بیشتر عوامل مهمی در شکل گیری یک اثر هنری تاثیر گذار هستند. خصوصاً در شرق این عوامل مطرح است. این عوامل به سه دسته تقسیم می شوند: یکی نقش دین در شکل گیری اثر هنری و دیگری سابقه تاریخی و سنت ها و عامل سوم طبیعت و فضایی که هنرمند در آن زندگی می کند.
در مورد طبیعت و فضا، پژوهش و تحقیق جدی صورت نگرفته است. در طول تاریخ می توان به ابن خلدون به عنوان اولین کسی که در این مورد به صورت علمی پرداخته و آن را مد نظر قرار داده، اشاره کرد. ابن خلدون در آثارش به تاثیر طبیعت و طبع هنرمند در خلق آثار به صورت مبسوط اشاره کرده است.
اما نیک می دانیم که طبیعت بر روح و روانی که فرد در آن زندگی می کند، تاثیر می گذارد. به همین دلیل، طبیعت در شرق که از گستره پهناوری نیز برخوردار است، به طبیعت اهمیت فوق العاده داده اند. این اهمیت را ما هم در تاثیر بر روحیه هنرمند و هم در آثار هنری که ارائه می دهند، مشاهده کنیم. اگرچه در برخی از مناطق به طبیعت توجه دارند و طبیعت را بالاتر از خود انسان در آثارشان ذکر می کنند.
برخی از هنرمندان با بسیاری از باورهای فلسفی و دینی آشنایی و دغدغه خاطر دارند و سعی می کنند این مسائل را با نگاه هایی که به طبیعت دارند، بیامیزند و از درون آن به خلق آثار هنری اقدام کننند. لذا این سه عاملی که مطرح کردم، به خصوص دین و مذهب، مهمترین عامل برای شکل دهی هنر شرق است.
حتی هنر ایران در قبل از باستان، همیشه از عنصر دین تأثیر مهمی در شکل گیری اثر هنری داشته است. هنر ایرانی را اغلب هنری تجریدی توصیف کرده اند. در این نوع از هنر، هنرمند با توجه به آداب و سلوکی که برای خود قائل است، آثار هنری را خلق می کند که بازنمایی طبیعت و به نوعی نمادین و سمبولیک است.
این هنرها که در ارتباط با دین هستند، از طریق تجرید به مفهومی خاص می رسند. به همین دلیل، آثار هنر اسلامی به صورت نمادین مطرح می شود. عده ای از هنر مندان شرقی به بیراه ای که رفتند، این است که تصور می کنند اسلام هنر تصویر را منع کرده است؛ در حالی که به بن مایه های هنر اسلامی توجه نکرده اند.
در عصر مدرن، بسیاری از این مرزها در هم کوبیده و از بین رفت و حتی باورها به کنار گذاشته شده و از این نگرش ها عبور کردند و به مفاهیم جدیدی رسیدند. از زمانی که ما با مدرنیسم آشنا شدیم، بسیاری از آن اصول و مراتبی که در آثار هنری از آن استفاده می کردیم را کنار گذاشتیم و مجذوب هنر غرب و مدرنیسم شدیم.
در حالی که هنر ایرانی ها و فرهنگ ایرانی ها یکسری شاخصه ها و جذابیت هایی دارد که خودشان را به طریقی نشان می دهند و همین باعث شده که هنر مطرحی داشته باشند. در هنر ایرانی و نگاهش به طبیعت در دوران های مختلف، انتقطاعی صورت گرفته است.
ایران با توجه به وضعیت جغرافیایی، بین دو تمدن بزرگ قرار دارد و این تمدن با چنین عظمتی، وقتی که با یک تمدن جدید برخورد می کند، با مبانی آن تمدن آشنا می شود و سعی در بازتولید آن مبانی است؛ اما در هنر مدرن، ما چنین رویکردی را اتخاذ نکردیم.

code