صاحب‌خبر - گروه بین الملل- معصومه حسینی اقدم: یک هفته از حضور نظامیان ترکیه در خاک سوریه می‌گذرد. مقامات ترکیه با اعلام اینکه هدف مقابله با گروههای تروریستی است، عملیات هوایی و زمینی خود را آغاز کردند. ورود ترکیه به خاک سوریه درحالی صورت می‌گیرد که پس از تحولات داخلی و کودتای اخیر این کشور در ظاهر تغییر موضع داد و اعلام کرد که دولت قانونی سوریه را به رسمیت می‌شناسد. ترکیه پیش از این مواضع ضدسوری داشت و حتی مرزهای خود را برای عبور تروریستها بازگذاشته‌بود اما در هفته اخیر سیاست‌های دوگانه‌ای را اتخاذ کرده‌است. سیاستهایی که نشان از سردرگمی این کشور دارد.
ترکیه در طول مدت جنگ داخلی سوریه، همواره مواضعی ضد دولت سوری داشت و با کشورهایی چون آمریکا هم‌پیمان بود. حمایت این کشور از تروریستهای حاضر در خاک سوریه یکی از اقداماتی بود که مواضع این کشور را بیش از پیش نشان می‌داد. این کشور در ماههای گذشته سیاست‌های متناقض در برخورد با نیروهای سوری و روسی از خود نشان داد. با توجه به هم‌سویی با کشورهای مخالف بشار اسد، به مخالفت و مقابله با روسیه پرداخت. این کشور با هدف قرار دادن یکی از جنگنده‌های روسی، واکنش روسها را برانگیخت اما پس از مدتی از مواضع خود کوتاه آمد و از روسها عذرخواهی کرد. حال مقامات ترکیه اظهار می‌کنند به‌دنبال مقابله با گروههای تروریستی در سوریه اند. درحالی که در گذشته این کشور حتی با گروههای تروریستی همکاری داشت. شایعاتی چون خرید پنهانی نفت توسط ترکیه از داعش هم از جمله مواردی بود که انگشت اتهام را بیش از پیش به سوی این کشور می‌برد. البته کشف کامیون‌های حمل سوخت در مرزهای ترکیه به این شایعات رنگ واقعیت بخشید.
تغییر موضع خارجی پس‌از تنش داخلی
حال در شرایطی که اوضاع داخلی ترکیه وضعیت مساعدی ندارد و هنوز تنشها و درگیری‌های به دلیل کودتای ناکام این کشور ادامه‌دارد؛ مقامات این کشور با عملیات نظامی در خاک سوریه توجهات همگان را از سوی مسائل داخلی به سمت همسایگان و بحث تروریسم کشانده‌است. اقداماتی که درواقع برای مقابله با تروریسم ولی در اصل برای مقابله با یکی از تهدیدات اصلی این کشور یعنی دو گروه نیروهای کرد موسوم به پ.ک.ک. و ی.پ.گ. است که بمباران مواضع این گروهها در مرز کشور عراق و سوریه واکنشهای مجامع بین المللی را به همراه داشت.
اهمیت استراتژیک جرابلس
شهر جرابلس اولین شهری است که ترکیه پس از ورود به خاک سوریه گرفت. این شهر واقع در شمال سوریه، نخستین شهر سوری است که ترکیه چهارشنبه گذشته در یک عملیات نظامی زمینی با پشتیبانی هوایی آمریکا آن را به طور مستقیم به اشغال درآورد. به‌گزارش تسنیم به نقل از پایگاه خبری العهد، همزمان با اتهاماتی که در فواصل زمانی مختلف به ترکیه در ارتباط با حمایت از تروریستها در سوریه وارد است، آنکارا در یک اقدام نظامی با ورود تانک های خود به شهر جرابلس در شمال سوریه آن را به اشغال مستقیم خود در آورد. در این خصوص رجب طیب اردوغان در پیامی، تاکید کرد که عملیات جرابلس، نشانه قاطعیت و اراده ترکیه در مبارزه با تروریسم است و تا پاکسازی تروریسم در داخل و فراسوی مرزهای خود عملیات ادامه خواهد‌یافت. در این پیام اشاره شده که عملیات جرابلس که با همکاری نیروهای ائتلاف بین المللی در 24 اگوست (سوم شهریور) آغاز شده، نشانه قاطعیت و اراده ترکیه است و تا زمانی که گروه های تروریستی داعش، پ.ک.ک و شاخه آن در سوریه یعنی ی.پ.گ علیه ترکیه تهدید می باشند، ادامه پیدا خواهد کرد. در همین حال ارتش ترکیه با صدور اطلاعیه ای اعلام کرده که حدود 400 کیلومتر مربع از شمال سوریه در حومه جرابلس پاکسازی شده است. در واقع جرابلس از توابع استان حلب واقع در شمال سوریه است و آخرین شهر این کشور در نقطه مرزی ترکیه است که در نیمه دوم سال 2012 از کنترل ارتش سوریه خارج شد و تحت اشغال گروه تروریستی داعش قرار گرفت. این شهر از همان روزهای نخست ناآرامی و بحران در سوریه به دروازه عبور ترورست هایی تبدیل شد که از ترکیه عازم سوریه می شدند. در سال 2016 نیروهای سوریه دموکراتیک که یک گروه کُردی است با تسلط بر منبج تا 16 کیلومتری جرابلس پیش رفته و دامنه استقرار خود را در غرب رود فرات گسترش دادند. در آگوست 2016 ترکیه از پیشروی این نیروها در غرب رود فرات و در نزدیکی مرزهای خود احساس خطر کرد از همین رو گروههای مسلح را تحت پوشش نیروهای نظامی ترک و از راه زمینی و به طور مستقیم وارد جرابلس کرد و به این ترتیب این شهر از 24 آگوست جاری اولین شهر سوری است که ترکیه از زمان آغاز بحران سوریه به طور مستقیم آن را به اشغال خود درآورد. لذا این شهر از نظر استراتژیک برای ترکیه بسیار مهم تلقی می‌شود.
توجیه ترکیه برای ورود به خاک سوریه
البته بسیاری از کشورها در واکنش به ورود کشور دیگر به خاک سوریه را محکوم کردند. از جمله مقامات ایران هم این عمل را منافی تمامیت ارضی کشور سوریه دانست. حتی فرانسوا اولاند رئیس جمهور فرانسه نیز تاکید کرد که نفوذ ترکیه در شمال سوریه باعث تشدید تنش می‌شود. اما مقامات ترکیه سعی کرد تعرض خود به سوریه را توجیه کند. در همین راستا روسیا الیوم در گزارشی نوشت: نومان کورتولموش، معاون نخست وزیر ترکیه مدعی شد که کشورش از طریق روسیه دمشق را در جریان آغاز عملیات سپر‌فرات در شمال سوریه گذاشته است. وی گفت: همه طرف‌های ذی‌ربط از جمله دمشق که به وسیله روسیه مطلع شد، ازعملیات سپر فرات آگاه بودند. کورتولموش عنوان کرد: ما قصد نداریم به یک نیروی دائم در سوریه تبدیل شویم، ترکیه کشوری اشغالگر نیست و در جنگ وارد نخواهد شد و هرگز یکی از طرف‌ها در ردگیری نظامی نمی‌شود اما در مقابل خطرات و تهدیدها علیه امنیتش هم ساکت و دست بسته نمی‌نشیند. این مسئول ترکیه‌ای در ادامه تاکید کرد عملیات سپر فرات با هدف پاکسازی منطقه از داعش و ممانعت از ایجاد گذرگاه توسط کردها در مناطق تحت سلطه‌شان است چرا که این اقدام کردها به معنای تقسیم سوریه است. هم‌چنین فکری ایشیک، وزیر دفاع ترکیه نیز پیش از این اعلام کرده بود که آنکارا به مسکو، واشنگتن و تهران درباره طرحی عملی که توسط ارتش آزاد سوریه و با حمایت ارتش ترکیه اجرایی می‌شود، اطلاع رسانی کرده است.
شکایت سوریه به سازمان ملل
اما برخلاف گفته‌های مقامات ترکیه، وزارت خارجه سوریه طی نامه‌هایی از ترکیه شکایت کرد. وزارت خارجه این کشور در دو نامه به بان‌کی‌مون دبیرکل سازمان ملل و رئیس دوره‌ای شورای امنیت، ترکیه را به ارتکاب جنایت‌های ضد بشری متهم و عملیات سپر فرات را که نیروهای ترکیه از چهارشنبه گذشته در شمال سوریه آغاز کرده‌اند، جنگ علیه سوریه و اشغال اراضی این کشور توصیف کرد. در این نامه بیان شده که نیروی هوایی و توپخانه ارتش ترکیه با هماهنگی دست نشانده‌های خود در گروههای تروریستی مسلح، روستاهای جب الکوسا و العمارنه در جنوب جرابلس را هدف حملات خود قرار دادند که در پی آن 35 غیرنظامی کشته و ده‌ها غیرنظامی دیگر زخمی شدند.هم‌چنین سوری‌ها نقض‌ها و تجاوزاتی که نظام ترکیه در جنگ و اشغال اراضی سوریه مرتکب شده‌اند، جرایمی ضد بشری دانستند که تمامی اصول اخلاقی و قانونی آنها را جنایت و تجاوز به شمار می‌آورد که فرقی نمی‌کند نظام اردوغانی به شکل مستقیم با ارتش خود انجام داده یا به شکل غیرمستقیم از طریق ادوات و مزدوران تروریستی‌اش مرتکب چنین اقدامی شده‌است. هم‌چنین مقامات دمشق در این دو نامه عملیات سپر فرات را نمایشی توصیف کردند که نظام ترکیه از آن برای ورود به شهر جرابلس استفاده کرده در حالی که حتی یک گلوله هم علیه داعشی‌ها شلیک نشده است. در نهایت وزارت خارجه سوریه بار دیگر از شورای امنیت خواست تا این جنایت‌های بزدلانه ترکیه را محکوم کرده و ضمن اعلام فشار تمامی تدابیر لازم برای بازگرداندن نظام ترکیه به جایگاهش و پایان دادن به حمایت‌های ترکیه از تروریسم و استفاده از آن به عنوان وسیله‌ای برای دخالت در امور داخلی سوریه اتخاذ کند.
آمریکا نگران نیروهای خودگردان کرد
در همین رابطه در پی درگیری ترکیه با نیروهای کردی مورد حمایت آمریکا، اشتون کارتر وزیر دفاع آمریکا از ترکیه خواست بر جنگ با داعش تمرکز کند و نیروهای کرد مخالف نظام سوریه را هدف نگیرد. کارتر گفت: ما از ترکیه می‌خواهیم بر جنگ با داعش تمرکز کند و با نیروهای دموکراتیک سوریه درگیر نشود. وی با بیان اینکه آمریکا از چند روز پیش تماس‌هایی را با ترکیه در این زمینه برقرار کرده است، تاکید کرد: جوزف دانفورد، رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا با همتای ترکیه‌ای‌اش در این باره رایزنی کرده است. کارتر اظهار داشت: ما می‌دانیم که ترکیه و شبه نظامیان کرد اختلافات تاریخی دارند اما منافع آمریکا کاملا روشن است. ما نیز مانند آنها خواهان جنگ با داعش هستیم و باید اولویت‌های‌مان را در اینجا روشن کنیم. وزیر دفاع آمریکا افزود: رود فرات مانعی طبیعی است که ترکیه و یگان‌های مدافع خلق کرد را از هم جدا می‌کند. وی اظهار داشت: آنچه ما انجام دادیم و می‌توانیم انجا دهیم این است که تعیین کنیم یگان‌های مدافع خلق کرد در چه مناطقی هستند و در چه جاهایی نیستند. مدافعان خلق کرد عملا در حال عقب‌نشینی هستند. در عین حال کارتر از پیشروی ارتش ترکیه علیه داعش به ویژه در شهرک جرابلس تقدیر کرد. در ادامه برت مگ کورک نماینده ویژه رئیس جمهوری آمریکا در ائتلاف ضد داعش نیز با تقبیح درگیری نظامیان ترکیه با گروههای معارض سوری تحت حمایت آمریکا، این اقدامات را غیرقابل قبول دانست و بر لزوم همکاری همه طرف ها در نبرد با داعش تاکید کرد.
واکنش عراق
حتی عراق هم نسبت به عملیات ترکیه در مرزهای مشترک سوریه و ترکیه با این کشور واکنش نشان داد. عراق عملیات هوایی ترکیه در شمال عراق را نقض حاکمیت کشورش می داند. سخنگوی دولت عراق روز گذشته در واکنش به حملات ترکیه به مواضع کردها در مناطق مرزی عراق اعلام کرد که این حملات تجاوز به خاک این کشور محسوب می‌شود. به نوشته پایگاه خبری شفق نیوز عراق، سعد الحدیثی افزود: حمله به مواضع کردهای در شمال عراق در واقع تجاوز از اصول حسن همجواری و زیر پا گذاشتن سیادت عراق است.
وی تاکید کرد که هرگونه عملیات نظامی ترکیه در داخل خاک عراق باید با هماهنگی با دولت این کشور صورت پذیرد. جنگنده - بمب افکن های اف 16 ترکیه دوشنبه گذشته اهدافی را در منطقه قارا در شمال عراق بمباران کردند، این منطقه در نزدیکی مرز عراق و ترکیه قرار دارد و گفته می شود، یکی از مناطق نفوذی عناصر پ.ک.ک به خاک ترکیه است. ترکیه با ادعای اینکه به حاکمیت عراق احترام می‌گذارد، تاکید دارد براساس حقوق بین المللی، حق مسلم این کشور است که تهدیدات فرامرزی علیه امنیت مرزی و ملی خود را برطرف کند.∎