رهنمودهای رهبر معظم انقلاب اسلامی نکات مهمی را به عنوان اولویت‌ها و فوریت‌های دولت یازدهم برشمردند که هر یک از آنها باید توسط مجموعه مربوط پیگیری و دنبال شود. اما در این میان برخی رهنمودها حالتی پایه و فراگیر دارد که بنظر می‌سد هم هیئت دولت و هم دیگر فعالین اثرگذار جامعه نیز باید بدان توجه ویژه نمایند.
یکی از نکات قابل تاملی که معظم له بدان تاکید داشتند، توجه به ضرورت گفتمان سازی و اهمیت آن است. معظم له در طول سال‌های اخیر بارها بر ضروت این امر تاکید داشته و آن را لازمه موفقیت بسیار از اولویت‌ها و برنامه‌های کشور دانسته اند. معظم‌له در آخرین دیدارشان با هیئت دولت فرمودند: «نکته‌ی چهارم، گفتمانسازی است؛ ببینید در صحبتهای آقای دکتر ستّاری، بر مسئله‌ی علم و اقتصاد دانش‌بنیان و شرکتهای دانش‌بنیان و مانند اینها تکیه شد و تأکید شد - بعضی دوستانِ دیگر هم اشاره کردند - این ناشی از یک گفتمان ده دوازده ساله است. یعنی وقتی که بحث شکستن خطوط مقدّم علمی و نهضت نرم‌افزاری و تولید علم مطرح میشود، دنبال میشود، گفته میشود در دانشگاه‌ها و تبدیل به گفتمان میشود، نتیجه این میشود که بنده گاهی اوقات که اینجا می‌نشینم و مثلاً مجموعه‌ی دانشگاهی - چه دانشجو، چه استاد - می‌آیند، می‌بینم همان حرفهایی را که ما مثلاً گفتیم، اینها دارند همان حرفها را به عنوان مطالبه بیان می‌کنند؛ این میشود گفتمان، این گفتمان است، این خوب است؛ وقتی این‌جور شد، آنوقت این پیشرفتهای علمی پیش می‌آید. ما امروز در مسائل فضایی، در مسائل هسته‌ای، در نانو، در فنّاوری زیستی و دیگر موارد گوناگون، پیشرفتهای زیادی داریم، پیشرفتهای مهمّی داریم؛ این پیشرفتها ناشی از همین گفتمانسازی است. وقتی گفتمانسازی شد، آنوقت همه به این فکر خواهند افتاد، یعنی در همه یک انگیزه‌ای به وجود می‌آید؛ کأنّه یک جادّه‌ی وسیع و یک بزرگ‌راهی به وجود می‌آید که همه میل می‌کنند از این بزرگراه حرکت کنند؛ بنابراین گفتمانسازی خیلی مهم است. البتّه با تکرار کلمه‌ی «اقتصاد مقاومتی» گفتمانسازی نمی‌شود، نباید کاری کرد که این کلمه حرف را همین‌طور این قدر تکرار کنیم که از دهن بیفتد؛ نه، بلکه با تبیین و با توضیح و مانند اینها بیان بشود.»[1]
تاکید ایشان در باب ضرورت گفتمان سازی را می‌توان در ذیل مباحثی چون اقتصاد مقاومتی، جنبش نرم افزاری، نقشه جامع علمی کشور، الگوی اسلامی - ایرانی پیشرفت، دهه پیشرفت و عدالت، ایستادگی و مقاومت و ... نیز مشاهده نمود. ایشان پیش از این با تاکید بر اینکه «گفتمانسازی در خصوص اقتصاد مقاومتی و تبدیل آن به یک گفتمان عمومی، بسیاری از مشکلات را بر طرف و کارها را تسهیل خواهد کرد.»[2] در بند 21 ابلاغ سیاست‌های کلی «اقتصاد مقاومتی» نیز بر «تبیین ابعاد اقتصاد مقاومتی و گفتمان سازی آن بویژه در محیط‌های علمی، آموزشی و رسانه‌ای و تبدیل آن به گفتمان فراگیر و رایج ملی.»[3] تاکید ورزیدند. معظم‌له لازمه‌ی تحقق الگوی اسلامی - ایرانی پیشرفت و رسوخ آن در میان نخبگان را گفتمانسازی آن در جامعه دانسته و بر این تاکید دارند که باید از طریق گفتمانسازی و بهره‌گیری از دیدگاه‌های نخبگان و صاحب‌نظران، و با صبر و حوصله، الگویی فاخر، مستحکم و ارزشمند تدوین شود. [4]
اهمیت گفتمان سازی در نگاه ایشان از آن جهت است که اگر می‌خواهیم یک خواسته‌ای تحقّق پیدا کند، قدم اوّل این است که این خواسته را به‌صورت یک گفتمان پذیرفته شده در بیاوریم.[5] به واقع اگر تفکری به صورت گفتمان در آمد، اجرای آن دیگر کار دشواری نیست.[6] در نگاه ایشان گفتمان یعنی یک مفهوم و یک معرفت در برهه‌ای از زمان در یک جامعه همه‌گیر بشود.[7] در حقیقت گفتمان یعنی باور عمومی؛ یعنی آن‌چیزی که به صورت یک سخنِ مورد قبول عموم تلقی بشود، مردم به آن توجه داشته باشند.[8] از این منظر گفتمان یک جامعه مثل هواست، همه تنفسش می‌کنند؛ چه بدانند، چه ندانند؛ چه بخواهند، چه نخواهند.[9]
در این نگاه گفتمان با گفتن حاصل میشود؛ با تبیینِ لازم - تبیین منطقی، تبیین عالمانه و دور از زیاده‌روی‌های گوناگون - حاصل میشود؛ با زبان صحیح، با زبان علمی و منطقی و با زبان خوش، بایستی این مطالب را منتقل کرد.[10] به همین خاطر است که معظم‌له در جمع طلاب و روحانیون چنین یادآوری می‌کند که: «تبلیغ باید جریان ساز باشد، تبلیغ باید گفتمان ساز باشد، تبلیغ باید فضا ایجاد کند؛ گفتمان ایجاد کند. گفتمان یعنی یک مفهوم و یک معرفت همه‌گیر بشود در برهه‌ای از زمان در یک جامعه. آنوقت، این میشود گفتمان جامعه. این، با کارهای جدا جدای برنامه‌ریزی نشده، حاصل نخواهد شد؛ این کار احتیاج دارد به برنامه‌ریزی و کارِ فعال و مثل دمیدن پیوسته‌ی در وسیله‌ی فشاری است که میتواند آب یا مایه‌ی حیات یا هوا را به نقاط مختلفی که مورد نظر است، برساند. باید دائم با این دم دمید، تا این اشتعال همیشه باقی بماند. این کار هیچ نباید متوقف بشود و به برنامه‌ریزی احتیاج دارد.» [11]
حکیم فرزانه انقلاب اسلامی گفتمانسازی را وظایف دستگاه‌های فرهنگی و در میان نیروهای اجتماعی، وظیفه فرهیختگان کشور اعم از روحانیون و دانشگاهیان و جوانان و دانشجویان می‌داند و تصریح دارند که در این امر نقش رسانه‌ها و بالخصوص نقش روحانیون و نقش بزرگان و اساتید دانشگاهی حتماً نقش بارز و مهمی است.[12] معظم‌له در کلامی می‌فرماید: «دانشجو گفتمان‌ساز است. شما وقتی که یک آرمانی را دنبال می‌کنید، می‌گویید، تکرار می‌کنید و بجد پای آن می‌ایستید، این یک گفتمان در جامعه ایجاد می‌کند، این موجب تصمیم‌سازی میشود؛ زیدِ تصمیم‌گیر در فلان مرکز تصمیم‌گیری مدیریت کشوری، وقتی که یک چیزی به‌عنوان یک گفتمان درآمد، مجبور میشود دنبال بکند.»[13] رهبری انقلاب از رسانه‌ملی نیز می‌خواهد که به‌وسیله‌ی برنامه‌های خوب و برنامه‌سازی‌های خوب، گفتمان‌های مورد نیاز جامعه را تامین و تضمین کند.[14]
با این احوال باید برای فراگیری مفاهیم ارزشی و مترقی و تبدیل آنان به مطالبات عمومی و گفتمانی فراگیر تلاش کردد و آن را فریضه‌ای برای اصحاب رسانه و همه آنهایی که تریبونی در اختیار داشته و توانایی قلم و بیان دارند، دانست.
پی نوشت ها:
[1] . (3/6/95)
[2] . (6/12/92)
[3] . (29/11/92)
[4] . (14/12/91)
[5] . (13/4/94)
[6] . (14/10/90)
[7] . (22/9/88)
[8] . (15/12/92)
[9] . (14/10/90)
[10] . (15/12/92)
[11] . (22/9/88)
[12] . (14/10/90)
[13] . (20/4/94)
[14] . (11/9/83)
انتهای متن/
∎