دراین مطلب آمده است: سکه دوزی از هنرهای دستی مردم سیستان و بلوچستان است که قدمت آن به دوره ساسانیان بر می گردد. این هنر مانند سوزن دوزی دارای سابقه طولانی است که تقریباً در تمامی مناطق روستایی استان رایج است و همچنین تولید و عرضه آن جنبه محلی دارد. مردم سیستان و بلوچستان در گذشته برای پس انداز، سکه های پول اضافی خود را از طریق تزیین خانه، روتختی و کناره و پشتی کنار می گذاشتند و در صورت نیاز از آنها استفاده می کردند اما به مرور زمان این کار به یک هنر دستی با اشکال هنری و رنگ بندی های مختلف به نام «سکه دوزی» تبدیل شد که خانواده های بلوچ از آن برای تزیین رختخواب یا زینت گردن شتر در مراسم عروسی استفاده می کنند. یکی از سکه دوزان و کارآفرینان صنایع دستی در این باره می گوید: سکه دوزی یکی از بهترین و معروف ترین رشته های صنایع دستی در سیستان و بلوچستان است. ایرانشهر از شهرهایی است که سکه دوزی در آن رواج زیادی دارد به طوری که در مناطق اسپکه، پیپ فنوج، چانف و آهوران بیشترین صنعتگر مربوط به این رشته وجود دارد. همچنین شهرستان های نیکشهر، کنارک، چابهار، زاهدان و زابل هم در این زمینه فعالیت دارند.
10 طرح سنتی
«تارا قاسمی پور» با اشاره به لوازم به کار گرفته شده در هنر سکه دوزی، تصریح می کند: هنرمندان در این هنر با استفاده از لوازمی همچون پولک، منجوق و یا پارچه های مخمل، به شکل های مختلف به خلق طرح های هنری سنتی و جدید می پردازند. بیش از 10 نوع طرح سنتی در زمینه سکه دوزی در سایزها و ابعاد و اشکال هندسی مختلف وجود دارد که طرح محرابی، تک لوزی، دو لوزی، سه لوزی، سه دایره، چهار مثلث و بوته جقه از نمونه طرح های سکه دوزی است.
وی در خصوص تفاوت بین سکه دوزی و دیگر صنایع دستی مشابه در بازار می گوید: گاهی در برخی کارهای سوزن دوزی از آیینه استفاده می شود که باعث شباهت آن با سکه دوزی می شود. راه تشخیص سکه دوزی از سوزن دوزی استفاده از دکمه و منجوق است. به عبارتی در سکه دوزی علاوه بر آیینه از دکمه های شبیه به سکه و منجوق و پولک و گاهی صدف استفاده می شود اما در سوزن دوزی فقط از آیینه و نخ استفاده می شود.
یکی از راه های معرفی هنر سکه دوزی، برگزاری نمایشگاه های مختلف ملی و بین المللی است که تا کنون بیش از 30 نمایشگاه ملی و بین المللی صنایع دستی در استان برگزار شده و در تمام این نمایشگاه ها یک غرفه به سکه دوزی اختصاص داده شده است. اما مشکلی که برای هنرمندان سکه دوز برای شرکت در نمایشگاه های خارج استان وجود دارد هزینه بالای حمل و نقل کارهای سکه دوزی است که علاوه بر هزینه خسارات ناشی از جابه جایی مزید بر علت می شود و به همین دلیل است که این هنر کمتر از سایر هنرهای دستی در نمایشگاه های صنایع دستی کشور شرکت داده می شود.
از رونق افتادن بازار سکه دوزی
قاسمی پور عنوان می کند: تا چند سال قبل هنر سکه دوزی بیش از 10درصد تولیدات صنایع دستی سیستان و بلوچستان را به خود اختصاص می داد و باعث رونق اشتغال زایی و درآمد زایی برای مردم محلی در روستاها می شد اما در چند سال اخیر با توجه به کاهش قدرت خرید مردم صنایع دستی دیگر جایی در سبد خرید مردم ندارد و هنری مانند سکه دوزی یک کالای تجملی محسوب می شود. از طرفی سکه دوزی های وارداتی نیز با قیمت پایین تر و کیفیت نامطلوب بازار سکه دوزی اصیل را خراب کرده است.وی ادامه می دهد: پاکستان رقیب اصلی در صنعت سکه دوزی است که با کیفیت و قیمت پایین، محصولات خود را تولید و به بازار عرضه می کند و به علت نزدیکی مرز ایران و پاکستان بیشتر وارد این منطقه می شود و بازار این استان در حوزه سکه دوزی را بی رونق می کند. وی خاطر نشان می کند: مرغوبیت محصولات سکه دوزی شده، بستگی زیادی به مواد اولیه آن دارد. محصولاتی که توسط مردم بومی استان تولید می شود دارای اصالت است و بخش اعظم مواد اولیه مورد نیاز این هنر از داخل کشور تأمین می شود. برای معرفی هر چه بهتر این هنر زیبا به بازاریابی نیاز است تا بتوان فرهنگ و هنر دستی مردم استان از جمله سکه دوزی را به دیگر استان ها و کشورها معرفی کرد اما متأسفانه در این حوزه بازاریابی مناسبی نشده و پاکستان بازار سکه دوزی را در دست گرفته است. قاسمی پور خاطر نشان می کند: بسیاری از کسانی که به صورت تخصصی در زمینه سکه دوزی فعال بودند به دلیل رکود بازار این کار را کنار گذاشته اند، هر چند که این وضعیت گریبان گیر دیگر صنایع دستی استان نیز است. صنایع دستی استان مانند سکه دوزی جذابیت زیادی برای هم وطنانمان در دیگر نقاط کشور دارد اما به دلیل دوری از مرکز امکان دسترسی برای آن ها میسر نیست. از طرفی برای تولید کنندگان نیز در صورتی که بخواهند این محصولات را به تهران و دیگر شهرستان ها ارسال کنند هزینه های زیادی وجود دارد که به ناچار مجبور می شوند به واسطه روی بیاورند و در نهایت حداقل سود برای تولید کننده و بالا رفتن قیمت نهایی برای مصرف کننده نتیجه آن می شود.
نیاز به بازاریابی در پایتخت
وی می گوید: اگر بازاریابی مناسبی در مرکز کشور انجام شود و سرمایه گذاری از خارج استان با تضمین خرید از تولید کننده به صنایع دستی استان ورود کند محصولاتی مانند سکه دوزی نیز به کل کشور معرفی می شود. همان اتفاقی که در سیستان برای قالیچه سیستانی افتاده و به راحتی در بازار پایتخت و دیگر شهرستان ها جای خود را باز کرده است.
وی به ناآگاهی مردم در شناخت صنایع دستی اصیل اشاره می کند و می گوید: بسیاری از گردشگرانی هم که از استان های دیگر به این استان سفر می کنند و قصد خرید و تهیه سوغات و صنایع دستی محلی را دارند فرق بین محصولات اصیل داخلی و محصولات پاکستانی را نمی دانند و به دلیل ارزان تر بودن محصولات وارداتی، گاه صنایع دستی جعلی را خریداری می کنند و این گونه می شود که ناخواسته محصولات پاکستانی و یا هندی به عنوان صنایع دستی استان در کشور معرفی می شود.وی می افزاید: وجود فروشگاه های صنایع دستی معتبر و مرجع در مرکز استان و سایر شهرستان های گردشگر پذیر در استان می تواند به راهنمایی و خرید درست گردشگران کمک کند. همچنین عرضه محصولات در فروشگاه های اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری با قیمت استاندارد و کارشناسی شده انجام می شود و از ورود واسطه ها جلوگیری می شود.قاسمی پور اضافه می کند: صنایع دستی هر منطقه ای هویت و شناسنامه مردم است و به همین دلیل حفظ و حراست از آن و سپردن به نسل های بعدی از اهمیت والایی برخوردار است.
8006/6081