به‌گفته حسین فرشیدی، معاون بهداشت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی،151 بیمار قطعی تب دنگی در کشور شناسایی شده‌اند. فرشیدی می‌گوید: «پشه آئدس به استان تهران نرسیده و فقط یک بیمار شناسایی شده است. از 26 اردیبهشت تاکنون 151 مورد بیماری قطعی تب دنگی در کشور شناسایی شده که عمدتا بیماران کشورهای دیگر بوده‌اند که وارد ایران شده‌اند».

آئدس چیست؟

رضا خیاط‌زاده، حشره‌شناس، در گفت‌وگو با «شرق» درباره پشه آئدس می‌گوید:  Ae.‌aegypti ناقل مهمی برای انتقال برخی بیماری‌های خطرناک آربوویروسی از‌جمله تب دنگی است. براساس بیولوژی و الزامات زیست‌محیطی Ae. aegypti، احتمال استقرار دائمی این گونه در آب‌و‌هوای گرمسیری منطقه بسیار محتمل است. با توجه به شناسایی این گونه پشه ناقل مهاجم در ایران و شیوع بالای برخی از بیماری‌های آربوویروسی در کشورهای همسایه و جابه‌جایی مستمر ساکنان این مناطق، شیوع احتمالی بیماری‌های آربوویروسی را می‌توان پیش‌بینی کرد. برنامه‌ریزی و اجرای برنامه نظارت و کنترل فوری پشه ناقل برای جلوگیری از استقرار دائمی این گونه پشه ناقل مهاجم در جنوب ایران حیاتی است‌. او در ادامه می‌افزاید: «بیماری‌های منتقله از طریق پشه یکی از جدی‌ترین مشکلات بهداشت عمومی در جهان است. تاکنون 12 گونه آئدس در ایران شناسایی شده است. در‌مورد شرایط اقلیمی ایران در مناطق مختلف می‌توان گفت: نواحی شمالی ایران در تابستان دارای هوای گرم‌و‌مرطوب و در زمستان معتدل است. مناطق شمال غربی و غربی نیز تابستان‌های معتدل و زمستان‌های سرد دارند. نواحی جنوبی ایران تابستان‌های بسیار گرم و زمستان‌های معتدل دارند؛ بنابراین ایران دارای شرایط آب‌و‌هوایی بسیار متنوعی است. این شرایط اقلیمی نشان می‌دهد‌ مناطق مختلف ایران از نظر شرایط اقلیمی و اکولوژیکی برای توسعه گونه‌های Aedes مانند Ae.caspius ،Ae.vexans و Ae.aegypti بسیار مناسب است». به‌گفته خیاط‌زاده، تعیین طبقه‌بندی صحیح پشه‌های ناقل یکی از مهم‌ترین عوامل در شناسایی بیماری‌های ناقل پشه است. روش‌های مولکولی شناسایی پشه‌ها می‌توانند بسیار مفید باشند؛ زیرا نمونه‌هایی که برای اهداف طبقه‌بندی مورفولوژیکی قابل‌تشخیص نیستند یا به‌خوبی نگهداری نمی‌شوند، می‌توانند به‌راحتی با این روش‌ها شناسایی شوند. همان‌طور که تأکید کردم بیماری‌های منتقله از طریق پشه یکی از مهم‌ترین مسائل بهداشت عمومی در سراسر جهان است. گونه پشه Ae.‌aegypti یکی از خطرناک‌ترین مواردی است که می‌تواند ناقل برخی از بیماری‌های جدی و کشنده آربوویروسی باشد. Ae.‌aegypti ساکن مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری است که در کنار زیستگاه‌های انسان قرار دارند. تخم‌های این گونه به خشکی مقاوم هستند و معمولا روی دیواره‌های داخلی مرطوب ظروف آب در خط آب یا درست بالای آن گذاشته می‌شوند. لاروها در مدت دو روز در دمایی بین 27 تا 30 درجه سانتی‌گراد از تخم خارج می‌شوند. لاروهای خارج‌شده پس از هشت روز به شفیره تبدیل می‌شوند. لاروهای .Ae مصری‌ها در ظروف ساخته دست بشر مانند کوزه‌های سفالی، مخازن ذخیره آب، قوطی‌های نوشیدنی، گلدان‌های خالی، بطری‌های شکسته، لاستیک‌های قدیمی و... وجود دارند. از این ظروف برای نگهداری آب در داخل و خارج ساختمان‌های مزرعه‌ای در فاصله چند‌صد‌متری استفاده می‌شود.

تلاش برای مهار دنگی در ایران

آن‌طور‌ که معاون وزارت بهداشت می‌گوید از این 151 بیمار شناسایی‌شده در ایران فقط 12 بیمار سابقه سفر نداشته‌اند و با اقدامات بالینی و آزمایشگاهی شناسایی شده‌اند و مابقی از طریق سفر به کشورهای خارجی به‌ویژه امارات وارد کشور شده‌اند. از این 12 بیمار نیز 11 بیمار در استان هرمزگان و یک بیمار در استان سیستان‌و‌بلوچستان شناسایی شده‌اند و یک بیمار از این 12 نفر نیز آفریقایی‌تبار است. معاون بهداشت وزارت بهداشت با بیان اینکه در‌حال‌حاضر فقط در دو استان هرمزگان و سیستان‌و‌بلوچستان این 12 بیمار شناسایی شده، ولی پشه در شش استان کشور مشاهده شده است، گفت: «بنابراین لازم است همچنان توصیه‌ها و احتیاطات لازم را مدنظر داشته باشیم. خوشبختانه در دو ماه اخیر اقدامات خیلی خوبی برای مهار پشه آئدس و بیمارهای آن صورت گرفته است. در این شرایط باید به‌صورت یک بیماری تحت کنترل ولی با احتیاط با این مسئله برخورد کنیم». وی با تأکید بر این که صید پشه آئدس در روز که فعالیت خود را آغاز می‌کند باید صورت گیرد، افزود: «همکاران بهداشتی ما گاهی در دو استان هرمزگان و سیستان‌و‌بلوچستان در دمای 45 تا 50 درجه درحال تلاش برای شناسایی و مهار نقاط دارای پشه آئدس هستند و خشکی نقاط مختلف که بر اثر گرما به وجود آمده و محدودیت زیستی برای پشه به وجود آورده نباید ما را غافل کند؛ زیرا با یک بارندگی دوباره طی کمتر از دو هفته شاهد زاد‌و‌ولد پشه‌ها در این مناطق خواهیم بود». فرشیدی با تأکید بر بهسازی محیط به‌‌عنوان مهم‌ترین راهکار مقابله با پشه آئدس‌ خاطرنشان کرد: «بیماریابی و ایزوله بیماران در بیمارستان یا منزل مسئله مهم دیگری است که باید با قدرت ادامه یابد و باید تماس پشه و بیماران را به حداقل ممکن برسانیم؛ زیرا اگر در جایی پشه هم زیاد باشد ولی بیمار نباشد، مانند استان بوشهر، شاهد گسترش بیماری نخواهیم بود. اگر در استان یا شهرستانی که پشه وجود دارد گزشی صورت گرفت، فرد باید در اسرع وقت به مراکز جامع سلامت و نزدیک‌ترین مرکز بهداشتی مراجعه کند». وی علائم بیماری‌های ناشی از پشه آئدس را تب و سر‌دردهای طولانی و ضعف شدید بدن برشمرد و گفت: «افرادی که به‌عنوان بیمار به مراکز بهداشتی مراجعه می‌کنند با یک تست ساده، بیماری یا عدم‌بیماری آنان مشخص می‌شود و بیماران در مدت کوتاه هفت تا 10 روز ایزوله می‌شوند تا از انتقال بیماری جلوگیری شود. از مردم می‌خواهیم همچنان با همکاران بهداشتی ما در ارتباط باشند و همکاری کنند. طبق گزارش‌ها‌ی مردمی، همکاران ما در مکان‌هایی که احتمال وجود پشه آئدس باشد، حضور می‌یابند و در‌صورت لوزم، نمونه‌برداری یا سم‌پاشی می‌کنند». دکتر فرشیدی اظهار کرد: «‌151 بیمار شناسایی‌شده عمدتا در استان‌های جنوبی به‌ویژه استان فارس هستند و موردی هم به‌تازگی در استان تهران مشاهده شده است. این بیماران مسافرانی بوده‌اند که از اکثر آنان از کشور امارات وارد ایران شده‌اند». وی در پایان خاطرنشان کرد: «برای گسترش بیماری در یک منطقه هم باید پشه آئدس وجود داشته باشد و هم بیمار؛ بنابراین در استان‌هایی که این دو فاکتور با هم مشاهده نشوند، گسترش بیماری نداریم و اکثر استان‌ها تحت کنترل هستند ولی همچنان باید احتیاط کرده و به توصیه‌های بهداشتی عمل کنیم». همچنین ‌عبدالرضا میراولیایی، مدیر برنامه مدیریت بیماری‌های منتقله از آئدس مهاجم در وزارت بهداشت به ایلنا گفته است: «در حدود یک تا دو ماه آینده به‌دلیل اینکه آب‌و‌هوا تغییر می‌کند و هوا خنک‌تر می‌شود کشورهای حاشیه جنوب خلیج فارس نیز دمای خنک‌تری خواهند داشت و این باعث می‌شود فعالیت پشه بیشتر شود و هر زمان که فعالیت پشه بیشتر شود، شانس اینکه بیماری ایجاد شود نیز بیشتر می‌شود. بنابراین الان فرصتی است که آمادگی لازم را پیدا کنیم تا زمانی که هوا خنک‌تر می‌شود، بتوانیم از تکثیر پشه و بیماری جلوگیری کنیم. ما علاوه‌بر‌اینکه رصد و پایش مناطق مرزی را انجام می‌دهیم و استان‌هایی مانند گیلان یا بوشهر و هرمزگان را مراقبت می‌کنیم، استان‌های هم‌جوار با این استان‌ها را نیز رصد و پایش می‌کنیم؛ از این جهت که احتمال می‌دهیم‌ این پشه از استان‌هایی که در‌حال‌حاضر پشه در آنها صید شده، به استان‌های هم‌جوارشان نیز نفوذ کند. از همین رو مراقبت‌هایی تاکنون انجام شده و ما این پشه را در استان مازندران و شهرستان رامسر رصد و پایش می‌کنیم. خوشبختانه در مرز استان گیلان و مازندران که شهرستان رامسر است، ما این پشه را پیدا کرده و اقدامات کنترلی را انجام دادیم. در‌حال‌حاضر نیز تاکنون این پشه به سایر نقاط مازندران گسترش پیدا نکرده است».‌