کریستین امانپور در حالی که تصاویر اعتراضات مردمی در عربستان و عکس شهید نمر نمایش داده می شد، با قطع کردن سخنان خاشجقی افزود، از دیدگاه بسیاری، عربستان در حال واکنش نشان دادن به مسائل داخلی خود از جمله درباره اقلیت شیعه است.
روزنامه نیویورک تایمز نیز در مقاله‌ای به قلم «علی الاحمد»، کارشناس مسائل عربستان و امور سیاسی خلیج‌فارس در موسسه امور خلیج‌فارس در واشنگتن با اشاره به مواردی که آمریکا از عربستان برای اعمال قدرت خود در منطقه استفاده کرده است، از این رژیم به عنوان سربار آمریکا در منطقه نام برد و یادآور شد، عربستان هیچگاه دوست و متحد آمریکا نبوده است. الاحمد در این مقاله به فرمانبری رژیم سعودی در مورد کمک به جلوگیری از کمونیسم در افغانستان، عرضه نفت ارزان در دهه ۱۹۴۰ و برخی موارد دیگر اشاره کرد و نوشت، حالا سعودی‌ها با رفتارهای دمدمی مزاجانه و حتی کج خلقی‌های کودکانه خود خواستار مداخله آمریکا به نیابت از آنها در سوریه، عراق و مصر هستند، در حالی که آمریکا احساس می‌کند عربستان به منافع آمریکا لطمه می‌زند و از نظر ایالات متحده، عربستان سربار آمریکا شده است. از سویی، «ولی نصر»، مدیر مدرسه مطالعات بین‌المللی پیشرفته دانشگاه «جان هاپکینز» با هشدار درباره تشدید تنش‌های فرقه‌ای ناشی از اعدام روحانی شیعه عربستانی گفت: این اقدام سیاست آمریکا در منطقه را نابود کرد. وی افزود، از نظر من، تصمیم سعودی برای اعدام این روحانی شیعه چالشی مستقیم برای سیاست آمریکا در منطقه بود و در واقع این کار رویکرد آمریکا را هدف قرار داد.
روزنامه آمریکایی «دیلی‌بیست» نیز در گزارشی به اعدام‌های جمعی در عربستان اشاره کرد و نوشت، عربستان در بازه زمانی بسیار ناامنی قرار گرفته است و از روی عمد با اعدام شیخ «نمر» در خاورمیانه بحران به وجود آورد. این گزارش افزود، رژیم سعودی به دنبال واکنش ایران بود. از دیگر سو، نشریه فوربس نوشت، اگر قطع روابط تهران و ریاض به توقف سفر حجاج ایرانی به عربستان منجر شود، ریاض دست کم ۳ میلیارد دلار از درآمدهای خود را از دست می‌دهد.
واکنش اتحادیه عرب
از سویی دبیرکل اتحادیه عرب در نشست خبری برای بررسی بحران‌های کشورهای عربی اعلام کرد، تنش‌های منطقه‌ای از جمله تنش ایجاد شده میان ایران و عربستان به سود تل‌آویو تمام می‌شود. «نبیل العربی» همچنین باردیگر مدعی شد، ایران در امور داخلی کشورهای عربی دخالت کرده و اصول قوانین بین المللی را زیر پا گذاشته است. العربی تاکید کرد، بدون شک اسرائیل تنها رژیمی است که از بحران خاورمیانه سود می‌برد تنش‌های منطقه به سود تل‌آویو تمام می‌شود.
در این حال،پاکستان اعلام کرد، این کشور وارد مناقشات میان تهران و ریاض، بعد از اعدام روحانی برجسته شیعه نخواهد شد. این کشور همچنین از برنامه خود برای گسترش روابط با ایران خبر داد.از سویی، برادر شیخ نمر در عربستان تأکید کرد، عربستان و ایران باید تنش‌های به وجود آمده را کاهش دهند زیرا هر دو کشوری مسلمان هستند.
«سرگئی لاوروف» وزیر خارجه روسیه و «رتنو مرسودی» وزیر خارجه اندونزی هم در کنفرانس خبری مشترک، ایفای نقش فعال‌تر سازمان کنفرانس اسلامی برای کاستن از تنشها میان ایران و عربستان را خواستار شد. در همین راستا، نماینده ژاپن در سازمان ملل متحد نیز از آمادگی دولت این کشور برای حل تنش ایجاد شده بین ایران و عربستان سعودی و بازگشت توازن در خاورمیانه خبر داد. در این میان، «دون پرامودوینای»، وزیر خارجه تایلند خواستار کاهش تنش در مناسبات عربستان و ایران شد و گفت: امیدواریم این کشورها ضمن خویشتنداری قادر به پیداکردن یک راه حل برای پایان تنش در مناسبات باشند.
از دیگر سو، «اما بونینو»، وزیر اسبق خارجه ایتالیا با اشاره به تنش به وجود آمده در روابط عربستان و ایران پس از اعدام شیخ نمر باقر النمر، اظهار داشت: ایران و مردم این کشور به دام اقدامات تحریک آمیز عربستان سعودی نخواهند افتاد. وزیر خارجه اسبق ایتالیا در گفتگو با روزنامه «لارپوبلیکا» گفت: فکر می کنم که ایران به تله این اقدامات تحریک آمیز سعودی ها نخواهد افتاد. در این میان، شبکه خبری سی‌ان‌ان گزارش داد، جان کری، وزیر خارجه این کشور، در چند روز اخیر چندین بار با محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران و عادل الجبیر، وزیر خارجه عربستان و محمد بن سلمان، جانشین ولی‌عهد عربستان و وزیر دفاع این کشور درباره تنش‌های ریاض با تهران گفت‌وگو کرده است. از طرفی، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا اعلام کرد، در مخفی ماندن محتوای مکالمات مذاکرات ظریف و کری، «توطئه‌ای» در کار نیست . وی ادامه داد، پیام این مکالمه تلفنی، تشویق طرفین به تعامل دیپلماتیک و گفتگو بود.
ادامه واکنش مراجع
به مناسبت شهادت مظلومانه شیخ شهید نمر آیت الله العظمی «محمد سعید حکیم» یکی از مراجع عالیقدر تقلید عراق در نجف اشرف، نسبت به فتنه انگیزی در داخل عربستان سعودی هشدار دادند. آیت الله العظمی حکیم در این پیام خطاب به اهالی قطیف و بستگان قربانیان اخیر از جمله خانواده شیخ شهید نمر النمر گفتند: از همه می خواهم که به منطق و عقل و حکمت روی آورند و از هرج و مرج و فتنه ای که به پا شده است، دوری کنند. این مرجع عالیقدر عراقی ، اعدام شیخ النمر و همراهانش را ظالمانه و القای اتهام تروریسم به این قربانیان را جفا در حق آنها خوانده است.
آیت‌الله شیخ «محمد الیعقوبی» از مراجع نجف اشرف هم در بیانیه‌ای به مناسبت شهادت شیخ نمر روحانی عربستانی تأکید کرد که بستن راه انتقاد به خشونت بیشتر منجر می‌شود. وی در بیانیه‌ای در پی شهادت الشیخ نمر، خواستار ادامه دادن به راه این شهید شد.
در این میان، روحانیون کویت نیز با صدور بیانیه مشترک اعدام آیت الله شیخ نمر باقر النمر به همراه شماری از جوانان فعال سیاسی این کشور توسط حکومت عربستان را محکوم کردند. روحانیون کویت تاکید کردند، ما در هم آمیخته شدن مخالفت مسالمت آمیز و آزادی بیان از یک سو و انجام اقدامات تروریستی و هدف قرار دادن جان انسان‌های بیگناه با انفجار و کشتار از سوی دیگر را محکوم می‌کنیم و معتقدیم این اقدام باعث شعله ور شدن آتش فتنه طائفه‌ای در منطقه خواهد شد.
اظهارات الجبیر
«عادل الجبیر»، وزیر خارجه رژیم آل سعود در مصاحبه‌ای با یک رسانه آمریکایی، از کسانی که از ریاض به دلیل اعدام شیخ نمر باقر النمر، روحانی برجسته شیعه، انتقاد می‌کنند خواست که از این رژیم تشکر کنند! وی همچنین ادعا کرد رسانه‌ها به جلسات دادرسی افراد محکوم‌شده دسترسی داشته‌اند.
از دیگر سو، «رجب طیب اردوغان»، رئیس جمهوری ترکیه در اظهاراتی به توجیه اقدام رژیم سعودی در اعدام شیخ نمر پرداخت و اعدام وی را مسئله داخلی عربستان عنوان کرد. وی همچنین معترضان و محکوم کنندگان این اقدام سعودی را مورد انتقاد قرار داد و گفت: در مصر هم هزاران نفر اعدام شده‌اند پس چرا آنها را محکوم نمی کنید. از سویی، «استفان دیون»، وزیر خارجه کانادا تاکید کرد، به‌رغم انتقادهای بین‌المللی از اعدام ۴۷ تن در عربستان، دولت فدرال قصد ندارد قرارداد نظامی فروش خودروهای زرهی با ریاض را لغو کند.
در این میان، «فیلیپ گوردون»، دستیار ارشد سابق رئیس جمهوری آمریکا تنش‌های اخیر در منطقه به ویژه اعدام‌ها در عربستان و قطع روابط با ایران را پیامی از سوی سعودی‌ها به آمریکا دانست. وی تصریح کرد، به نظر من قطع روابط دیپلماتیک و تنشها عامدانه و با برنامه ریزی بود. از دیگر سو، «سویم داگدلن» سخنگوی روابط بین‌الملل فراکسیون حزب چپ در آلمان و عضو کمیسیون امور خارجی پارلمان آلمان ضمن انتقاد شدید از روابط کنونی دولت کشورش با عربستان با توجه به موارد گسترده نقض حقوق بشر در این کشور، خواستار تجدید‌نظر برلین در روابط با ریاض شد. از طرفی، «شیخ محمد عمر القدری» رهبر مسلمانان ایرلند گفت: پیشرفت ایران در برنامه هسته‌ای و بهبود روابطش با کشورهای اروپایی و غربی برای عربستان سنگین تمام شد و ریاض با این اقدام سعی در خراب کردن تصویر ایران در کل دنیا دارد. از سویی، «تئودور کاراسیک»، مدیر سابق موسسه تحلیل های نظامی خاور نزدیک گفت: عربستان در آستانه سقوط است. در چنین شرایطی، خاویر سولانا نماینده سابق سیاسی و امنیت اتحادیه اروپا و دبیرکل سازمان آتلانتیک شمالی گفت: اقدام عربستان در اعدام شیخ نمر، تحریک آمیز بود. از سویی، «مدا بنجامین» فعال‌سیاسی آمریکایی گفت: واشنگتن کورکورانه از عربستان حمایت کرده است. وی افزود، آل سعود مرگ و نابودی صادر می‌کند. به گفته بنجامین، کشتن وحشیانه «شیخ باقر النمر» روحانی شیعه باید تلنگری باشد برای واشنگتن تا در رابطه مسموم خود با عربستان سعودی تجدید‌نظر کند. خبر دیگر اینکه، حسین امیرعبداللهیان، معاون عربی و آفریقای وزارت خارجه کشورمان خطاب به سعودی‌ها گفت: از تاریخ درس بگیرید و نقش سازنده در تحولات منطقه دنبال کنید.
از دیگر سو، مردم انگلیس و کانادا تجمع‌های اعتراض‌آمیزی در محکوم کردن اعدام شیخ نمر باقر النمر برگزار کردند. در شهر تورنتو کانادا، صدها تن به یکی از میدان‌های اصلی آمدند و جنایت آل سعود در اعدام شیخ نمر باقر النمر، روحانی برجسته عربستانی را محکوم کردند. از دیگر سو، گروهی از نیوزیلندی ها به احترام آیت الله شهید نمر در شهر «آوکلند» تجمع و اعدام این شخصیت را توسط مقامات سعودی محکوم کردند. از سوی دیگر، هزاران عراقی برای دومین روز پیاپی در مقابل ورودی‌های منطقه سبز بغداد تظاهرات کردند.
∎