه و تقویت احزاب برای ایجاد مشارکتهای ماندگار مدنی فراهم می شود.
محمد صادق جوادی حصار افزود: این بسترسازی باید به گونه ای باشد که مردم با مشاهده حضور موثر و سازمان بخش احزاب در تعیین سرنوشت به آینده سیاسی خود بیش از پیش و نقش مشارکت آفرین خود بیشتر از گذشته باور پیدا کنند و در نتیجه در فصول مختلف با حضور موثر، سرنوشت کشور را به سوی مطلوب رقم بزنند.

* چالش دخالت دولتها
عضو شورای مرکزی حزب اعتماد ملی گفت: مهمترین چالشی که این چشم انداز روشن را مبهم می کند این است که دولتها هنوز عادت نکرده اند که نهادهای مدنی را فقط مساعدت و یاوری کنند نه مدیریت.
جوادی حصار افزود: بیشتر دولتها به دنبال تصدیگری و اعمال نظر در حوزه احزاب هستند و حال که این بستر از خراسان فراهم شده، احزاب باید نقش موثرتری را بر عهده بگیرند و کنش واقعی تر و جدی تر انجام دهند و نیز اجازه ندهند که مدیریت شوند و خانه احزاب به یک سازمان زیرمجموعه استانداری و وزارت کشور تبدیل شود که بخواهد برای آنها گزارش کار بفرستد.
وی اظهار کرد: خانه احزاب باید منفک از سازمان دولت به نقش آفرینی بپردازد و دولت باید تنها نقش حامی خود را ایفا کند به این معنا که حضور مردم و افکار نهادینه شده و مدنی آنها را مدیریت کلان کند.
جوادی حصار گفت: استانداری خراسان رضوی در دولت تدبیر و امید همین که بستر راه اندازی خانه احزاب را فراهم کرده خیلی کار مهمی را به انجام رسانده است اما باید تلاش کند خانه احزاب به مجموعه تبادل نظر مستمر بین احزاب تبدیل شود.
وی افزود: نشستهای بین گروههای سیاسی باید با مدیریت خانه احزاب و نظارت استانداری باشد.
وی اظهار کرد: همچنین تعامل بین جریانهای سیاسی و حاکمیتی با بدنه مردم باید از طریق نهادهای سیاسی، صنفی و مدنی که خانه احزاب را مدیریت می کنند روی دهد.
وی گفت: اگر احزاب چپ و راست و میانه خراسان رضوی در کنار یکدیگر به تبادل نظر و گفت و گو بپردازند می توانند به توان بخشی مشارکت مردم در تعیین سرنوشت خود کمک کنند.
دبیر حزب موتلفه اسلامی خراسان رضوی هم در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: درست است که در مسیر توسعه احزاب و تقویت نظام حزبی در کشور ما زمینه هایی در قانون اساسی پیش بینی شده و برخی زیرساختهای قانونی مانند تصویب قانون احزاب و صدور مجوز فعالیت احزاب توسط وزارت کشور فراهم شده اما هنوز فرهنگ تحزب در کشور نهادینه نشده و این باور که فعالیتهای سیاسی و انتخاباتی باید در قالب تشکلها و احزاب شکل بگیرد هنوز در کشور به وجود نیامده است.
جواد آرین منش افزود: اغلب تشکلها اعم از سیاسی، فرهنگی و دینی در زمان انتخابات رسالت خود را ورود به فعالیتهای انتخاباتی می دانند و خود را مجاز می دانند که لیست انتخاباتی ارائه دهند و کارکرد سیاسی پیدا کنند و هنوز فعالیتهای سیاسی در قالب احزاب نهادینه نشده است.
وی اظهار کرد: تشکیل شعب استانی خانه احزاب می تواند مقدمه و گامی در جهت توسعه سیاسی، تعمیق بینش سیاسی، ترویج فرهنگ تحزب و ایجاد فضای تعامل و گفت و گو و همکاری بین احزاب و تشکلهای سیاسی باشد.

* خانه احزاب معجزه نمی کند
این فعال سیاسی اصولگرا گفت: خانه احزاب یک تشکیلات صنفی است که می تواند در جهت تقویت بنیه احزاب گامهایی بردارد اما هرگز نباید تصور شود که خانه احزاب می تواند معجزه کند و ایرادها، اشکالات، کاستی ها و نقصانی را که در فرهنگ حزبی مردم وجود دارد برطرف کند.
آرین منش افزود: این نگرانی وجود دارد که شکل گیری خانه احزاب در استانها مانند بسیاری از حرکتهای دیگر به یک اقدام نمادین، شعاری و تشریفاتی تبدیل شود.
وی اظهار کرد: رسالت خانه احزاب چه در تهران و چه در مشهد تقویت بینش سیاسی، ترویج فرهنگ حزبی، ایجاد همکاری و تعاون بین احزاب و ارتقای سطح آگاهی عمومی و مردمی، آموزش و پژوهش در حوزه سیاسی و حزبی است که باید با یک برنامه ریزی صحیح و اصولی این کار را آغاز کند.
وی گفت: اولین کار خانه احزاب در خراسان رضوی باید این باشد که یک برنامه کوتاه مدت یک ساله برای تحقق این امور داشته باشد.

* جایگاهی برای احزاب در برنامه ششم توسعه کشور پیش بینی شود
آرین منش افزود: اگر دولت و وزارت کشور می خواهد در مسیر تقویت احزاب گامی بردارد اکنون که برنامه ششم توسعه در مجلس شورای اسلامی در حال طرح است باید جایگاهی برای حمایت، هدایت و نظارت احزاب در نظر بگیرد.
وی اظهار کرد: حمایت از احزاب حتی می تواند حمایتهای مالی و مادی برای تقویت بنیه احزاب هم باشد.
وی گفت: در غرب، سرمایه داران، احزاب و نامزدهای پست های سیاسی را با منابع مالی خود تقویت می کنند اما در جمهوری اسلامی ایران چون قرار نیست احزاب کشور به منابع قدرت و ثروت متصل شوند، باید حمایتهای مختصری از سوی دولت برای روشن ماندن چراغ احزاب انجام شود به عبارت دیگر دولت و حاکمیت باید از احزاب و توسعه آنها حمایت کنند.

* جلوگیری از فعالیت تشکلهای غیر سیاسی در امور سیاسی
دبیر حزب موتلفه اسلامی خراسان رضوی افزود: کار دیگری که تا به حال انجام نشده و باید خانه احزاب پیگیر تحقق آن شود اقدامات سلبی و پیشگیرانه برای جلوگیری از فعالیت تشکلهای غیر سیاسی در انتخابات و امور سیاسی است.
آرین منش اظهار کرد: یکی از مشکلات ما این است که تشکلهایی که رسالت و وظیفه غیر سیاسی دارند و از وزارت کشور مجوز دریافت نکرده اند به خصوص در زمان انتخابات با تمام وجود، علنی و غیرعلنی کار سیاسی و انتخاباتی می کنند در حالی که طبق قانون فقط احزاب سیاسی دارای مجوز می توانند لیست بدهند و نامزد معرفی نموده و در رقابتهای سیاسی حضور پیدا کنند.
وی ادامه داد: چون این اقدامات سلبی انجام نشده مردم از خود می پرسند چه ضرورتی دارد که عضو یک حزب شویم چون ما همان کار حزب را با تشکیلات مذهبی و فرهنگی که داریم نیز انجام می دهیم.
دبیر حزب موتلفه اسلامی خراسان رضوی گفت: اقدامات سلبی و پیشگیرانه از راههای اصلی تقویت احزاب در نظام سیاسی جمهوری اسلامی است.
آرین منش افزود: احزاب اصولگرا، اصلاح طلب و اعتدالگرا در اصول کلی با هم اشتراکات فراوان دارند و همین امر موجب می شود بتوانند در کنار یکدیگر قرار گیرند اما در فروع، روشها، نحوه استفاده از چهره ها، مدیریتها و تیم ها متفاوتند و با هم اختلاف دارند.

* خانه احزاب فضای گفت و گو ایجاد کند
دبیر کمیته تشکیلات حزب کارگزاران سازندگی ایران نیز با بیان اینکه یکی از اساسی ترین مشکلات جامعه ما نبود فضای گفت و گو و ندانستن مهارتهای گفت و گو است گفت: خانه احزاب چه در تهران و چه در مشهد باید تلاش کند این بستر را فراهم نماید.
امیر اقتناعی افزود: برای تحقق این هدف باید سه گام توسط احزاب و به مدد خانه احزاب برداشته شود که عبارتند از آموزش گفت وگو در درون احزاب، آموزش گفت و گو در بین احزاب و آموزش گفت و گو با دولت و حاکمیت.
وی اظهار کرد: آنچه تاکنون به عنوان گفت و گو بین احزاب سیاسی اتفاق افتاده است یک سری مناظرات در کوران حوادث سیاسی بوده است در حالی که مدلی که در این پیشنهاد مد نظر است کمتر اتفاق افتاده و اگر بخواهیم نمونه ای برای آن ذکر کنیم می توان به چند نامه رد و بدل شده بین محمد رضا خاتمی دبیرکل سابق جبهه مشارکت و مرحوم حبیب الله عسگر اولادی دبیرکل سابق حزب موتلفه اسلامی اشاره کرد.
وی گفت: در این نامه نگاریها در عین حفظ اخلاق و انصاف، روشنگری اتفاق افتاد و این گفت و گوی مکتوب الگویی برای آموزش به رده های گوناگون حزبی شد و تاثیرات مثبت و درازمدت خود را نیز بر جای گذاشت.

*خانه احزاب باید اعضای خود را به سوی کارکردهای حزبی هدایت کند
عضو شورای استانی حزب کارگزاران سازندگی خراسان رضوی افزود: هم اکنون احزاب موجود کشور، حزب به معنای واقعی با کارکردهای حزبی نیستند که ساختار منظم و سیستماتیک داشته باشند و هوادار و عضو تربیت کنند و بیشتر احزاب با تکیه بر فضای هیجانی انتخابات و با تاکتیکهای سیاسی و روانی سعی دارند افراد را در قالب 'انبوه خلق' با خود همراه کنند.
اقتناعی ادامه داد: خانه احزاب باید احزاب را از این وضعیت خارج کرده و بستری فراهم سازد که آنچه به نام احزاب در جامعه ایران شناخته می شود، حزب به معنای واقعی باشد و یکی از مهمترین این کارکردها تربیت کادرهای کارآزموده و مدیران با تجربه است.

* حل بزرگترین پارادوکس کار حزبی در ایران وظیفه خانه احزاب است
وی گفت: در جوامع توسعه یافته مدیران دولتی از دل احزاب و تشکلهای سیاسی بر می خیزند اما در کشور ما کار حزبی یکی از موانع و چالشهای دستیابی به مدیریتهای دولتی و سیاسی است یعنی اگر کسی سابقه فعالیت سیاسی داشته باشد این سابقه برای تصدی پست مدیریتی دولتی یا سیاسی نه تنها امتیاز محسوب نمی شود بلکه بزرگترین مانع نیز هست.
اقتناعی افزود: این موضوع باید تعیین تکلیف شود و جایی که می تواند این کار را انجام دهد، خانه احزاب است.
وی اظهار کرد: دولتها نیز اگر نمی توانند هزینه کار و فعالیت حزبی را کاهش دهند، اخلاق حکم می کند که دیگر شعار حزب گرایی و لزوم کار سیاسی حزبی را سر ندهند.
دبیر حزب اعتدال و توسعه خراسان رضوی نیز گفت: رونق و توسعه احزاب در ایران یک ضرورت تاریخی است زیرا از گذشته های دور تا ابتدای انقلاب روابط مردم و حکومت ها بر مبنای زور و ترس بوده است.
علی اکبر شریفی افزود: در حکومت اسلامی این روابط بر مبنای روابط نزدیک و تعامل دولت و ملت و خدمت به مردم شکل گرفته است.
وی اظهار کرد: تشکیل خانه احزاب به عنوان نماد این تعامل و ارتباط به ویژه در عرصه سیاسی است و ضرورت تفاهم ارتباط احزاب و گروه ها و سامان بخشی فعالیت های حزبی از جمله مباحث مهمی است که برای تقویت ارتباط ملت و دولت باید مورد توجه قرار گیرد.
مدیرکل سیاسی خراسان رضوی نیز گفت: هم اکنون 110 تشکل سیاسی دارای پرونده در استانداری خراسان رضوی ثبت شده که از این تعداد 55 حزب و تشکل دارای مجوز می باشند و دفاتر فرعی احزاب در شهرستانهای قوچان، تربت حیدریه، نیشابور، سبزوار، جوین و کاشمر نیز فعال هستند.
سید مسعود محولاتی افزود: با توجه به تعدد احزابی که در استان وجود دارد و تعامل آنان، برای راه اندازی خانه احزاب در استان اقدام شد و طی جلسات متعدد با همه این تشکل ها و احزاب نظرات و دیدگاه های آنها برای نحوه فعالیت و راه اندازی این مجموعه دریافت و برنامه ریزی شد تا خانه احزاب به بهترین نحو راه اندازی و اداره شود.
وی اظهار کرد: در خانه احزاب استان خراسان رضوی همه احزاب ، تشکل ها و گروه های سیاسی در قالب سه جریان اصلی اصلاح طلبان، اصولگرایان و اعتدالیون حضور دارند و هیات رئیسه هم به تناسب وسعت و تنوع این جریانها شامل نمایندگان هفت تشکل اصلاح طلب، هفت تشکل اصولگرا و یک نماینده طیف اعتدالگرایان است و تمام تشکل ها و گروه هایی که دارای مجوز و پروانه فعالیت باشند می توانند در این خانه حضور داشته باشند.
راه اندازی نخستین شعبه استانی خانه احزاب در مرکز استان خراسان رضوی می تواند آزمونی باشد برای تداوم و استمرار یا انقطاع این تجربه در استانهای دیگر.
اگر احزاب و تشکلهای سیاسی کلانشهر مشهد به عنوان یکی از قطبهای تاثیرگذار سیاسی کشور بتوانند در عین حفظ هویت سیاسی خود تعامل، تعاون و گفت و گو را در این تشکل صنفی نهادینه کنند امید است دامنه این خانه تا بقیه استانهای کشور نیز گسترده شود.
گزارش از: کامیار اسماعیل پور
1922 / 6053