صاحب‌خبر - جواد نوائیان رودسری-خوانندگان آثاری مانند «آزادگان بگویید»، «زوزه مرگ»، «راز قله 2519» و «ترسوها»، با نثر روان و قلم وزین دکتر محمدحسن مقیسه آشنایی دارند. او مدت‌هاست که در حوزه ادبیات دفاع مقدس فعالیت می‌کند و تا کنون، آثار متعددی در این عرصه، ترجمه و تألیف کرده است. با این حال، آخرین کتاب او که به تازگی به زیور طبع آراسته شده‌است، محتوایی بدیع دارد. دکتر مقیسه در کتاب تازه‌اش، با عنوان «امین زبان و ادب پارسی»، پژوهشی نوآورانه را درباره دیدگاه‌های مقام معظم رهبری در عرصه زبان و ادبیات فارسی، به علاقه‌مندان ارائه کرده‌است. در گفت‌وگویی با این استاد ادبیات فارسی، از او درباره چگونگی تدوین این اثر و ویژگی‌های آن پرسیدیم. او ضمن ارائه مطالبی درباره چگونگی تدوین کتاب، به برخی دغدغه‌های مقام معظم رهبری نسبت به چگونگی حفظ و گسترش زبان و ادبیات فارسی اشاره کرد. به گفته دکتر مقیسه، کتاب «امین زبان و ادب پارسی» حاصل بیش از 2 سال پژوهش و مطالعه 2 هزار صفحه از بیانات و نوشتارهای مقام معظم رهبری تا آبان‌ماه سال 1394 است. موضوعی که برای کتابتان انتخاب کرده‌اید، موضوعی بدیع و تازه است. چطور شد که به فکر انجام چنین پژوهشی افتادید؟ برای جمع‌آوری و تدوین این اثر چه مدت، وقت گذاشتید؟ از مدت‌ها قبل و ضمن فعالیت‌های پژوهشی، این نکته نظرم را به خود جلب کرده‌بود که در انتشار دیدگاه‌های مقام معظم رهبری، توجه چندانی به نظرات ایشان در عرصه ادبیات، نمی‌شود. به این معنا که بیشتر تلاش‌ها و کوشش‌ها بر انتشار آرای فقهی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی رهبر انقلاب متمرکز است و با وجود سابقه دیرینه ایشان در اظهار نظر و دلبستگی به مباحث ادبی، تا کنون پژوهش و تحقیقی در این زمینه انجام نگرفته است. می‌دانید که علاقه و تعلق خاطر مقام معظم رهبری به ادبیات، به سال‌ها پیش از انقلاب و به جلسات «انجمن ادبی فردوسی» باز می‌گردد که در منزل مرحوم سرگرد «نگارنده» برگزار می‌شد. باید توجه داشته باشیم که در علاقه مقام معظم رهبری به مباحث ادبی، افزون بر طبع لطیف و گوهرشناس ایشان، محیط شاعرپرور خراسان نیز، تأثیرگذار بوده‌است. خطه خراسان، از روزگاران قدیم تا امروز، زادگاه و پروراننده شاعران و سبک‌های شعری بوده است. هنوز هم، شاعران خراسانی جایگاه برجسته‌ای در عرصه شعر و مباحث ادبی دارند. با توجه به این توضیحات و با عنایت به این‌که اشارات و دیدگاه‌های مقام معظم رهبری در بیانات یا نوشتارهایشان نسبت به این موضوع، کم نیست، لازم بود پژوهشی جامع در این باره انجام شود و حاصل آن در اختیار علاقه‌مندان قرار بگیرد. بر همین اساس، حدود 4 سال پیش، پیشنهاد این کار را به دوستان ارائه دادم و پس از حدود 2 سال کار پژوهشی و مطالعه بیش از 2 هزار صفحه از بیانات و نوشتارهای رهبر معظم انقلاب، طی سال‌های پیش از پیروزی انقلاب اسلامی تا آبان‌ماه سال 1394، توانستم مجموعه‌ حاضر را در 260 صفحه و 7 فصل تدوین کنم و در اختیار علاقه‌مندان بگذارم. با این حال، در کتاب «امین زبان و ادب پارسی»، استناد و ارجاعی به بیانات یا نوشتارهای مقام معظم رهبری، پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، به چشم نمی‌خورد؟ بله، همین‌طور است. اما این به آن معنا نیست که بیانات و نوشتارهای ایشان در دوران پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، برای یافتن مباحث مربوط به ادبیات، بررسی نشده است. حقیقت آن است که بیانات و نوشتارهای پیش از انقلاب مقام معظم رهبری از نگاه بنده دور نبوده، اما نتوانستم از این بخش، حاصلی برای ارائه به دست آورم. به اعتقاد شما، زبان و ادبیات فارسی در جهان امروز، از چه جایگاهی برخوردار است؟ در روزگاری نه چندان دور، استفاده از زبان فارسی در گستره جغرافیایی بزرگی، معادل یک دهم مساحت کره زمین، رایج بود. از قسطنطنیه یا استامبول در ترکیه امروزی تا کلکته در هندوستان و مناطق مسلمان‌نشین چین، از ادبیات و واژه‌های فارسی استفاده می شد. هنوز هم اگر به برخی از این مناطق، مانند ایالت مسلمان‌نشین چین سری بزنید، برخی وا‌ژه‌ها، مانند «نماز دیگر»، «نماز خفتن» و ... متداول است و کاربرد دارد. در غرب نیز، دوستداران زبان فارسی کم نیستند و شما می‌توانید استادان و پژوهشگران برجسته زبان فارسی را در فرانسه، انگلیس، آمریکا و کانادا بیابید و ملاقات کنید. بنابراین، چه در گذشته و چه اکنون، افتخار ما، بهره‌مندی از زبانی زنده، پویا، پرتوان و تأثیرگذار است. زبان فارسی، افزون بر ویژگی‌های ممتازش، مانند آهنگین و گوش‌نواز بودن، از لحاظ محتوایی نیز، بسیار غنی است. بسیاری از اندیشمندان و نیز پژوهشگران عرصه زبان و ادب فارسی درباره پرمحتوا بودن ادبیات فارسی سخن گفته‌اند. لطفاً برای خوانندگان، کمی از جزئیاتی بگویید که سبب غنای ادبیات فارسی و تثبیت جایگاه آن در جهان شده است. ببینید؛ زبان فارسی از پشتوانه پرگوهری همچون ادبیات فارسی برخوردار است؛ ادبیات فارسی، گنجینه‌ای با سابقه تاریخی هزار و دویست‌ساله است. این گنجینه تاریخی معرفی کننده دانشمندان فرهیخته و بزرگ ماست که هر کدام، گوهر نابی در دریای دانش و معرفت هستند. آثار بزرگانی همچون سعدی، حافظ و فردوسی، مشحون از معارف نابی است که بشر امروز بسیار به آنها محتاج است. مقام معظم رهبری در رهنمودهایشان، همواره بر بهره‌مندی از سبک زندگی اسلامی- ایرانی تأکید کرده‌اند؛ نمادها و جلوه‌های مهم این نوع سبک زندگی را می‌توان در آثار مکتوب اندیشمندان فارسی‌زبان، به خوبی یافت و از آنها استفاده کرد. همین گنجینه‌ای که از آن غافل شده‌ایم و صرفاً با نگاه هنر و ادبیات یا نقد علمی به آن نگاه می‌کنیم، اقیانوسی از معارف الهی و آگاهی‌های اجتماعی و دینی در اختیار ما می‌گذارد که می‌تواند در شرایط کنونی، بسیار کارساز باشد. به اعتقاد من، بخش مهمی از انگاره‌های مربوط به سبک زندگی را، می‌توان از متون ادبی فارسی، استخراج کرد. در فصل دوم کتاب، مقابله با آسیبی را که به زبان فارسی، طی یک قرن گذشته و بر اثر نفوذ فرهنگ بیگانه، وارد شده است، به عنوان یکی از دغدغه‌های مقام معظم رهبری مطرح کرده‌اید. راهکارهای ایشان برای جلوگیری از گسترش آسیب و رفع مشکلاتی که پیش از این ایجاد شده است، چیست؟ رهبر انقلاب چه مسئولیتی برای فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی، در این عرصه قائل هستند؟ به طور کلی در این کتاب، به دو مبحث از دیدگاه مقام معظم رهبری در حوزه زبان و ادبیات فارسی توجه شده است: نخست، استحکام از درون و دوم، گسترش در بیرون. به این معنا که ما، به عنوان صاحبان و متکلمان به زبان فارسی، ابتدا باید آن را از ناراستی‌ها – اعم از اشکالات موجود در دستور زبان، واژگان و ساختارهای کلامی – بپیراییم و سپس، در راه گسترش این زبان در جهان، بکوشیم. خوشبختانه، از مدت‌ها پیش، ساز و کار این امر در کشور پیش‌بینی شده است. فرهنگستان وظیفه مهم استوار کردن زبان فارسی و پالودن آن از ایرادها را برعهده دارد و همزمان، بنیاد سعدی در بخش گسترش زبان فارسی در خارج از کشور، فعالیت می‌کند. البته در این میان، کاستی‌ها و چه بسا، کوتاهی‌هایی نیز به چشم می‌خورد، اما به نظر من شالوده و اساس این کار، صحیح ریخته شده‌است. برداشت بنده از مجموع بیانات رهبر معظم انقلاب این است که ایشان به فرهنگستان امیدوارند. راهکارهایی که رهبر معظم انقلاب برای ارتقای آگاهی عمومی نسبت به ادبیات فارسی و مفاخر آن ارائه داده‌اند، متعدد و فراوان است و شما هم، در کتاب «امین زبان و ادب پارسی»، به خوبی آنها را مورد توجه قرار داده‌اید. درباره این راهکارها، توضیح دهید. اجمالاً باید بگویم که رهبر انقلاب، به ساخت واژه از درون زبان عنایت دارند. همچنین، ایشان به موضوع واژگان محلی برای به کارگیری در سطح ملی اشاره کرده‌اند. به نظر من، ما در این دو عرصه تلاش درخور و وافری نکرده‌ایم. البته رهبر انقلاب به موارد دیگری نیز در این باره اشاره کرده‌اند که علاقه‌مندان را برای آگاهی بیشتر، به متن کتاب ارجاع می دهم. اگر نگاهی به بیانات مقام معظم رهبری بیندازیم، مشاهده می‌کنیم که ایشان، به مناسبت‌های مختلف، درباره نویسندگان و حتی، مترجمان برجسته کشور، اظهار نظرهای کارشناسانه‌ای کرده‌اند. شما در فصل چهارم کتاب «امین زبان و ادب پارسی»، به برخی از این اظهار نظرها اشاره کرده‌اید. وقتی نگاهی به فهرست این نویسندگان و مترجمان می اندازیم، جای برخی اسامی مانند مرحوم «محمد قاضی» و ... خالی است. آیا در انتخاب افراد، ویژگی‌های خاصی را مد نظر داشته‌اید؟ همان‌طور که اشاره کردید، عنایت و توجه مقام معظم رهبری به فرهیختگان، نویسندگان و نخبگان، بیش از این‌هاست. اما، در تدوین کتاب، هم باید حجم آن لحاظ می‌شد و هم افراد دارای صلاحیت و قابلیت برگزیده می‌شدند. به هر حال، در انتخاب این افراد، موارد متعددی لحاظ شده است؛ هرچند من درپی مطرح کردن یا خط کشیدن روی اسم شخص خاصی نبوده‌ام. هدف اصلی از آوردن اسامی در کتاب، تنها ارائه نمونه است، نه چیز دیگر. به دیگر سخن، مبنای کار ما این نیست که در متن کتاب به تمام افرادی که مورد توجه و عنایت مقام معظم رهبری قرار گرفته‌اند، اشاره کنیم.∎​