تمدنی که به استناد کاوش‌های باستان‌شناسان مردمان‌اش در دوره هخامنشیان و شاهانی همچون کوروش و داریوش با اندیشه و قدرتی شگرف، آب زلال را از عمق 300 متری زمین بیرون کشیدند، دریچهای که تداعی‌گر خانه‌ها، آداب و رسوم، مشاغل، پوشش زنان و مردان و فرهنگ آنها است.
در این موزه حرفه‌های گوناگون در 13 غرفه به نمایش گذاشته شدند که شاید امروز در آستانه فراموشی هستند، آهنگری یکی از این مشاغل است. در گذشته ابزارهایی همچون گاوآهن، خرمن‌کوب، بیل، خاک‌انداز، تبر، داس، تیشه، میخ، نعل، زنجیر انواع قیچی، قفل و کلید توسط آهنگران ساخته می‌شده است.
آهنگری یکی از سخت‌ترین مشاغل به دلیل کار با کوره و سرو صدای فراوان به شمار می‌رفته است، اما چون 90 درصد مردم شهرستان از طریق کشاورزی امرار معاش می‌کردند و ابزارآلات آهنی کشاورزی به دست آهنگران تهیه می‌شده است یکی از حرفه‌های حیاتی در قدیم به شمار می‌رفته است.
یکی دیگر از مشاغل به نمایش درآمده در موزه مردم شناسی گناباد، نمدمالی و نمدبافی است میان این دو عمل تفاوت وجود دارد، در نمدمالی الیاف پشمی با ایجاد فشار، رطوبت و حرارت نمد می‌شود، اما در نمدبافی نمد تهیه شده بافته می‌شود. نویسندگان کلاسیک در آثارشان نمدبافی را به ایران نسبت داده‌اند. از نمد عرقچین، پادری، گلیم و .. ساخته می‌شده است.
حسین جمالی، مسئول موزه مردم شناسی و باستان‌شناسی شهرستان گناباد در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، گفت: آهنگری در کاخک، یکی از مشاغل تاریخی پویا و زنده از دوران قاجاریه تاکنون به شمار می‌رود.
وی اظهار کرد: در گذشته ابزار آلات کشاورزی، شکار، تولیدات و ابزارهای اولیه‌ای که بشر لازم داشته است را آهنگر می‌ساخت. همچنین حرفه‌هایی همچون گلیم‌بافی و قالی‌بافی در گناباد، پارچه‌بافی در شهرستان بیدخت، نمد مالی در روستای بیمرغ، آجر سنتی و سفال در مند گناباد نیز همچنان فعال و زنده است.
مسئول موزه مردم شناسی و باستان‌شناسی گناباد گفت: قدمت مدرسه نجومیه به دوران صفویه باز می‌گردد و حدود 400 سال پیش ساخته شده است که در آن ملامظفر و ملامنجم گنابادی از درباریان شاه عباس در اینجا مشغول به تحصیل بوده‌اند و علم نجوم و ستاره‌شناسی را تدریس می‌کردند که این مدرسه در 21 بهمن ماه 1385 تبدیل به موزه مردم شناسی شد.
وی افزود: در این موزه غرفه‌هایی از جمله گلیم‌بافی، پارچه‌بافی، آهنگری و روش و آداب زندگی مردم گناباد در گذشته را به نمایش گذاشته است که از مهمترین غرفه‌های آن میتوان به قنات قصبه که اولین اثر ثبت جهانی در استان خراسان رضوی به شمار می‌رود، نام برد که نمادی از هم‌نوایی بشر با منطقه کویری است وقتی آب را از عمق قنات به صورت خودجوش و بدون هیچ پمپ آبی به سطح زمین منتقل می‌کردند.
جمالی خاطرنشان کرد: این موزه در گذشته نیز وجود داشته است، اما امسال در شکل جدید خود که شامل اشیاء فلزی، سکه، سفال، انواع خمره و انواع کتب نسخ خطی است که برخی مربوط به گناباد و برخی نیز مربوط به خارج از گناباد از جمله بجستان و مشهد است، اما اکثرا مربوط به گناباد است.
وی بیان کرد: دستگاه خراس، وسیله استخراج روغن از دانه‌های روغنی آفتابگردان، پنبه و کنجد است. این دستگاه به شکل یک تنه درخت توخالی تعبیه شده است که داخل آن سنگی قرار گرفته است و اهرمی چوبی به قسمت بالا آن متصل است که دانه‌های روغنی بین تنه درخت ریخته می‌شود و روی سنگ، فضایی وجود دارد که با حرکت یک حیوان اطراف آن، باعث له شدن دانه‌های روغن می‌شود و روغن درون دیگچه‌ای که در بیرون قرار دارد ریخته می‌شود.
مسئول موزه مردم شناسی و باستان شناسی گناباد گفت: اشیا و آثار مختلفی در دوران‌های مختلف در این موزه وجود دارد و اکثر آثار تاریخی باقی‌مانده در گناباد مربوط به دوره قاجاریه است ولی آثار دیگری نیز وجود دارد که مربوط به دوران قبل از قاجاریه است که میتوان به موزه باستان شناسی که به قرن سوم هجری برمی‌گردد، اشاره کرد. در زمینه نگهداری از آثار این موزه کمی با کمبود اعتبارات مواجه هستیم که برخی از آثار همچون چند کتاب، نسخ خطی و یک قرآن نیازمند نگهداری در شرایط خاص و استاندارد، با نور کافی و به دور از رطوبت است.
جمالی عنوان کرد: برای غنی‌تر کردن موزه چند غرفه جدید به طور قرینه احداث شده است که طبق بررسی‌ها و کارشناسی‌هایی که از سوی استان انجام می‌شود، گسترش پیدا خواهد کرد و همچنین آثار اهدایی به غنی‌تر شدن موزه نیز کمک می‌کند.
وی یادآور شد: به کسانی که آثار اهدایی به موزه داشته باشند، با بررسی کارشناسان از شهرستان و استان خراسان رضوی و با توجه به قرار گرفتن در محل موزه به شخص اهدا کننده، در حد امکان مبلغی پرداخت می‌شود. همچنین آن شی با نام همان شخص اهداکننده به ثبت می‌رسد.
جمالی با بیان اینکه بازدیدکنندگان به ویژگی‌های مشترکی از این آثار می‌رسند، گفت: با توجه به اینکه گناباد یکی از قدیمی‌ترین شهر در استان خراسان رضوی و یا به عبارت بهتر در کشور است بازدیدکنندگان از قنات قصبه به ویژگی مشترکی می‌رسند. قنات قصبه و یا شهر گناباد یک شهر بسیار قدیمی و کهن است که دارای پیشینه تاریخی و بسیار خوبی است و ارزش‌ها و پتانسیل‌های گردشگری خوبی دارد که ناشناخته است.
وی افزود: بازدید عموم از موزه در ایام نوروز و فصل تابستان به دلیل وجود مسافران مطلوب است، اما در فصل زمستان کمتر است.
مسئول موزه باستان شناسی و مردم شناسی گناباد خاطرنشان کرد: با توجه به ثبت جهانی قنات قصبه و تاثیرات مختلفی که بر نهادها و ادارات می‌گذارد در زمینه معرفی این قنات و برای جذب بیشتر گردشگر، باید تبلیغات گسترده‌تری در روزنامه و رسانه‌های تصویری انجام شود. همچنین برای معرفی بیشتر آن باید یک جشن ملی برای ثبت جهانی قنات قصبه و شناخت آن برگزار شود.
انتهای پیام