در خصوص جزييات سفر محمدجواد ظريف، وزير امور خارجه كشورمان به كوبا، گفت‌وگويي با كامبيز شيخ‌حسني، سفير ايران در هاوانا كه از آبان سال 93 مسووليت نمايندگي ايران را برعهده گرفته است، داشته‌ايم كه مشروح آن در ادامه مي‌آيد:
امروز وزير امور خارجه ايران براي نخستين بار به هاوانا سفر كرده و با مقامات اين كشور ديدار خواهند كرد. وضعيت روابط و همكاري‌هاي سياسي تهران و هاوانا هم‌اينك چگونه است؟
جمهوري اسلامي ايران بلافاصله پس از پيروزي انقلاب اسلامي روابط با كوبا را آغاز كرد و از آن زمان تاكنون، مواضع مشترك دو كشور در عرصه‌هاي مختلف، به ويژه سياسي و حمايت‌هاي مستمر از يكديگر، موجب نزديكي هر چه بيشتر دو كشور و دو ملت به يكديگر شده است. طي بيش از سه دهه گذشته، سه بار روساي جمهور وقت كشورمان به كوبا سفر كردند و در برابر، خاطره خوبي از سفر تاريخي فرمانده فيدل كاسترو به تهران در اذهان عمومي و محافل سياسي كشورمان وجود دارد. هيات‌هاي متعدد ديگري هم در ساير سطوح و در همه بخش‌هاي سياسي، اقتصادي، هنري و فرهنگي ميان دو كشور تبادل شده كه به تحكيم روابط و همكاري‌ها بر پايه احترام و منافع متقابل انجاميده است. البته اين همكاري‌ها، تنها به روابط دوجانبه محدود نيست و اشتراك‌نظر و حمايت بسيار خوبي در محافل بين‌المللي و بين دولتي، ميان نمايندگان ايران و كوبا در جريان بوده و هست.
روابط اقتصادي و مناسبات تجاري ايران و كوبا هم‌اينك در چه سطحي است؟
مناسبات اقتصادي دو كشور نيز در سايه روابط سياسي، از روند خوبي برخوردار بوده است. طي دهه 1370 و 1380 كوبا از تامين‌كنندگان شكر كشورمان بود. داروسازي و بيوتكنولوژي از مهم‌ترين زمينه‌هاي همكاري دوكشور است. در اين راستا، از سال 1374 همكاري انستيتو پاستور ايران با طرف كوبايي، براي انتقال فناوري ساخت واكسن به ايران از جمله هپاتيت ب و آموزش‌هاي متخصصان داخلي را آغاز كرد و كماكان اين همكاري در جريان است. در سال 1385 بانك توسعه صادرات ايران، يك خط اعتباري ۲۰۰ ميليون يورويي به كوبا اختصاص داد كه تا 500 ميليون يورو قابل افزايش بود. همين امر، زمينه خوبي براي همكاري‌هاي اقتصادي و صنعتي ميان دو كشور فراهم كرد. از جمله قراردادهاي مهم صنعتي ميان دو كشور، مي‌توان به قرارداد ساخت 550 واگن مسافري براي كوبا، بازسازي كارخانه يخچال‌سازي در كوبا و كمك توسعه‌اي كشورمان براي تامين آب شرب و بازسازي شبكه آبرساني در چند شهر كوبا اشاره كرد كه پروژه آخر، سال جاري با ارسال آخرين محموله قطعات پمپ آب و تجهيزات ديگر مورد نياز به كوبا، به انجام رسيد. احداث كارخانه آرد هاوانا توسط پيمانكاران ايراني نيز از مهم‌ترين پروژه‌هاي همكاري ميان دوكشور است كه خرداد ماه گذشته رسما به طرف كوبايي تحويل شد.
آيا مي‌توان گفت مناسبات اقتصادي دو كشور با سطح سياسي هم‌اندازه است؟
مناسبات اقتصادي ايران و كوبا در سال‌هاي اخير، متاثر از عواملي همچون تحريم‌هاي اقتصادي عليه هر دو كشور كاهش نسبي داشت و با سطح عالي روابط سياسي دو كشور، همخواني ندارد. بنابراين مقامات عاليه دو طرف آمادگي دارند تا با شناسايي ظرفيت‌هاي همكاري اقتصادي، سطح روابط تجاري را هم ارتقا دهند.
در دو سال گذشته، كوبا و امريكا دست به عادي‌سازي در روابط خود زدند. در اين راستا، باراك اوباما نيز به هاوانا سفري داشت. آيا عادي‌سازي روابط كوبا و امريكا بر مناسبات هاوانا با تهران تاثير داشته است؟
از 17 دسامبر 2014 كه روساي جمهور كوبا و امريكا در نطقي تاريخي، آغاز روند عادي‌سازي روابط را اعلام كردند تاكنون، طرفين توانستند روابط سياسي خود را با بازگشايي سفارتخانه‌ها، مجددا برقرار كنند. با وجود سفرهاي متعدد مقامات عالي دو كشور و همين‌طور چندين توافقنامه در زمينه‌هاي مختلف، دولت كوبا اقداماتي از جمله لغو تحريم عليه كوبا و بازگرداندن پايگاه دريايي گوانتانامو كه خاك كوبا و در تصرف امريكا است را براي عادي‌سازي روابط، ضروري مي‌دانند و رسما اعلام مي‌كنند كه هنوز راه درازي براي عادي‌سازي روابط دوطرف وجود دارد. در عين حال، همان‌طور كه اطلاع داريد، كوبا نزديك به 60 سال و ايران بيش از سه دهه تحت تحريم‌هاي خصمانه و يكجانبه امريكا و متحدان آن قرار دارند و به ويژه در مورد ايران، طي سال‌هاي اخير شاهد تشديد تحريم‌ها بوده‌ايم. همان‌طور كه اين فشارهاي خارجي، بر روابط اقتصادي ايران و كوبا هم تاثير داشته است، با لغو تحريم‌ها عليه ايران و البته چشم‌انداز لغو يا كاهش آن در قبال كوبا (با توجه به دور جديد روابط كوبا و امريكا از دسامبر 2014)، ظرفيت خوبي براي همكاري‌هاي اقتصادي ميان دو كشور فراهم مي‌شود.
ايران يكي از بزرگ‌ترين توليدكنندگان و صادركنندگان نفت و گاز در دنيا است. آيا ميان دو كشور همكاري‌اي در اين حوزه موجود است؟
ايران، بزرگ‌ترين ذخاير گاز طبيعي و چهارمين ذخاير بزرگ نفت خام جهان را در اختيار دارد. صنعت نفت ايران، با وجود فشارهاي ناشي از تحريم‌هاي بين‌المللي در سال‌هاي اخير، همچنان به رشد خود ادامه داد و براي به دست آوردن سهم خود از بازار نفت جهان، هرگز از پاي نايستاد. از سوي ديگر، كوبا حدود 96 درصد نياز خود به انرژي را از طريق ذخاير هيدروكربني و عمدتا از طريق واردات، تامين مي‌كند. هرچند تا به حال همكاري چنداني در اين زمينه ميان دو كشور نبوده، اما براي اين منظور، مي‌تواند بر روي پتانسيل همكاري با ايران -كه با ثبات‌ترين كشور در منطقه ناآرام خاورميانه است- حساب كند. البته علاوه بر صادرات نفت و انرژي به كوبا، اين همكاري مي‌تواند شامل آموزش متخصصان و بخش‌هاي پايين‌دستي و پتروشيمي نيز باشد و جمهوري اسلامي ايران، آمادگي خود را براي پيشبرد روابط در اين بخش‌ها اعلام كرده است.
در طول سه دهه گذشته تا به امروز چه اسنادي ميان تهران و هاوانا به امضا رسيده است؟ وضعيت كنوني اين اسناد چگونه است؟
بيش از 40 سند همكاري ميان ايران و كوبا در زمينه‌هاي مختلف به امضا رسيده كه عمده آنها در بخش‌هاي اقتصادي بوده است، به ويژه اينكه جمهوري اسلامي ايران يكي از كشورهايي است كه با كوبا كميسيون مشترك اقتصادي دارد و بسياري از اسناد همكاري در اين چارچوب امضا شده و تسهيل‌كننده روابط تجاري و اقتصادي دو طرف است. گفتني است تاكنون 15 كميسيون مشترك اقتصادي ميان ايران و كوبا برگزار شده و طرفين درصدد تمهيد برگزاري شانزدهمين كميسيون مشترك در آينده نزديك هستند. وزارت بهداشت ايران و وزارت تجارت و سرمايه‌گذاري خارجي كوبا رياست كميسيون‌هاي دو طرف را بر عهده دارند. ضمن اينكه تحولات سال‌ها و ماه‌هاي اخير در هر دو كشور، افق‌هاي روشني را براي همكاري بيشتر ترسيم كرده و هر دو كشور براي بهره‌گيري از اين فرصت‌ها، تدوين اسناد همكاري ديگر، از جمله نهايي‌سازي توافقنامه تشويق و حمايت از سرمايه‌گذاري متقابل و اجتناب از اخذ ماليات مضاعف را در دستوركار دارند. در جريان سفر وزير محترم امور خارجه هم شاهد امضاي توافقنامه همكاري اتاق‌هاي بازرگاني ايران و كوبا هستيم كه زمينه همكاري فعالان اقتصادي دو طرف را هموارتر مي‌سازد.
وزير امور خارجه ايران در سفر خود به هاوانا چه مسائلي را مورد پيگيري قرار مي‌دهد؟
توسعه روابط با كشورهاي امريكاي لاتين و كاراييب، از اولويت‌هاي سياست خارجي دولت جناب آقاي دكتر روحاني است و خود ايشان هم بارها بر اين رويكرد تاكيد كرده‌اند. در اين راستا، وزير محترم امور خارجه كشورمان در نخستين سفر خود به منطقه امريكاي لاتين، در درجه نخست، حامل پيام مودت و برادري براي دولت‌هاي منطقه است. بالاخص، پيام‌هاي صميمانه‌اي براي مقامات عاليه و ملت كوبا، به عنوان نخستين مقصد اين سفر دارد. اين سفر با نودمين سالگرد تولد رهبر تاريخي انقلاب كوبا، آقاي فيدل كاسترو كه كوبايي‌ها با شور خاصي آن را گرامي مي‌دارند، نيز همزمان شده است. ايران و كوبا از سال‌ها قبل، مكانيسم رايزني‌هاي ادواري ميان مسوولان دستگاه ديپلماسي دوطرف در سطوح مختلف را در دستوركار قرار داده و تاكنون دنبال كرده‌اند. دو كشور در تاريخ انقلاب خود، مشتركات زيادي دارند و تقابل با سلطه جهاني و مقاومت در برابر تحريم‌هاي يكجانبه از جمله آن است. به ويژه در ماه‌هاي اخير، رفع تحريم‌هاي ظالمانه عليه ايران و نيز چشم‌انداز لغو تحريم عليه كوبا، همين‌طور روند به‌روزرساني مدل اقتصادي و تحولات ساختاري در كوبا، موضوعات بسياري براي گفت‌وگو و تبادل تجربه و فرصت‌هاي فراواني براي همكاري ميان دوطرف ايجاد كرده و در سفر وزير محترم امور خارجه به كوبا نيز در دستور كار اصلي مذاكرات قرار دارد.
تا چه اندازه مي‌توان اميد داشت كه با سفر ظريف مناسبات اقتصادي دو كشور ارتقا يابد؟
همكاري‌هاي اقتصادي بخش مهمي از دستوركار سفر جناب آقاي دكتر ظريف به امريكاي لاتين و كوباست كه با همراهي حدود 80 نفر از مسوولان دستگاه‌هاي اقتصادي، كارآفرينان و فعالان بخش خصوصي كشورمان دنبال مي‌شود. در اين چارچوب به زودي شاهد برگزاري نخستين نشست تجاري ميان فعالان اقتصادي ايران و كوبا در هاوانا خواهيم بود. همكاري در تبادلات فناوري هم دستوركار پر اهميت ديگري در روند همكاري‌هاي دوطرف است و در اين راستا، نمايندگاني از مراكز و موسسات تحقيقاتي و شركت‌هاي دانش‌بنيان، هيات كشورمان را همراهي مي‌كنند. انتقال فناوري دارو و بيوتكنولوژي از كوبا به ايران، حدود دو دهه سابقه داشته و كماكان در جريان است. متقابلا ايران هم به دستاوردهاي بسيار چشم‌گيري در زمينه‌هاي فناورانه نايل شده و آماده تجاري‌سازي و ارايه دستاوردهاي خود به كشورهاي دوست و برادر است. زمينه‌هاي تبادل در حوزه فناوري و نوآوري ميان دو طرف، در فرصت سفر هيات جناب آقاي دكتر ظريف و همين‌طور هيات‌هاي آتي كه براي آينده نزديك برنامه‌ريزي شده، فراهم مي‌شود.