صاحب‌خبر - قراردادهای جدید نفتی، اسفندماه سال 92، با هدف ایجاد جذابیت و جذب سرمایه و تکنولوژی خارجی برای توسعه میادین پرریسک و مشترک رونمایی شد. البته نفتی ها هیچ گاه نگفتند که از این مدل قراردادی برای میادین کم ریسک و مستقل استفاده نخواهند کرد بلکه فقط از اولویت داشتن میادین مشترک، پرریسک و دریایی سخن گفتند. البته منتقدان پیچیدن یک نسخه برای میادین متنوع نفتی کشور را ناصواب می دانستند. بحث محوری این است که ممکن است برخی میادین پرریسک حتی با این قراردادهای جذاب هم شرکتی را جذب نکند و از آن مهم‌تر اینکه بسیاری از میادین کم ریسک کشور نیازی به این میزان جذابیت ندارد. اما طراحان و شرکت ملی نفت با این استدلال که«نمی‌توان خارجی ها را با مدل های گوناگون گیج کرد» بر طراحی و استفاده از یک مدل واحد قراردادی اصرار ورزیدند،تا اینکه سرانجام بعد از انتقادات گسترده وزارت نفت فقط پذیرفت که از سایر مدل‌های قراردادی نیز در کنار IPC استفاده کند؛ البته بدون هیچ قیدی در مورد محل استفاده از هر نوع مدل قراردادی.در مورد این که استفاده از این مدل‌های جذاب برای میادین کم ریسک کشف شده و خشکی (green and onshore)، حتی برای میادین مشترکی چون آزادگان و یادآوران، غیرضروری است و منافع ملی را مخدوش می‌کند قبلا سخن گفته ایم. اما اکنون درباره روی دیگر قصه سخن می گوییم. آنجا که IPC در جذب سرمایه و تکنولوژی خارجی ها ناتوان است؛ میادین پرریسک، عمیق و مشترک دریایی و حتی خشکی و مخصوصا پروژه های ازدیاد برداشت. این ناتوانی دو علت دارد؛ اول این که قراردادهای نفتی با تمام جذابیت هایش هنوز برای کشاندن خارجی ها به خلیج فارس و کار در شرایط پرریسک برخی میادین (که عمدتا قبلا توسعه یافته اند و اکنون برای «بهبود ضریب برداشت» نیاز به سرمایه و تکنولوژی دارند) کافی نیست. مثلا خیلی بعید است شرکتی برای پروژه های اکتشاف مناطق مرکزی یا توسعه میادین دریای خزر در قالب IPC با شرکت نفت وارد همکاری شود. اما نکته دوم و مهم تر مربوط به گزینه هایی است که وزارت نفت مقابل خارجی ها قرار می دهد. مجموعه عظیمی از میادین کم ریسک و آماده توسعه غرب کارون در لیست واگذاری وزارت نفت آن چنان خودنمایی می‌کند که همه نگاه ها را به خود جلب می کند. لذا اگر قرار است 5 یا 6 شرکت خارجی طی این سال ها به ایران بیایند تا وقتی که در غرب کارون برایشان جا باشد جای دیگری نخواهند رفت. مخصوصا که علاوه بر میدان قراردادها هم بلندمدت و جذاب است. لذا خود وزارت نفت با ارائه سبد بزرگی از پروژه ها راه را برای استفاده از قراردادهای جذاب IPC در توسعه میادین پرریسک دریایی و پروژه های ازدیاد برداشت می بندد.شاید به همین دلیل است که رئیس شرکت ملی نفت از حالا درباره پروژه هایی صحبت می کند که متقاضی ندارند و برای جذب یک شرکت به آنها مجبور به ترک تشریفات است. شاید این موضوع اولین نشانه از تکرار شکست بیع متقابل در پیشرفت پروژه های ضروری شرکت نفت است. آنجا که خارجی ها در دوره قراردادهای بیع متقابل میادین جذاب و مستقل چون دارخوین و بلال و . . .را به میادین پیچیده و مشترک فرزام و نصرت ترجیح دادند و شرکت نفت برای خالی نبودن عریضه، این میادین مشترک را به صورت تکلیفی به یک شرکت ایرانی (پتروایران) واگذار کرد؛ واگذاری که منجر به هیچ توسعه ای در این میادین نشد. اگر اکنون نیز مثل آن روزها در کنار پروژه های ضروری و پرریسک، میادینی جذاب و کم ریسک را در ویترین خود قرار دهیم نباید در واماندن وزارت نفت از اولویت هایش و دوری کشور از منافعش شک کرد.∎​