صنعت چاپ به دلیل آن که زمینه ساز پیشرفت های چشمگیری در عرصه علم و دانش بشری بوده از اهمیت بسیاری در جهان برخوردار است. واژه چاپ به معنای فن و صنعت تکثیر نقش های دو بعدی حرف ها، رقم ها، خط ها و تصویرها به وسیله انداختن اثر این نقش ها بر روی کاغذ، پارچه یا مواد دیگر و به ویژه چاپ مواد خواندنی بر روی کاغذ به شمار می رود.
این صنعت به دلیل کارکردهای متنوعی که در حوزه های مختلف سیاسی و اقتصادی در جامعه کنونی دارد، هنوز نیز ارزش و اهمیت خود را نسبت به دیگر صنایع حفظ کرده و تلاش بسیاری از علاقه مندان به توسعه آن، سبب شده است که این بخش در حمایت از سرمایه، کار و تولید ملی، نقشی تاثیرگذار و تعیین کننده ایفا کند به گونه ای که تولید ملی در سایه چاپ و بسته بندی ماهرانه و هنرمندانه می تواند سهم بزرگی در بازارهای منطقه ای و جهانی داشته باشد که این امر همت مدیران و استادکاران صنعت چاپ و گسترش همدلی، همفکری و همکاری تمامی مسوولان و دست اندرکاران، در حوزه چاپ و بسته بندی را طلب می کند.
اهمیت این صنعت در توسعه و پیشرفت کشور سبب شد تا شورای عالی انقلاب فرهنگی 11 شهریور را روز ملی «صنعت چاپ» نامگذاری کند و اینک به مناسبت روز ملی صنعت چاپ پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به گفت و گو با «جلال ذکایی» مدیرکل پیشین دفتر امور چاپ وزارت فرهنگ و ارشاد و مدیر گروه ترنج پرداخت.

- در ادامه متن این گفت و گو می خوانیم:
**ایرنا: روند پیشرفت صنعت چاپ در ایران در جامعه گذشته و کنونی را چگونه ارزیابی می کنید؟
***ذکایی: اکنون وضعیت کسب و کار در صنعت چاپ از شرایط چندان مطلوبی برخوردار نیست و با مشکل های بسیاری رو به رو است. در حقیقت چاپ یک صنعت میان بخشی به شمار می رود که با صنایع دیگر نیز ارتباط دارد. یک قسمت از این صنعت به حوزه فرهنگ، چاپ و مطبوعات مربوط می شود و بخش دیگر آن حوزه بسته بندی است. هر چقدر این مجموعه فعالیت جدی، گسترده و رو به رشدی داشته باشد، صنعت چاپ نیز با تاثیرپذیری از آن رشد می یابد اما هر میزان در این بخش ها رکود وجود داشته باشد، به یقین این صنعت دچار توقف و رکود خواهد شد که اکنون صنعت چاپ در این شرایط به سر می برد.
صنعت چاپ پس از پایان جنگ تحمیلی رشد جهشی را شاهد بود به گونه ای که در زمینه برطرف ساختن نیازهای کشور با سرمایه گذاری های بسیار در حوزه هایی چون کتاب، مطبوعات، چاپ و بسته بندی دست به کار شد. پس از دوره 10 ساله، این صنعت به اشباع نسبی رسید و به طرف ورود فناوری های روز حرکت کرد. اکنون صنعت چاپ در مقایسه با کشورهای منطقه به جزء ترکیه از وضعیت مطلوبی برخوردار است زیرا این کشور با تحریم رو به رو نبوده، توانسته است به سرمایه گذاری و بازاریابی های خوبی بپردازد. با تحمیل تحریم های ناعادلانه به ایران، امکان ورود دستگاه های نوین و سرمایه گذاری جدید در کشور محدود شد و چاپخانه ها تلاش کردند تا با دستگاه های موجود نیازهای روزمره صنعت چاپ را برطرف کنند.
البته این امیدواری وجود دارد که با فضای ایجاد شده در پسابرجام، اگر گشایشی در زمینه ارایه تسهیلات ارزی و ریالی از طرف بانک ها و باز شدن درهای دیگر کشورها برای ورود دستگاه ها و ماشین آلات روز ایجاد شود، صنعت چاپ هم بتواند به استانداردهای جهانی دست یابد و نیازهای روزمره خود را برطرف کند. البته تمام این عوامل به خروج کشور از حالت رکود بستگی دارد.
**ایرنا: فعالیت های حوزه صنعت چاپ چیست و چه مواردی را در بر می گیرد؟
***ذکایی: صنعت چاپ تمامی حوزه هایی چون کتاب و مطبوعات، تبلیغ های تجاری و بسته بندی را در بردارد. روش و سبک فعالیت های این صنعت در تقسیم بندی چون چاپ مسطح، برجسته، گود و غربالی جای می گیرد که اکنون شیوه جدیدی با عنوان چاپ دیجیتال هم به آن افزوده شده که این پنج روش در تمام دنیا در حال استفاده است. چاپ دیجیتال در حقیقت رویداد نوینی در حوزه صنعت چاپ به شمار می رود و هنگامی که خواستار چاپ فایلی باشید به صورت مستقیم می توان محصول چاپی را بر کاغذ و مقوا منتقل کرد. این نوع از چاپ ویژگی های خاصی دارد که در روش های دیگر نیست که از آن جمله می توان به انتقال سریع اطلاعات متغیر، سرعت بسیار آن نسبت به روش های سنتی و قیمت تجاری بالای آن اشاره کرد. چاپ دیجیتال هنوز نتوانسته است قیمت مصرفی خود را کاهش دهد تا بتواند با دیگر روش ها رقابت جدی داشته باشد که البته پیش بینی می شود، این امر در مدت کوتاهی برطرف شود.
**ایرنا: آیا هنوز صنعت چاپ پس از گذر سال ها از اختراع آن، اهمیت خود را در عصر فناوری و تکنولوژی حفظ کرده است؟
***ذکایی: از صنعت چاپ در صنایع دیگر نیز استفاده می شود و این کاربرد همواره در حال رشد است. نمی توان گفت که این صنعت در ایران به میزان اشباع و توسعه کامل دست یافته است اما متناسب با نیازهایی که در جامعه به وجود می آید، صنعت چاپ نیز تلاش می کند خود را با این نیازها هماهنگ کند. به طور دقیق تر باید گفت، صنعت چاپ نیازهای روزمره را تامین می کند به جزء در بخش صنایع هایتک (صنعتی که نقش «علم» از «تجربه» در آن بیشتر است) که کشور هنوز نیازمند واردات است و باید سفارش های چاپی به خارج از کشور داده شود.
**ایرنا: برای حمایت های بهتر از صنعت چاپ چه قانون هایی باید وضع شود؟
***ذکایی: نکته مهمی که وجود دارد این است که قانون های موازی در حوزه این صنعت وجود دارد و باید این قانون ها بازنگری شود. اکنون می بایست حوزه معاونت های محتوایی و ارتباط این صنعت در اختیار وزارت فرهنگ و ارشاد و بخش صنعتی و تکنولوژیک آن برعهده وزارت صنعت، معدن و تجارت قرار گیرد. اگر چنان که این تفکیک صورت پذیرد و این دو حوزه از یکدیگر جدا شوند و زیر نظارت اساسی این دو وزارتخانه قرار بگیرند، بخش مهمی از مشکل های صنعت چاپ برطرف خواهد شد.
**ایرنا: وضع مالیات های سنگین بر صنعت چاپ، چه تاثیری بر این صنعت خواهد گذاشت؟
***ذکایی: طبیعی است که این موضوع، صنعت چاپ را دچار مشکل و نوسان خواهد کرد. مالیات حق دولت محسوب می شود و باید آن را پرداخت کرد اما بیشترین آسیبی که به این حوزه وارد می شود آن است که وحدت رویه ای برای دریافت مالیات ها وجود ندارد و می بایست وزارت امور اقتصاد و دارایی وحدت رویه ای را در چگونگی محاسبه مالیات های چاپی ایجاد کند و با همفکری تشکل ها به یک روش یکسان برای دریافت مالیات دست یابد و این امر به یقین بیشترین کمک را به شکل گیری اصول منطقی دریافت مالیات می کند، زیرا اکنون هر ممیزی می تواند برپایه سلیقه خویش مالیاتی را وضع کند. مالیات های سنگین به صنعت چاپ آسیب می رساند اگرچه اصل مالیات را باید تمام افراد جامعه بپردازند و این امر در صنعت چاپ مشکلی ایجاد نمی کند اما باید شاخص گذاشتن برای دریافت مالیات مشخص شود.
**ایرنا: چالش های کنونی صنعت چاپ در ایران چیست و چگونه می توان این مشکل ها را برطرف کرد؟
***ذکایی: مهم ترین مشکل صنعت چاپ رکود حاکم بر بازار محسوب می شود که امکان سرمایه گذاری را از آنها گرفته است زیرا چاپخانه ها نمی توانند دستگاه های چاپ جدید تهیه کنند. اگر کشور از حالت رکود اقتصادی خارج شود و در مسیر رونق و توسعه گام بگذارد به یقین صنعت چاپ خواهد توانست خود را با استانداردهای روز دنیا هماهنگ کند و در این راستا هم بانک ها مایلند که این تسهیلات را در اختیار آنان قرار دهند و نیز شرکت های خارجی علاقه مند هستند که فناوری های خود را وارد ایران کنند. گلوگاه این صنعت مانند دیگر صنایع ریشه در رکود دارد به دلیل اینکه صنعت چاپ، حوزه ای میان رشته ای به شمار می رود هرگونه رونق در دیگر صنایع، وامدار صنعت چاپ است.
**ایرنا: اکنون شرایط چاپخانه های کشور چگونه است و این چاپخانه ها تا چه میزان در پیشبرد اهداف این صنعت تاثیرگذار هستند؟
***ذکایی: چاپخانه ها در ایران به لحاظ تکنولوژی از شرایط خوب و مطلوبی برخوردار هستند و می توانند نیازهای کشور را در این حوزه پاسخ دهند و تنها از نظر کسب و کار وضعیت خوبی را دارا نیستند. با توجه به اینکه فناوری در حال رشد است باید همراه با شرایطی که در جامعه بین الملل رخ می دهد، چاپخانه های ایران نیز به روز شوند و افرادی که به این تغییر و نوآوری باور نداشته باشند دچار آسیب می شوند مگر آنکه خود را با این فضا هماهنگ سازند و تجهیزات، ماشین آلات و نیروی انسانی خویش را متناسب با نیازهای روز جامعه جدید کنند.
**ایرنا: چاپخانه های ایران از چه قانونی پیروی می کنند؟
***ذکایی: اهداف و وظایف وزارت فرهنگ و ارشاد و آیین نامه تاسیس و نظارت بر چاپخانه ها و واحدهای وابسته مصوبه هیات وزیران قانونی محسوب می شود که چاپخانه های تمام کشور می بایست آن را اجرا کنند. در این قانون اجازه تاسیس و انحلال چاپخانه ها به وزارت کشور داده شده است و آیین نامه نیز به شرایط چاپخانه ها، نقل و انتقال دستگاه ها، چگونگی فعالیت آنها و شرایط نظارتی که باید بر چاپخانه ها حاکم باشد، می پردازد.
**ایرنا: اکنون نقش صنعت چاپ را در توسعه و پیشرفت جوامع چگونه ارزیابی می کنید؟
***ذکایی: با توجه به اینکه صنعت چاپ صنعتی پیشرو و تاثیرگذار در جامعه به شمار می رود و تمام محتویات و اطلاعاتی که منتشر می شود، برعهده این صنعت است و همین طور در صادرات غیرنفتی هم تاثیر جدی و بسزایی دارد و بیشتر کالاهای صنایع غذایی، دارویی و بهداشتی برای صادرات نیازمند صنعت چاپ هستند و در حوزه بسته بندی نیز نیاز به این دارند که این کالاها به صورت بسته بندی شده متناسب با نیاز بازارهای هدف تولید شود. به یقین این صنعت جزء جدانشدنی بخش صنعت و اقتصاد کشور است و به ویژه اگر بخواهیم در صادرات غیرنفتی تمرکز بیشتری ایجاد شود باید در زمینه ورود فناوری های صنعت چاپ به ویژه در حوزه بسته بندی های انعطاف پذیر و مقوایی توجه بیشتری صورت پذیرد.
**ایرنا: صنعت چاپ ایران برای آن که بتواند با صنایع چاپ دنیا برابری کند به چه میزان از توسعه نیاز دارد؟
***ذکایی: البته صنعت چاپ ایران با صنایع دنیا قابل قیاس و برابری است و هرچقدر این صنعت با رشد رو به رو شود در دیگر حوزه ها شاهد توسعه خواهیم بود. اگر چنانچه صنعت چاپ در زمینه بسته بندی های انعطاف پذیر بتواند ارتقا پیدا کند، کشور بی نیاز از واردات در این حوزه می شود. در حوزه های دیگری که نیاز به بسته بندی های سخت با موادی مانند مقوا و کارتن است، ارتباط تنگاتنگی با این صنعت وجود دارد. به یقین تمام حوزه ها به صورت حلقه ای به یکدیگر متصل هستند. بنابراین اگر صنعت چاپ توسعه یابد دیگر صنایع نیز پیشرفت خواهند کرد.
**ایرنا: گروه ترنج و پایگاه اطلاع رسانی چاپ ایران در راستای پیشبرد هدف های پیش روی این صنعت چه اقدام هایی را تاکنون انجام داده است؟
***ذکایی: این پایگاه تلاش کرده است تا آخرین اطلاعات و یافته های مربوط به این صنعت و به ویژه در حوزه بین الملل را ترجمه کند و در اختیار مصرف کنندگان و مخاطبان داخلی بگذارد و به همین نسبت تمام رویدادهای حوزه صنعت چاپ و بسته بندی را منعکس کند. به یقین این اطلاعات را با صداقت کامل و به صورت شفاف در اختیار همگان قرار می دهد.
**ایرنا: چرا 11 شهریور، روز صنعت چاپ نامیده شد و این نهاد به این مناسبت چه فعالیت هایی را انجام می دهد؟
***ذکایی: دلیل خاصی برای انتخاب این روز وجود ندارد، هنگامی که به عنوان مدیرعامل دفتر امور چاپ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در این سازمان به فعالیت می پرداختم، روزهایی متعددی را برای نامگذاری بررسی کردیم و شاخص های متعددی را در نظر گرفتیم اما روز مشخصی را که بتوان از آن برای نامگذاری صنعت چاپ استفاده کرد، وجود نداشت و البته در این زمینه با افراد متعددی مشورت و در نهایت 11 شهریور که فراغت کار چاپخانه ها محسوب می شد، برای روز صنعت چاپ انتخاب شد. 11 شهریور روز مناسبی برای اهالی صنعت چاپ است تا بتوانند نیازها و نقدهای خود را با توجه به فضای رسانه ای منتقل کنند و به جای این که به دغدغه ها و مشکل های کهنه و روزمره بپردازند، بیشتر نظرها و نگاه هایی که می تواند به پیشنهادهای عملی، کارساز و توسعه منجر شود به مسوولان انتقال دهند تا هرچه بیشتر افراد تصمیم گیر و تصمیم ساز در کشور با زاویه های مختلف صنعت چاپ آشنا شوند.
*گروه اطلاع رسانی
پژوهشم**9128**2059**9131