گروه اقتصاد اجتماعي|
برحسب شواهد تاريخي، انسان بيش از ٩هزار سال قبل در جلگه‌هاي دجله و فرات و نيل به كشت و زرع بعضي از محصولات مشغول بوده است. در مصر و بين النهرينِ قديم، حدود ٣٥٠٠سال قبل، آبياري با روش‌هاي مختلف انجام مي‌گرفته و استفاده از گياهان دارويي و ادويه‌يي نيز معمول و متداول بوده است. يك مقاله علمي كه به معرفي اهميت علم زراعت و باغباني پرداخته اعلام مي‌كند در همين دوران مصريان قديم تعداد زيادي از گياهان زراعي و باغي مثلاً غلات، حبوبات، خرما، انگور، زيتون، انار، موز، ليمو، انجير، سبزي‌ها را مي‌شناختند و آنها را كشت مي‌كردند. در حفاري‌هاي نقاط مختلف ايران نيز معلوم شده كه در حدود ٣٠٠٠سال قبل ازميلاد درخت كاري معمول بوده است. بابلي‌ها و آشوري‌ها در حدود ٧٠٠سال قبل ازميلاد نزديك به ٩٠٠گياه مختلف را با موفقيت كشت و كار مي‌كردند. اين پيشينه تاريخي باعث شده تا نقش و آثاري كه امروزه محصولات زراعي و باغي در زندگي بشر دارند انكار ناپذير باشد، زيرا همان‌گونه كه اشاره شد زندگي كليه جانوران متكي به گياهان و فرآورده‌هاي آن است. به عبارت ديگر انسان به طرق مختلف وابسته به گياهان زراعي و باغي است. از سوي ديگر فعاليت باغداري يكي از زير بخش‌هاي بسيار مهم در حوزه كشاورزي به حساب مي‌آيد كه به همراه فعاليت زراعت حدود 66درصد ارزش افزوده بخش كشاورزي به قيمت ثابت را تشكيل مي‌دهد. مركز آمار ايران در تازه‌ترين گزارش خود نتايج طرح آمارگيري از باغداري‌هاي كشور در سال1394 را منتشر كرد. گزارش «تعادل» از مهم‌ترين دستاوردهاي اين طرح را در زير مي‌خوانيد:

 62درصد محصولات باغي كشور
در 7 استان
براساس اين گزارش مقدار توليد محصولات باغي براي سال1393 نزديك به 12ميليون و 278هزار تن بود كه 59درصد از اين توليدات مربوط به 4محصول مهم سيب، انگور، پرتقال و خرما اختصاص دارد.
اين در حالي است كه مقدار توليد محصولات باغي در سال1389 نزديك به 10ميليون و 718هزار تن بود كه مقدار توليد چهار محصول مهم سيب، انگور، پرتقال و خرما همچنان 4محصول اول در توليدات باغي به حساب مي‌آمدند. نتايج اين طرح در سال1394 نشان مي‌دهد بيش از يك‌ميليون و 707هزار بهره‌بردار باغ و قلمستان در كشور وجود دارد كه بيش از يك ميليون و 136هزار بهره‌بردار باغ و قلمستان به صورت كاشت ساده
(تك محصولي) و 738هزار بهره‌بردار به صورت باغ مخلوط (چندمحصولي) مشغول به فعاليت بوده‌اند. مساحت باغ‌ها و قلمستان‌هاي كشور در سال1394 بيش از يك ميليون و 814هزار هكتار برآورد شد كه 69.6درصد آن باغ و قلمستان ساده (تك‌محصولي) و بقيه به صورت باغ و قلمستان مخلوط (چندمحصولي) بود.
نتايج حاصل از اين آمارگيري نشان مي‌دهد حدود 18.5درصد مساحت باغ‌ها و قلمستان‌هاي كشور مساحت كمتر از يك هكتار، 47.9درصد باغ‌ها و قلمستان‌هاي كشور مساحت يك تا پنج هكتار و 33.6درصد آنها 5هكتار يا بيشتر بود. اين گزارش در بررسي استان‌هاي كشور اعلام مي‌كند كه 62درصد توليدات باغي كشور به ترتيب در 7 استان كشور شامل مازندران، فارس، كرمان، آذربايجان غربي، قزوين، آذربايجان‌شرقي و خراسان‌رضوي توليد شده است.

 مساحتي كمتر از يك هكتار
براي 68درصد باغداران
از نظر شمار بهره‌برداران 68.1درصد آنان در مساحت كمتر از يك هكتار، 29.2درصد آنان در باغ‌ها و قلمستان‌هاي كشور داراي مساحت يك تا 5هكتار و 2.7درصد بهره‌برداران در باغ‌ها و قلمستان‌هاي داراي مساحت پنج هكتار يا بيشتر باغ و قلمستان بودند.
اين گزارش به خانواده باغداران نيز پرداخته و اعلام مي‌كند بيش از يك ميليون و 300هزار بهره‌برداري از باغ متعلق به پنج ميليون و 200هزار خانوار بهره‌بردار بود كه محل سكونت آنها در آبادي يا شهر محل بهره‌برداري قرار داشت.
از اين ميزان، بيش از 4ميليون و 900هزار نفر بيش از 6سال داشتند كه 76درصد با سواد و 24درصد بيسواد بودند. همچنين از 4ميليون و 600هزار نفر از اعضاي خانوارهاي بهره‌بردار با سن بالاتر از 10سال، بيش از يك‌ميليون و 900هزار نفر شاغل بودند كه شغل اصلي
يك ميليون و 100هزار نفر آنها باغداري بود.

 كشاورزاني كه باغدار شدند
واكاوي ارقام و دادهاي اعلام شده در آخرين گزارش مركز امار ايران اين موضوع را به ذهن متبارد مي‌كند كه تغيير در برخي شئون اجتماعي و اقتصادي كشور به تغيير در الگوهاي كشت و زراعت هم كشيده شده است. بنابر آمارها، در چند سال اخير براي نخستين بار در كشور، توليد محصولات باغداري بر توليد محصولات كشاورزي پيشي گرفته است. اين موضوع مي‌تواند افزون بر اينكه خبر از تغيير الگوي كشاورزي مي‌دهد، نشانه‌يي باشد از علامت‌هايي كه قيمت‌ها و بازار به توليد‌كنندگان محصولات كشاورزي و باغي مي‌دهند، از آنجا كه توليد محصولات باغي ساده‌تر از توليد محصولات كشاورزي-مانند گندم و جو- است و احتمالا سودآوري بيشتري هم دارد، توليد آنها به صرفه‌تر است.
علاوه بر اين، تغيير كاربري زمين‌هاي كشاورزي و زمين خواري كه كم‌كم به معضلي عظيم تبديل شده است، با اين داده‌ها سازگار‌ند: برخي زمين‌خواران با غرس درختان باغي، قانون عدم تغيير كاربري زمين‌هاي كشاورزي را دور مي‌زنند. اما اينها تنها چيزهايي نيستند كه مي‌توان در مورد تغيير الگوي كشت در كشور به آنها اشاره كرد. كاهش سطح زمين‌هاي كشاورزي در كشور و حتي كاهش شاغلين در بخش كشاورزي الزاما نمي‌تواند نشانه خطرناكي باشد و شايد خبر از مدرن شدن كشاورزي در ايران بدهند. اما پيشي گرفتن باغداري از كشاورزي كه اين دومي با امنيت غذايي شهروندان ايراني سر و كار دارد، موضوعي است كه نمي‌توان به سادگي از كنار آن گذشت. با اين حال بسياري از كارشناسان اين حوزه زير‌بخش باغباني را يكي از مهم‌ترين زير مجموعه‌هاي كشاورزي مي‌دانند كه از نظر مقدار، تنوع توليد، ارزش غذايي محصولات توليدي و جايگاه صادراتي از اهميت بالايي برخوردار است.
همچنين برخي محصولات باغباني كشور مانند مركبات، پسته، زعفران، زرشك، انار و برخي گياهان دارويي داراي ارزش اقتصادي، صادراتي و ارز‌آوري بالايي هستند و از عوامل مثبتي به شمار مي‌روند كه در گرايش افراد به باغباني و باغداري موثر واقع شده است.