صاحب‌خبر - شیدا ملکی- 15 روز از ناپایداری و آلودگی شدید هوا به‌طور مستمر گذشته و تهران هنوز هم نفس‌اش گرفته است. جلسات اعضای کمیته اضطرار آلودگی هوای استان تهران هر روز برگزار می‌شود و باران و بادی هم نمی‌آید تا به داد نفس‌های گرفته تهران برسد. اگر هم قرار باشد باران راهکار این معضل شود، فقط برای یک روز کافی است. آسمان تهران حتی بعد از بارش برف در دو هفته گذشته فقط کمتر از چند ساعت تمیز بود و دوباره از صبح روز بعد از آن تنگی نفس‌های شهر آغاز شد. دیگر تصمیم‌های کوتاه‌مدت چاره‌ساز نیست. تعطیلی مدارس استان تهران هم هیچ تغییری در وضعیت آلودگی هوا ایجاد نکرد و فقط برنامه‌های امتحانات مدارس را جابه‌جا کرد.
پرونده آلودگی هوا فقط در تهران باز نیست. اراک و اصفهان و تبریز هم نفس‌شان گرفته است و هر روز سرما و آلودگی بیشتر و بیشتر می‌شود. نواحی مرکزی تهران گرفتار پایداری هوا و ادامه آلودگی‌های هواست و خوش‌ترین خبر سازمان هواشناسی برقراری جوی پایدار در غالب نقاط کشور تا روز سه‌شنبه است. به گفته مدیرکل پیش‌بینی و هشدارسریع سازمان هواشناسی کشور از اواخر وقت سه‌شنبه و طی روز چهارشنبه با ورود سامانه بارشی دیگری از سمت غرب به کشور، در مناطقی از غرب و جنوب غرب کشور مجددا بارش آغاز می‌شود.
جلسات مکرر کمیته اضطرار آلودگی هوای استان تهران
روز گذشته هم طبق روال روزهای قبل کمیته اضطرار آلودگی هوای استان تهران برگزار شد. حسن کریمی، معاون عمرانی استانداری تهران در حاشیه جلسه دیروز کمیته اضطرار آلودگی هوای استان تهران، در مورد تصمیم اعضای کمیته درباره تعطیلی مدارس تهران تاکید کرد: با توجه به محدوده زمانی امتحانات مدارس و تعطیلی روزهای گذشته و عقب‌ماندگی درسی دانش‌آموزان، مدارس تهران تعطیل نخواهد بود.
به گفته حسن کریمی، در این جلسه همچنین مقرر شد درباره تعطیلی احتمالی مدارس استان تهران در روز دوشنبه و همچنین اجرای طرح زوج و فرد از در منازل امروز تصمیم‌گیری شود. همچنین مسابقات ورزشی از جمله لیگ فوتبال در استان تهران امروز برگزار نخواهد شد.
وضعیت به‌گونه‌ای شده که بعد از اعلام این خبر مهدی تاج، سرپرست سازمان لیگ فوتبال هم در خصوص آلودگی هوا اظهار نظر و اعلام کرده: «چطور هوا برای کودکان هفت ساله خطری ندارد اما برای بازیکنان فوتبال مشکل‌ساز است؟»
سازمان محیط‌زیست دقیقا چه راهکاری دارد و چرا دست روی دست گذاشته
آلودگی هوای تهران هیچ تغییری نکرده است و هر روز ادامه دارد. دیگر خبری از هواپیماهای آبپاش نیست و ابرها هم برای بارش مصنوعی بارور نمی‌شوند. فعالان سازمان حفاظت محیط‌زیست تا چندی پیش معتقد بودند بهترین فعالیت این سازمان در حوزه پایداری هوای پاک تهران است و خود ابتکار، رییس این سازمان هم بارها تاکید کرد که امسال به دلیل واردات بنزین استاندارد، تعداد روزهای پاک بیش از چند سال گذشته بوده است که متاسفانه با آغاز فصل سرما از هوای پاک هم دیگر خبری نیست. اوایل پاییز آسمان تهران و شهرستان‌های دیگر به شدت بارانی بود. اما با عبور از نیمه‌های آذر نه بارانی بارید و نه حتی آسمانی دیده شد. با توجه به وعده‌های سازمان حفاظت محیط‌زیست درباره کنترل آلودگی هوا و شرایط جوی آغازین فصل پاییز تصور بر این بود که امسال آلودگی هوا کنترل خواهد شد. سازمان حفاظت محیط‌زیست در مقابل انتقادهای شدید در شبکه‌های اجتماعی چه راهکاری برای بهبود وضعیت آلودگی هوا اندیشیده است؟ آیا یک سازمان به تنهایی قادر به حل مشکلات آلودگی هوای تهران خواهد بود؟
تراکم‌فروشی و ساخت‌وسازهای بی‌رویه، متهمان آلودگی هوای تهران
به گفته سعید متصدی، معاون سازمان حفاظت محیط‌زیست علت اصلی آلودگی شهری چون تهران، جذب جمعیت بیش از ظرفیت زیستی است. در سال‌های اخیر ساخت و سازهای بی‌رویه در تهران اتفاق افتاده و شهرنشینی گسترش یافته و بحث افزایش تراکم و ایجاد درآمد برای شهرداری‌ها یکی از بزرگ‌ترین اشتباهات بوده که انجام شده و باید اصلاح شود.
سعید متصدی همچنین با اشاره به ضرورت انطباق ساخت و سازها با ظرفیت زیستی اظهار کرد: هر زمانی که گسترش شهر و افزایش جمعیت بر اساس ظرفیت زیستی نباشد، محیط‌زیست آنجا توان خودپالایی‌اش را از دست می‌دهد. کاهش جمعیت شهری و مراقبت محیط‌زیست شهری از مسایل مهمی است که در شورای عالی شهرسازی مطرح است و دولت در حال انجام فعالیت‌هایی در این زمینه است که امیدواریم به کاهش آلودگی هوا کمک کند.
به گفته وی، فرآیند خروج خودروهای فرسوده به عواملی چون واردات خودرو وابسته است. در چند سال گذشته بحثی که ضرر و زیان زیادی به خروج خودروهای فرسوده وارد کرد، این بود که در مورد خودروهای وارده به جای اینکه گواهینامه مربوط به اسقاط خودرو اخذ شود، هزینه آن دریافت می‌شد. هر واردکننده خودرو موظف است تعدادی خودروی فرسوده را از رده خارج کند و این در سال‌های قبل به شکلی بود که به جای اینکه گواهی اسقاط خودرو را بگیرند، هزینه معادل ریالی آن را می‌گرفتند که این مبلغ به حساب ستاد سوخت واریز می‌شد و ممکن بود به‌طور واقعی صرف هزینه خروج خودروهای فرسوده نشود.
تکذیب افزایش مرگ و میر به دلیل آلودگی هوا
در حالی که هفته گذشته چمران، عضو شورای شهر عنوان کرده بود روزانه 30 نفر بر تعداد فوت‌شدگان ناشی از آلودگی هوا بر 150 نفر قبلی افزوده شده است، اما حسن هاشمی، وزیر بهداشت با بیان اینکه آمار مرگ‌ومیرهای امسال نسبت به سال گذشته تغییری نکرده، افزایش 20 تا 30 درصدی مراجعات به اورژانس‌ها به دلیل آلودگی هوا را رد کرده است.
هاشمی درباره برخی اظهارنظرها مبنی بر افزایش مرگ‌ومیر به دلیل آلودگی هوا گفت: «اخبار مربوط به افزایش مرگ و میر ناشی از آلودگی هوا را دیدم. گزارشاتی که در این زمینه ارائه شده و ادعاهایی که می‌شود، زیاد قابل استناد نیستند. من از مسوول سازمان بهشت‌زهرا در این زمینه سوال کردم و پرسیدم که آیا تعداد مرگ‌ها افزایش داشته است که گفتند تعداد مرگ‌ها در طول سال ثابت است و از دی‌ماه به بعد افزایش می‌یابد.»
هاشمی درباره افزایش مراجعات به اورژانس‌ها به دلیل آلودگی هوا گفت: این طور نیست که مراجعه به اورژانس‌ها 20 تا 30 درصد افزایش داشته باشد. در این موضوع که هوای آلوده منجر به بیماری می‌شود، تردیدی وجود ندارد. باز هم در این موضوع که آلودگی هوا بیماری‌های تنفسی به ویژه آسم را تشدید می‌کند، تردیدی نیست اما از طرف دیگر باید در ذکر آمار دقت کنیم.
در این خرابکاری همه مقصریم
وی با بیان اینکه ما می‌خواهیم هوای شهرمان پاک باشد، گفت: باور داریم که انجام این کار شدنی است اما یک وزارتخانه، یک سازمان و حتی دولت به تنهایی از پس آن برنمی‌آید و همه باید کمک کنند و بدانند این کار شدنی است. همان‌طور که روزی هوای لندن و استانبول بسیار آلوده‌تر از تهران بود اما طی برنامه‌ای 10 ساله اکنون جزو پاک‌ترین شهرهای دنیا محسوب می‌شوند چراکه هیچ کس مسوولیتش را گردن دیگری نینداخته است.
وی معتقد است در این خرابکاری همه مسوولند و نقش دارند و باید متناسب با نقشی که بر عهده دارند، راه آمده را بازگردند و نقش خود را ایفا کنند.
از سویی دیگر معصومه ابتکار، رییس سازمان حفاظت محیط‌زیست در جلسه کارگروه ملی مقابله با آلودگی هوا ضمن اشاره به اهمیت لایحه هوای پاک برای محیط‌زیست کشور و تاثیر تصویب آن در فعالیت‌ها و برنامه‌ریزی‌های مربوط به این حوزه، از آغاز به کار سیستم یکپارچه معاینه‌فنی از 29 دی‌ماه خبر داد.
کاهش آلودگی هوا در کوتاه‌مدت ناممکن است
ابتکار تاکید کرده با وجود تمام تلاش‌های صورت‌گرفته در دولت یازدهم برای مقابله با مساله آلودگی هوا، جبران تمام عقب‌ماندگی‌ها و غفلت‌های صورت‌گرفته طی سال‌های گذشته در مدت زمان کوتاه میسر نیست.
چطور قرار است غفلت‌های گذشته درباره آلودگی هوا جبران شود
ابتکار ضمن اشاره به شرایط هوا طی هفته گذشته در تهران اظهار کرد: «در حالی که شاهد پایداری شدید هوا در تهران بودیم اما شاخص‌ها به شرایط اضطرار نرسید و این نشان‌دهنده نتایج مثبت اقداماتی است که برای بهبود کیفیت سوخت و بنزین و گازوییل صورت گرفته است. افزایش تعداد خودروها، افزایش ترددها و افزایش ساخت و ساز نشان می‌دهد که تمام شاخص‌های موثر در افزایش آلایندگی هوا رو به رشد است و عدم قرارگیری شاخص‌های هوای تهران در شرایط اضطرار ناشی از اقدامات کنترلی تاثیرگذار بوده است.»
ابتکار کارگروه ملی مقابله با آلودگی هوا را ساز و کاری برای هماهنگی بین‌بخشی و نظارت بر میزان و حسن پیشرفت مصوبه دولت در خصوص وظایف دستگاه‌ها برای بهبود کیفیت هوای کشور دانست و افزود: «تشکیل منظم این جلسات در عالی‌ترین سطح به ارزیابی از روند اجرای وظایف تعیین شده و رفع چالش‌ها و ضعف‌ها در این زمینه منجر خواهد شد.» این اظهارنظر در حالی عنوان می‌شود که با تشکیل جلسه و برآورد صرف، مشکلی از آلودگی هوای تهران حل نمی‌شود. زمانی که ابتکار در این وضعیت غیرقابل تنفس می‌گوید اقدامات کنترلی تاثیرگذار داشته‌اند، باید پرسید دقیقا کدام اقدامات و چرا 15 روز تمام شرایط اضطرار ادامه داشته است؟
معاون رییس‌جمهور همچنین راه‌اندازی سیستم یکپارچه معاینه فنی را گامی موثر در زمینه کاهش تخلفات صورت‌گرفته در این حوزه، همچنین رفع نقاط ضعف موجود در این سیستم در حال حاضر و تشویق و ترغیب مردم برای مشارکت در زمینه کاهش آلودگی هوا دانست و گفت: برنامه‌ها و تصمیمات دولت یازدهم و کمیته ملی زمانی در خصوص مقابله با آلودگی هوا نتیجه‌بخش خواهد بود که نگاه فرابخشی، هماهنگی و انطباق میان فعالیت‌های نهادهای مسوول وجود داشته باشد.
پلیس راهور خط مقدم مقابله با
آلودگی هوا
از سویی دیگر محمدرضا تابش، رییس فراکسیون محیط‌زیست مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه پلیس راهور خط‌مقدم مقابله با آلودگی هواست، اظهار کرده: سیاسی کردن مساله آلودگی هوا و چشم‌پوشی از تلاش‌های صورت‌گرفته و نتایج مثبت به دست آمده، کاری دور از اخلاق و انصاف است.
وی ضمن تاکید بر ضرورت آموزش و فرهنگسازی در زمینه‌های مختلف مرتبط با کیفیت هوا همچون استفاده از حمل‌ونقل عمومی و معاینه فنی خودرو، تصریح کرد: ابزار رسانه می‌تواند در این زمینه نقشی مهم بر عهده گیرد.
وقتی اقدامی نمی‌شود، تنفس به اقدام آسمان گره خورده
با وجود همه تلاش‌های عنوان‌شده سازمان حفاظت محیط‌زیست و اظهار نظرهایی که درباره کنترل آلودگی هوا شده است، همچنان وضعیت آلودگی هوای تهران و چند کلانشهر ناحیه مرکزی کشور در شرایط خطر و بحرانی قرار دارد.
اینکه برای نوع شرایط هوا چه نامی بگذاریم. از اضطرار تا خطرناک و قرمز هیچ فرقی نمی‌کند. مهم این است که تنفس، بدیهی‌ترین حق اولیه حیات داشتن این روزها نه‌تنها دشوارترین کار ممکن شده است، که دستمایه رقابت‌های سیاسی و تبلیغاتی هم شده است. تهران یکپارچه نفسش گرفته است. مسوولان جلسه‌ها را تکرار می‌کنند و باران هم نمی‌بارد. دیگر نه‌تنها آب بحران اساسی است که هوا هم بحرانی اساسی‌تر از آب شده است.
دیگر همه چشم‌ها نه به درهای اتاق تشکیل جلسه، که به سوی آسمان است.∎