بابك احمدي
تالار وحدت صبح روز گذشته، يكشنبه هفتم شهريورماه حال و هوايي متفاوت داشت. حالي كه خاطره تلخ بدرقه پيكر حميد سمندريان و محمود استادمحمد در گرماي تابستان را تداعي مي‌كرد. گرچه ساعت 9 صبح به عنوان زمان آخرين ديدار تعيين شده بود، از ساعات اوليه روز جمع پرشوري از اهالي تئاتر، سينما و تلويزيون همراه با مردم هنردوست، بي‌توجه به گرماي تابستان خود را به محل برگزاري مراسم رسانده بودند تا پيكر هنرمند نجيب و خوش‌نام عرصه تئاتر و سينما را راهي قطعه هنرمندان كنند.
امين تارخ: عزاي رشيد سينماي ايران، سوگ عظيمي است
امين تارخ، رييس انجمن بازيگران خانه‌سينما نخستين چهرهاي بود كه به سخنراني درباره رشيد تئاتر و سينماي ايران پرداخت. اين هنرمند صحبت‌هاي خود را با بيان اين جمله كه «به راستي زندگي تركيبي از جشن و عزا است» آغاز كرد و گفت: «جشن دريافت بزرگ‌ترين جوايز سينمايي و از آن طرف عزاي رفتن عباس كيارستمي. جشن عروسكي بچه‌هاي‌مان و از آن طرف «عزاي رشيد سينماي ايران» كه حقيقتا سوگ عظيمي است.» تارخ درخواست بازماندگان زنده‌ياد رشيدي براي برگزاري بدون تغيير جشنواره تئاتر عروسكي را نشاني از «مهري بزرگ از سوي رشيدي مهربان» توصيف كرد و ادامه داد: «به جرات مي‌گويم در هيچ مقطعي از تاريخ سينماي ايران اين حجم از اتفاقات خوش و ناخوش كنار هم نبوده و در حالي كه خوشي را مزه‌مزه نكرده بوديم بايد تلخي را بچشيم. داود رشيدي رفت ولي دنيايي از خلاقيت و سپاس هنرمندانه را باقي گذاشت. داود عزيز گفته بود «آمدم، ديدم و رفتم»، نه آنكه سزارگونه بگويد «آمدم، ديدم و پيروز شدم. » پيداست كه به پيروزي‌هاي بيشتري مي‌انديشيد، ليكن غمي در دل داشت.»
علي نصيريان: مي‌خواستم با تو روي اين صحنه باشم!
سخنران بعدي مراسم، يكي از دوستان و همكاران قديمي داوود رشيدي بود. علي نصيريان، ابوالفتح سريال «هزاردستان» كه بعد از حضور در جايگاه، هنرمند تازه درگذشته را چنين خطاب كرد كه «داوود! من هرگز نمي‌خواستم براي بدرقه تو به سفر آخرت به اين تالار بيايم. » او سپس با دست به سالن تالار وحدت اشاره كرد و ادامه داد: «مي‌خواستم با تو روي اين صحنه باشم.»
نصيريان از رشيدي به عنوان «يكي از ستون‌هاي استوار تئاتر جديد ايران» ياد كرد و ادامه داد: «منظورم از تئاتر جديد جنبش و نهضتي است كه توسط فارغ‌التحصيلان بازيگري در فرنگ در اواسط دهه 30 آغاز شد و در دهه 40 به ثمر رسيد. تئاتر معاصري كه براساس تئاتر مدرن دنيا بود. هنرمنداني همچون حميد سمندريان، پري صابري، داوود رشيدي و خجسته‌كيا آمدند به ما پيوستند و بدنه جديد معاصر تئاتر را غنا بخشيدند.»
اين بازيگر به نگاه متفاوت داوود رشيدي در انتخاب آثار نمايشنامه‌نويسان صاحبنام تئاتر جهان و معرفي نويسنده‌اي همچون «ساموئل بكت» به فرهنگ و ادب ايران اشاره كرد. نصيريان ادامه داد: «اجراي درخشان او از «در انتظار گودو» بلوايي به پا كرد و با معرفي ساموئل بكت هواي تازه‌اي در تئاتر ايران دميد، آن زمان اصلا كسي بكت را نمي‌شناخت.»
اين بازيگر كه دريافت نشان درجه يك هنري را در كارنامه خود به ثبت رسانده است از كارگرداني تئاتر به عنوان ممتازترين بخش فعاليت هنري داوود رشيدي ياد كرد. او همچنين ترجمه‌هاي داوود رشيدي را فراموش نكرد و گفت: «رشيدي كارهاي زيادي براي توسعه و پيشرفت تئاتر انجام داد و خدماتش در فرهنگ و هنر اين سرزمين بارز بود.»
جمشيد مشايخي: زمان حيات هنرمندان به يادشان باشيم
جمشيد مشايخي، رضا تفنگچي - خوشنويس سريال «هزار دستان» هنرمند بعدي بود كه در جايگاه حاضر شد و البته از غيبت افراد هنگام بيماري هنرمندان و سخنراني‌هاي «آنچناني» زمان درگذشت آنها به‌شدت انتقاد كرد. بازيگر سينمايي «شازده احتجاب» بيان كرد: «چرا زماني كه عزيزي در بين ما است راجع به او صحبت نمي‌كنيم؟ اصلا او را نمي‌بينيم و وقتي از دنيا مي‌رود آن وقت چه حرف‌ها و مطالبي مي‌شنويم، عجيب است.»
مشايخي در سخناني كنايه‌آميز ادامه داد: «زماني كه ايشان بيمار بود چطور كسي به سراغش نيامد؟ حالا چه فايده دارد بنده از ايشان تعريف كنم؟ اميدوارم قبل از اينكه كسي از دنيا برود از او ياد كنيم. فقط بگويم كه مي‌دانم خانم برومند در مدتي كه داوود رشيدي بيمار بود چقدر زجر كشيد؛ به همين دليل برايش احترام ويژه‌اي قايلم.»
علي مرادخاني، معاون هنري وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي هم در اين مراسم با تسليت به خانواده زنده‌ياد رشيدي براي روح اين هنرمند و محشور شدن با اولياي الهي دعا كرد.
داريوش فرهنگ كه فعاليت حرفه‌اي تئاتري خود را مديون داوود رشيدي و عضويت در گروه تئاتر «امروز» است، ابتداي صحبت‌هاي خود را به همكاري با اين هنرمند از سال 47 اختصاص داد. او گفت: «آن سال‌ها آقاي رشيدي نمايش «در انتظار گودو» را اجرا كرد كه بسيار هم سروصدا به‌پا كرد. روزي به پشت صحنه نمايش رفتم و خواستم مرا بپذيرد و بعدا به همراه مهدي هاشمي به گروه تئاتر «امروز» پيوستيم. او با مهرباني و بلندنظري ما را پذيرفت. دوست داشتم زمان حيات ايشان از من بخواهند درباره او صحبت كنم.»
حجت‌الله ايوبي از «شهرياران فرهنگ‌و هنر ايران» گفت
رييس سازمان سينمايي از جمشيد مشايخي، علي نصيريان، داوود رشيدي، رضا كيانيان و ديگر چهره‌هاي شاخص عرصه سينما و تئاتر با عنوان «شهرياران فرهنگ و هنر ايران» ياد كرد: «ما قدر همه شما را مي‌دانيم. مي‌دانيم كه اگر امروز ايران بوستان و لاله‌گون است به خاطر وجود شما و خون شهدا است. «آقاي داوود رشيدي» قدر شما را مي‌دانيم. نمي‌دانم اگر اين نسل و بزرگان فرهنگ و هنر نبودند از ايران، از اسلام و از ما چه نشاني باقي مي‌ماند. ما اين بناي باشكوه را مديون شما هستيم.» ايوبي سپس داوود رشيدي را خطاب قرار داد و چنين بيان كرد كه «همه ايران داغدار شماست» و در پايان به دليل آنچه «پذيرايي باشكوه و عظمت از اين گل سرسبد فرهنگ و هنر ايران» دانست به احترام برومند تبريك گفت.
احترام برومند: بدون رشيدي من هيچم
اما احترام برومند، همسر و ليلي رشيدي، فرزند زنده‌ياد داوود رشيدي آخرين سخنرانان اين مراسم بودند كه صحبت‌هاي سنجيده آنها و البته پيام متفاوتي كه همراه داشتند تشويق چندباره حاضران در مراسم بدرقه را در پي داشت. احترام برومند با اشاره به اينكه «قصد صحبت نداشتم اما واقعيت‌هايي وجود دارد كه بايد آنها را بيان كنم»، گفت: «همه به ما محبت كردند، دولتي و غيردولتي، خبرنگاران و روزنامه‌نگاران و همه مردم از شهرهاي دور و نزديك. آنها همه كار حاضر بودند انجام دهند، مثلا از يزد براي ما پسته بفرستند، از كرمان خرما و از رشت برنج. خيال همه شما راحت.»
اين هنرمند افزود: «شما به قدري خوب هستيد كه دولتمردان هم قطعا تحت تاثير شما قرار مي‌گيرند. وقتي مردم ما را دوست دارند دولتمردان هم مجبور مي‌شوند ما را دوست داشته باشند.»
همسر داوود رشيدي سپس با قدرداني از جمشيد مشايخي كه در صحبت‌هايش از او ياد كرده بود، بيان كرد: «من بدون داوود رشيدي هيچم. او بود كه سال‌ها زندگي ما را با آبرو، زحمت و كوشش اداره كرد.»
احترام برومند كه پيش از آغاز صحبت‌هايش بوسه‌اي نثار تابوت همسر خود كرد در بخش پاياني صحبت‌هاي خود با تشكر از رييس‌جمهور و ديگر افرادي كه پيام تسليت صادر كردند، خبر از يك پيام ويژه داد. او پيش از ادامه صحبت‌هايش بارها تاكيد كرد «من سياسي نيستم» و ادامه داد: «در كنار همه كساني كه پيامي صادر كردند، رييس‌جمهور اصلاحات هم پيام فرستاد. ايشان براي ديدن داوود رشيدي به منزل ما آمد. اينكه مي‌گويم به خدا سياسي نيست. من از پيام همه تشكر مي‌كنم اما چون پيام ايشان در جايي منتشر نشده حق‌شان را ادا و در اينجا تشكر مي‌كنم.»
بخش پاياني مراسم به صحبت‌هاي ليلي رشيدي اختصاص داشت كه ابتدا از طرف خود، برادر، مادر و ديگر اعضاي خانواده‌اش از همه تشكر كرد و سپس متن پيام رييس دولت اصلاحات را كه در تاريخ پنجم شهريورماه نوشته شده براي حاضران خواند كه دوباره با تشويق همراه شد.
مراسم ترحيم اين هنرمند فقيد روز سه‌شنبه در مسجد جامع شهرك غرب و روز جمعه ساعت 16 در مسجد بلال سازمان صداوسيما برگزار خواهد شد.
از جمله هنرمندان و مسوولان حاضر در مراسم مي‌توان به علي نصيريان، جمشيد مشايخي، ليلا حاتمي، مريلا زارعي، اكبر زنجان‌پور، مسعود فروتن، محمد سرير، زري خوشكام، بهمن فرمان‌آرا، خسرو سينايي، رضا كيانيان، بيژن امكانيان، سيروس الوند، هادي مرزبان، جعفر والي، پرويز پورحسيني، فاطمه معتمدآريا، صديق تعريف، قطب‌الدين صادقي، علي مصفا، عبدالله اسكندري، داريوش ارجمند، پوري بنايي، داريوش فرهنگ، پرستو گلستاني، حبيب رضايي، ليلي گلستان، نصرت‌الله وحدت، آهو خردمند، جعفر پناهي، عليرضا خمسه، ويشكا آسايش، پانته‌آپناهي‌ها، ماني حقيقي، سعيد اسدي، فرهاد توحيدي و حسين فريدون، دستيار ويژه رييس‌جمهور، مديركل هنرهاي نمايشي، معاون امور هنري، حجت‌الله ايوبي، رييس سازمان سينمايي، احمد مسجدجامعي، عضو شوراي اسلامي شهر تهران، عبدالعلي علي عسگري رييس جديد سازمان صدا وسيما، عليرضا تابش مديرعامل بنياد سينمايي فارابي اشاره كرد.
∎