صاحب‌خبر - امید صادرات به ارز تک نرخی
هرم نظام پولی کشور، ساخت پیچیده و پردیتایی دارد، هرمی که بسیاری از روابط آن را جاده های دو طرفه تشکیل می دهد و حجم بسیار زیادی از داده های اطلاعاتی بصورت مستمر در حال نقل و انتقال در این جاده دو طرفه است. داده هایی که استفاده از همه آنها در تحلیل دقیق و جزیی نگر مقدور نیست و با استفاده غیرموضوعی از آن، نمی توان فعالیت های نظام بانکی را به سهولت و با دقت مناسب بررسی کرد، بازار ارز به عنوان یکی از مهمترین فعالیت های نظام پولی هر کشور از این قاعده مستثنی نیست.
در بررسی فعالیت نظام پولی، در هر بازه زمانی با حجم بسیار زیادی از اطلاعات مواجه هستیم، اطلاعاتی که از دوره پشت سر گذاشته شده نظام پولی و دست آوردهای آن، تا فرصت های پیش رو و برنامه های طراحی شده برای حصول نتیجه حداکثری را شامل می شود. لذا بررسی عملکرد نظام پولی کشور باید در برش های کوتاه از حیث زمان و همینطور بصورت موضوعی صورت بگیرد.
از این رو و با توجه به اهمیت نرخ ارزهای مختلف در بازار پول ایران و همچنین تاثیر مستقیم آن بر سودآوری صادرات و واردات کشور بررسی وضعیت ارزهای مختلف در این بازار، در بازه های زمانی کوتاه ناگزیر بنظر می رسد.
بانک مرکزی دیروز (یکشنبه) نرخ ۳۹ ارز عمده را طبق معمول همیشه اعلام کرد که پس از چند روز و به دلیل تعطیلی بازارهای جهانی، همگی نسبت به روز قبل از آن ثابت بودند.
در این گزارش هر دلار آمریکا 31 هزار و 200 ریال، هر پوند انگلیس 40 هزار و 986 ریال و هر یورو 34 هزار و 929 ریال در شبکه بانکی قیمت گذاری شده است. فرانک سوییس 31,896 ریال، کرون سوئد 3,678 ریال، کرون نروژ 3,767 ریال، کرون دانمارک4,691 ریال، یکصد ین ژاپن 30,637 ریال، دلار کانادا 23,986 ریال، راند آفریقای جنوبی 2,173 ریال،لیر ترکیه 10,566 ریال، یکصد دینار عراق 2,640 ریال، دلار استرالیا 23,593 ریال، دلار سنگاپور 22,960 ریال، یوان چین 4,675 ریال، یکصد بات تایلند 90,003 ریال، رینگیت مالزی7,729 ریال و یک هزار وون کره جنوبی 27,790 ریال ارزش گذاری شدند.
این ها نرخ های رسمی ارز در ایران است، نرخی که بصورت روزانه و از سوی بانک مرکزی اعلام می شود. المانیتور در گزارشی به تحلیل بازارهای ارز ایران پرداخت و نوشت: در حال حاضر دو نرخ ارز در ایران وجود دارد. نرخ رسمی و نرخ بازار آزاد. هر دلار آمریکا در بازار آزاد به قیمت بالای 35 هزار ریال و با نرخ رسمی حدود 31 هزار ریال به فروش می رسد. ولی الله سیف، رئیس کل بانک مرکزی ایران اعلام کرده برای کمک به تقویت رشد اقتصادی قصد دارد نرخ ارز را قبل از پایان سال جاری یکسان سازی کند. اگر این امر محقق شود، این اقدام گام مهمی به سمت شناورسازی ریال و پایان دادن به کنترل دولتی بر بازار ارز خواهد بود. ایران مدت هاست تلاش می کند نرخ ارز را یکسان سازی کند، اما پایان دادن به نظام ارزی دو نرخی کار چندان آسانی نیست.
آسان نبودن اما دلیل کم تحرکی دولت در این موضوع نشده است. بانک مرکزی از سال آغازین دولت یازدهم، با تلاش مداوم سعی در تثبیت قیمت ارز داشته است. تلاشی که با سختی های زیادی خصوصا در دو سال آغاز دولت همراه بود. مشکلات عدیده نظام بانکی، مسیر دست یابی به اهداف را نیز سخت کرده بود. وجود ضعف های شدید ساختاری ، قانونی، کمبود نقدینگی، سرمایه های سوخت شده یا فریز شده بانک ها به دلیل ورود آنها به بنگاه داری، در کنار تحریم های بین المللی دستیابی به هر هدفی را در کوتاه مدت به غیر ممکن نزدیک کرده بود.
با این حال بانک مرکزی با تلاش و پیگیری مستمر نرخ ارز را به ثبات قابل قبولی رسانده است. این ثبات اما طی روزهای اخیر و با افزایش قیمت برخی از ارزهای مهم، به کم شدن فاصله نرخ ارز دولتی و نرخ ارز آزاد ختم شده است. افزایشی که رییس شورای کانون صرافان افزایش تقاضای سفرهای خارجی را دلیل اصلی آن می داند. سعید مجتهدی دیروز (یکشنبه) در گفت وگویی با ایرنا با اشاره به تداوم نرخ دلار در سطح بالاتر از سی و پنج هزار ریال در روزهای گذشته و عبور یورو از مرز 40 هزار ریال در بازار آزاد افزود: شهریور ماه همواره جزو ماه های پرتراکم مسافرت های خارجی برای ایرانیان است و در این موضوع، نقش تقاضای مسافران برای ارز پر رنگ است؛ به طوری که از ابتدای تابستان شاهد صعود ارزش دلار به بالای 35 هزار ریال به دلیل افزایش تقاضا بودیم.
وی یادآور شد: همواره در ماه هایی همچون رمضان، محرم و صفر، به دلیل کاهش تقاضای سفر ایرانیان، نرخ ارزهای اصلی از جمله دلار و یورو فروکش کرده و با کاهش مواجه می شود.
به گفته مجتهدی، به تبع افزایش قیمت دلار، انتظار می رود قیمت یورو نیز افزایش یابد؛ به طوری که نرخ برابری یورو در برابر دلار که در هفته گذشته 1.1 بود، با افزایشی سه درصدی در این هفته به 1.13 رسیده است. وی همچنین با بیان اینکه در روزها و هفته های گذشته اتفاق سیاسی خاصی را در سطح جهان شاهد نبودیم که بر نرخ ارزهای اصلی تاثیرگذار باشد، ضمن اشاره به نتایج همه پرسی خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا و کودتای نافرجام ترکیه، این موضوع را صرفا در سقوط چشمگیر نرخ پوند و لیر ترکیه موثر دانست.
وی یادآور شد: نرخ پوند این روزها کماکان در حد و اندازه روزهای پس از اجرایی شدن برگزیت تثبیت شده، اما لیر ترکیه که در ایام کودتا سقوط کرده بود، با تقویت سیستم حکومتی این کشور دوباره به روزهای پیش از کودتا بازگشته است. در مطلبی که در تسنیم منتشر شده است به بررسی الزامات پیش روی ایران برای یکسان سازی ارز اشاره شده: در این تحلیل خاطر نشان شده که به رغم چالش های فراوان، فشار زیادی به نفع یکسان سازی نرخ ارز وجود دارد. بر اساس مطالعه ای که اخیرا توسط اتاق بازرگانی تهران صورت گرفته، ایجاد یک نرخ ارز صحیح برای یکپارچه ساختن اقتصاد ضروری است. با این حال این مطالعه 3 دلیل را برای پایان نیافتن نوسانات در بازار ارز در دوره پسابرجام بر می شمارد. اولا، نرخ ارز یک متغیر اقتصادی کلان است، از این رو، آشفتگی آن انعکاس واقعیت های اقتصادی است. ثانیا، نرخ ارز تا حد زیادی وابسته به قدرت پول ملی در برابر ارزهای ملی سایر کشورهاست. ثالثا، مسئولان نمی توانند نوسانات بازار ارز را از ناظران پنهان نمایند.
این مطالعه همچنین خاطرنشان می سازد که هیچ کشوری نتوانسته به صورت موفق در دوره ای طولانی یک سیستم ارزی چند نرخی را پابرجا نگه دارد. این به دلیل تاثیرات نامطلوب اختصاص غیربهینه منابع کمیاب و محدود است. این مطالعه استدلال می کند که ادامه سیاست فعلی ارزی می تواند منجر به کاهش بهره وری در تولید و مصرف، بالا رفتن فعالیت های احتکاری در بازارعرضه و رانت خواری شود و سبب تضعیف بخش خصوصی و تقویت بخش دولتی در دراز مدت گردد.
با توجه به شرایط فعلی اقتصادی و لغو تحریم های بانکی، اگر نرخ ارز به شکلی صحیح یکسان سازی شود، مزیت هایی، نه در کوتاه مدت، بلکه در دراز مدت خواهد داشت. برای مثال، یکسان سازی نرخ ارز به افزایش تقاضا برای کالاهای داخلی در داخل و خارج از کشور کمک خواهد کرد و از این طریق موجب گسترش صادرات غیرنفتی خواهد شد. با یکسان شدن نرخ ارز که احتمالا سبب ارزان تر شدن ریال خواهد شد، قدرت رقابتی کالاهای تولید داخل در بازار های خارجی بالاتر می رود. بر اساس مطالعه اتاق بازرگانی تهران، تاثیر فوری یکسان سازی نرخ ارز کاهش 12 درصدی ارزش ریال در کوتاه مدت و افت 31 درصدی در درازمدت خواهد بود.∎