باهمان تصاویرعزاداری‌های مختلفی‌که ازگوشه گوشه ایران به این‌حسینیه‌می‌آید تاهزاررنگ فرهنگ ایرانی درعزای اهل‌بیت(ع)،تازه شود.درمحرم امسال فصل جدیداین برنامه روانه آنتن شبکه سه شده است. حسینیه معلی با حضور مداحان، پیشکسوتان و پیرغلامان هیات‌های مذهبی پخش می‌شود و تلاش کرده تا فرهنگ و آیین‌های عاشورایی را روایت کند. این برنامه را باید نخستین برنامه تخصصی جامع در حوزه مداحی دانست که تلاش کرده هنر عاشورایی را بیشتر از قبل روی آنتن تلویزیون احیا کند. بعد از تجربه متفاوت در ماه شعبان، حسینیه معلی حالا دوباره رنگ و بوی عاشورا گرفته تا به سمت فرهنگ عاشورایی بازگردد. نجم‌الدین شریعتی میزبانی فصل تازه این برنامه را هم در دست دارد. در میز ذاکران هم قرار است محمدرضا طاهری، مداح معروف برای اولین بار در ترکیب مجمع‌الذاکران حضور داشته باشد. ترکیب فصل جدید علاوه‌بر چهره تازه، بازگشت مهدی رسولی است که بعد از یک فصل غیبت، دوباره به حسینیه معلی بازگشته است. حجت‌الاسلام مصطفی کرمی هم بعد از یک تجربه حضور در حسینیه معلی، بار دیگر در ایام محرم کنار دیگر مداحان کارشناس در میز ذاکران حضور پیدا می‌کند. از جمله ویژگی‌های فصل تازه حسینیه معلی، حضور مهمانان بین‌المللی است که پیش از این با حضور چهره‌هایی مثل شیخ زکزاکی، محقق شده بود.
جزئیات تازه از فصل جدید
حسینیه‌معلی امسال هم مثل فصل‌های قبل سراغ آیین‌های عزاداری شهرها و کشورهای مختلف رفت و بلافاصله بعد از پایان فصل اعیاد شعبانیه، تیم نویسندگی و کارگردانی برای سوژه‌یابی و شناسایی این آیین‌ها به شهرها و روستاهای دور سفر کرد. شاید آیین‌هایی باشند که حتی درباره‌شان نشنیده باشیم یا به‌خاطر دور و در حاشیه بودن‌شان به آنها پرداخته نشده است. تیم حسینیه‌معلی شهر به شهر و روستا به روستا رفته و این آیین‌ها را پیدا کرده است. یعنی یک‌سری از این سنت‌ها را که از لحاظ قدمت، محتوا و جلوه بصری قابلیت نمایشی داشته پیدا و بررسی کرده است وباهماهنگی‌های انجام‌شده،درحسینیه‌معلی اجرا شده‌اند. حسینیه‌معلی امسال13شب پخش دارد که در این مدت 50 آیین از شهرها و کشورهای مختلف و حدود 70اجرا خواهد داشت. به‌خاطر گسترده و برجسته بودن جامعه مداحی کشور، در هر فصل میز ذاکرین دچار تغییراتی می‌شود. امسال حسینیه‌معلی به زبان‌های انگلیسی، عربی، اردو و ترکی همزمان از کشورهای همسایه پخش می‌شود.تا امروز چند فصل از برنامه حسینیه‌معلی گذشته و می‌توان گفت دیگر به بلوغ و پختگی رسیده و در میان مخاطبان جا افتاده است. از سعید ستودگان، تهیه‌کننده می‌پرسیم چقدر لازم است که وجه بین‌المللی کار پررنگ‌تر از گذشته شود و مثل فصل‌های قبل مهمانانی از سراسر کشورهای اسلامی حضور داشته باشند؟ او به جام‌جم پاسخ می‌دهد: در حسینیه‌معلی وظیفه‌مان احیا و بازنمایی آیین‌های عاشورایی است. در باب نشان‌دادن آیین‌های مذهبی کشورهای مختلف از فصل اول حسینیه‌معلی فعالیت شده است. در فصل اول گروه مداحی به زبان انگلیسی از آمریکا داشتیم. از آفریقا، استرالیا و ترکیه هم گروه مداحی داشتیم. در فصل اول حسینیه‌معلی از هر پنج قاره مهمانانی حاضر بودند که به اجرای برنامه پرداختند. در فصل‌های بعدی هم همین روال ادامه داشت. با توجه به مقتضای زمان و طراحی‌ای که انجام می‌دهیم اتفاقا مهمانان بین‌المللی در همه فصول ما حضور داشتند. مثلا در فصل شعبان گذشته شیخ زکزاکی، رهبر شیعیان نیجریه تشریف آوردند.حسینیه‌معلی چندسالی است که دراعیاد شعبانیه و همچنین مناسبت‌هایی همچون محرم راهی آنتن شده است. ستودگان درباره لزوم به‌روزرسانی برنامه و حفظ عنصر خلاقیت می‌گوید: بالاخره حسینیه‌معلی مسیری را با خلاقیت دوستان کارگردان واتاق‌فکر برنامه وتحت عنایت حضرت‌سیدالشهدا و اهل‌بیت(ع) شروع کرده است.مسیری را در پیش گرفته و توانسته درهرفصل خلاقیت داشته باشد وان‌شاءا...ازاین به بعد هم فعالیت‌هایی را در مسیر پیشرفت خود انجام دهد. وی همچنین درباره حضور گروه برنامه‌ساز در استان‌های مختلف برای تصویربرداری و ضبط آیین‌های عاشورایی عنوان می‌کند: فعلا در این مورد برنامه‌ای نداریم. قرار شده است که عزیزان ازکل دنیا و کشور به حسینیه معلی تشریف بیاورند.ضبط برنامه حسینیه‌معلی ازلحاظ فنی و...سنگین است. به‌هرحال ضبط در استان‌های مختلف دشوار است و برای این‌که بتوانیم با این کیفیت در خدمت مردم باشیم باید در خود حسینیه باشیم. این تهیه‌کننده همچنین در خصوص مستندسازی اثر درقالب تصویر یا به‌صورت مکتوب نیز عنوان می‌کند:تمامی برنامه‌های ساخته‌شده در تاریخ میماند و آیندگان می‌توانند از آن استفاده کنند.صحبتهایی هم درباره مکتوب‌کردن آیین‌ها وثبت آنها شده است که در آینده اطلاع‌رسانی می‌شود. تاکنون بسیاری ازکارشناسان براین مسأله تاکید کرده‌اند که حسینیه معلی می‌تواند الگویی دربرنامه‌سازی دینی باشد. ستودگان درباره همراهی در این مسیر عنوان می‌کند:هرجاهرالگوی موفقی باشد همه می‌توانند ازآن استفاده کنند.در رابطه با حسینیه‌معلی و برنامه‌های دیگر هم کارهای مشابه در کشورهای دیگر اتفاق افتاده والگوبرداری کردند. ماهم هر کمکی از دست‌مان بربیاید با کسانی که بخواهند این کار را انجام دهند همکاری خواهیم داشت.
نگاهی به فصل‌های قبل
حسینیه معلی در کنار تمام تغییراتی که طی چهار فصل گذشته داشت، توانست یک زبان و گفتمان تازه برای هیات ایجاد کند. پیش از این هر بار که صحبت از هیات می‌شد، مخاطبان حال و هوای عزا را به خاطر می‌آوردند. اما حسینیه معلی توانست مانند نام خود، از کلیشه خارج شود و برنامه را به یک حسینیه بزرگ تبدیل کند. حضور هیات‌های مختلف از شهرها و روستاهای ایران، خود حاکی از آن بود که این حسینیه توانسته به زبان همه مردم فارغ از هر باور و مذهبی دست پیدا کند. نکته دیگر اما، پرداختن به آیین عزاداری شهرهای مختلف درقاب حسینیه معلی بود.ازعزاداری مردم لرستان برای امام حسین(ع) تامداحی‌هایی که هرکدام به یک سنت خاصی می‌پرداختند. درست مثل اجرای پر شور آیین چهل دف اهل سنت کردستان که تحسین بسیاری از مخاطبان را برانگیخت. شاید برای خیلی از ما که بیشتر وقت‌مان را در زمان عزای محرم، در کوچه‌پس‌کوچه‌های شهر خودمان گذرانده باشیم، تماشای شیوه عزا در شهرهای دیگر، حال و هوای دیگری داشته باشد. به طور قطع نمایش این فرهنگ‌های متنوع و متکثر، می‌تواند در اتحاد ملی عزای ایران تاثیر بسیاری داشته باشد. اما مسأله رعایت ادب و نمایش آن در روبه‌رو شدن با پیشکسوتان مداحی، نکته دیگر حسینیه معلی است که در فصل‌های مختلف به چشم می‌خورد. بسیاری معتقدند که حسینیه معلی نمایشگر اخلاق، مرام و مشی فرهنگ مداحی است. در بعضی از برنامه‌ها پیرغلامان و مداحان قدیمی‌تر حضور پیدا می‌کنند و ادب حاکم بر این فضا از نوع برخورد داوران مشهود است. درست مثل احترام به آنها و نشستن پای صحبت‌های‌شان و حتی رفتار آنها با مداحان کودک و نوجوان که نشان از گسترش فرهنگ عاشورایی و نمایش آن در یک قاب بزرگ ملی دارد.
استقبال مخاطب و تایید کارشناسان
پیش ازاین محمدامین حسام، دکترای مدیریت رسانه و مدرس سوادرسانه‌ای درخصوص گفتمان ایجاد شده توسط برنامه حسینیه معلی گفته بود: حسینیه معلی یک برنامه «موضع‌دار» است. یعنی به صورت خام پیام‌ها و آیین‌های مذهبی را به مخاطب ارائه نمی‌دهد و رویکردهای محتوایی ویژه‌ای را در عرصه‌های مختلف دینداری دنبال می‌کند و چون «صریح» هم هست، در ابراز موضعش لکنت ندارد. مواضعش را شفاف و با اعتماد‌به‌نفس به اشتراک می‌گذارد. حسینیه معلی به‌تدریج در حال تبدیل شدن به «نبض رسانه‌ای» آیین‌های مذهبی درایران است.این برنامه خیلی زود خودش راسرصحنه وقایع تقویمی دینی می‌رساندوتلاش می‌کند قرائت وحدت‌بخشانه‌ای را از صحنه متکثر جامعه مذهبی به اشتراک بگذارد و با عقلانیتش قطب‌های مختلف بچه هیاتی را زیر یک پرچم جمع کند.معلی یک «برنامه امن» است. اولا؛ نظرات مجری و ذاکرین برنامه آمیخته به ادب و متانت و متعهد به چهارچوب دستگاه امام حسین است، لذا برای تلویزیون ایران هزینه حقوقی و اخلاقی به بار نمی‌آورد، ثانیا؛ سعه صدر تلویزیونی و آنتن آزادش آمیخته به تهور مدیریتی است. این برنامه، یک برنامه حرفه‌ای است. زیرا بردگفتمانی مذهبی و برند تلویزیونی را در تعادل باهم پیش می‌برد و در ازای برنده شدن موضعش با خیره‌سری‌های تلویزیونی، تردستی‌های بی‌اخلاقانه، عبور کردن از خطوط قرمز و... به برندش آسیب نمی‌زند و متقابلا، برندینگ رسانه‌ای را هم در صلح کل بازی‌های مرسوم سلبریتیک و سنت‌های محافظه‌کارانه تلویزیون دنبال نمی‌کند. این حرفه‌ای‌گری، باعث می‌شود چه در روی آنتن و چه در فضای مجازی دیده شود. معلی یک تجربه کاملا جدید در برنامه‌سازی دینی تلویزیونی است. این تجربه نه‌تنها برای دست‌اندرکاران جوان این برنامه و نه فقط برای مدیران عالی صداوسیما و نه‌تنها برای مستمعین جوان هیات بلکه برای مخاطبان سنتی برنامه‌های معارفی تلویزیون ایران نیز جدید است. وی گفته بود: در زمانه‌ای که دیدگاه‌های ضدسرگرمی و صرفا محتوایی، در دلِ برخی از مدیران فرهنگی و رسانه جا باز کرده است و عمدتا سرگرمی با ابتذال مترادف و هم‌معنی می‌شود، برنامه حسینیه معلی توانسته در عین مدیریت پیام نشر شعائر اهل بیت علیهم‌السلام، با سناریو و خلق کاراکتر برای صحنه و مهمان‌ها، مخاطب را به بهترین شکل ممکن سرگرم کند.
مجمع‌الذاکرین
محرم ۱۴۰۱
سعید حدادیان
محمد صمیمی
مجید بنی‌فاطمه
مهدی رسولی
صفر ۱۴۰۱
مهدی سلحشور
مهدی رسولی
سیدمجید بنی‌فاطمه
محمد صمیمی
شعبان ۱۴۰۱
مهدی رسولی
احمد واعظی
عبدالرضا هلالی
حجت‌الاسلام مصطفی کرمی
محرم ۱۴۰۲
عبدالرضا هلالی
میثم مطیعی
مجید بنی‌فاطمه
مهدی رسولی
شعبان 1402
میثم مطیعی
مجید بنی‌فاطمه
نزار قطری
رضا نریمانی
سپیده اشرفی - گروه رسانه
جزئیات تازه از فصل جدید
حسینیه‌معلی امسال هم مثل فصل‌های قبل سراغ آیین‌های عزاداری شهرها و کشورهای مختلف رفت و بلافاصله بعد از پایان فصل اعیاد شعبانیه، تیم نویسندگی و کارگردانی برای سوژه‌یابی و شناسایی این آیین‌ها به شهرها و روستاهای دور سفر کرد. شاید آیین‌هایی باشند که حتی درباره‌شان نشنیده باشیم یا به‌خاطر دور و در حاشیه بودن‌شان به آنها پرداخته نشده است. تیم حسینیه‌معلی شهر به شهر و روستا به روستا رفته و این آیین‌ها را پیدا کرده است. یعنی یک‌سری از این سنت‌ها را که از لحاظ قدمت، محتوا و جلوه بصری قابلیت نمایشی داشته پیدا و بررسی کرده است وباهماهنگی‌های انجام‌شده،درحسینیه‌معلی اجرا شده‌اند. حسینیه‌معلی امسال13شب پخش دارد که در این مدت 50 آیین از شهرها و کشورهای مختلف و حدود 70اجرا خواهد داشت. به‌خاطر گسترده و برجسته بودن جامعه مداحی کشور، در هر فصل میز ذاکرین دچار تغییراتی می‌شود. امسال حسینیه‌معلی به زبان‌های انگلیسی، عربی، اردو و ترکی همزمان از کشورهای همسایه پخش می‌شود.تا امروز چند فصل از برنامه حسینیه‌معلی گذشته و می‌توان گفت دیگر به بلوغ و پختگی رسیده و در میان مخاطبان جا افتاده است. از سعید ستودگان، تهیه‌کننده می‌پرسیم چقدر لازم است که وجه بین‌المللی کار پررنگ‌تر از گذشته شود و مثل فصل‌های قبل مهمانانی از سراسر کشورهای اسلامی حضور داشته باشند؟ او به جام‌جم پاسخ می‌دهد: در حسینیه‌معلی وظیفه‌مان احیا و بازنمایی آیین‌های عاشورایی است. در باب نشان‌دادن آیین‌های مذهبی کشورهای مختلف از فصل اول حسینیه‌معلی فعالیت شده است. در فصل اول گروه مداحی به زبان انگلیسی از آمریکا داشتیم. از آفریقا، استرالیا و ترکیه هم گروه مداحی داشتیم. در فصل اول حسینیه‌معلی از هر پنج قاره مهمانانی حاضر بودند که به اجرای برنامه پرداختند. در فصل‌های بعدی هم همین روال ادامه داشت. با توجه به مقتضای زمان و طراحی‌ای که انجام می‌دهیم اتفاقا مهمانان بین‌المللی در همه فصول ما حضور داشتند. مثلا در فصل شعبان گذشته شیخ زکزاکی، رهبر شیعیان نیجریه تشریف آوردند.حسینیه‌معلی چندسالی است که دراعیاد شعبانیه و همچنین مناسبت‌هایی همچون محرم راهی آنتن شده است. ستودگان درباره لزوم به‌روزرسانی برنامه و حفظ عنصر خلاقیت می‌گوید: بالاخره حسینیه‌معلی مسیری را با خلاقیت دوستان کارگردان واتاق‌فکر برنامه وتحت عنایت حضرت‌سیدالشهدا و اهل‌بیت(ع) شروع کرده است.مسیری را در پیش گرفته و توانسته درهرفصل خلاقیت داشته باشد وان‌شاءا...ازاین به بعد هم فعالیت‌هایی را در مسیر پیشرفت خود انجام دهد. وی همچنین درباره حضور گروه برنامه‌ساز در استان‌های مختلف برای تصویربرداری و ضبط آیین‌های عاشورایی عنوان می‌کند: فعلا در این مورد برنامه‌ای نداریم. قرار شده است که عزیزان ازکل دنیا و کشور به حسینیه معلی تشریف بیاورند.ضبط برنامه حسینیه‌معلی ازلحاظ فنی و...سنگین است. به‌هرحال ضبط در استان‌های مختلف دشوار است و برای این‌که بتوانیم با این کیفیت در خدمت مردم باشیم باید در خود حسینیه باشیم. این تهیه‌کننده همچنین در خصوص مستندسازی اثر درقالب تصویر یا به‌صورت مکتوب نیز عنوان می‌کند:تمامی برنامه‌های ساخته‌شده در تاریخ میماند و آیندگان می‌توانند از آن استفاده کنند.صحبتهایی هم درباره مکتوب‌کردن آیین‌ها وثبت آنها شده است که در آینده اطلاع‌رسانی می‌شود. تاکنون بسیاری ازکارشناسان براین مسأله تاکید کرده‌اند که حسینیه معلی می‌تواند الگویی دربرنامه‌سازی دینی باشد. ستودگان درباره همراهی در این مسیر عنوان می‌کند:هرجاهرالگوی موفقی باشد همه می‌توانند ازآن استفاده کنند.در رابطه با حسینیه‌معلی و برنامه‌های دیگر هم کارهای مشابه در کشورهای دیگر اتفاق افتاده والگوبرداری کردند. ماهم هر کمکی از دست‌مان بربیاید با کسانی که بخواهند این کار را انجام دهند همکاری خواهیم داشت.
نگاهی به فصل‌های قبل
حسینیه معلی در کنار تمام تغییراتی که طی چهار فصل گذشته داشت، توانست یک زبان و گفتمان تازه برای هیات ایجاد کند. پیش از این هر بار که صحبت از هیات می‌شد، مخاطبان حال و هوای عزا را به خاطر می‌آوردند. اما حسینیه معلی توانست مانند نام خود، از کلیشه خارج شود و برنامه را به یک حسینیه بزرگ تبدیل کند. حضور هیات‌های مختلف از شهرها و روستاهای ایران، خود حاکی از آن بود که این حسینیه توانسته به زبان همه مردم فارغ از هر باور و مذهبی دست پیدا کند. نکته دیگر اما، پرداختن به آیین عزاداری شهرهای مختلف درقاب حسینیه معلی بود.ازعزاداری مردم لرستان برای امام حسین(ع) تامداحی‌هایی که هرکدام به یک سنت خاصی می‌پرداختند. درست مثل اجرای پر شور آیین چهل دف اهل سنت کردستان که تحسین بسیاری از مخاطبان را برانگیخت. شاید برای خیلی از ما که بیشتر وقت‌مان را در زمان عزای محرم، در کوچه‌پس‌کوچه‌های شهر خودمان گذرانده باشیم، تماشای شیوه عزا در شهرهای دیگر، حال و هوای دیگری داشته باشد. به طور قطع نمایش این فرهنگ‌های متنوع و متکثر، می‌تواند در اتحاد ملی عزای ایران تاثیر بسیاری داشته باشد. اما مسأله رعایت ادب و نمایش آن در روبه‌رو شدن با پیشکسوتان مداحی، نکته دیگر حسینیه معلی است که در فصل‌های مختلف به چشم می‌خورد. بسیاری معتقدند که حسینیه معلی نمایشگر اخلاق، مرام و مشی فرهنگ مداحی است. در بعضی از برنامه‌ها پیرغلامان و مداحان قدیمی‌تر حضور پیدا می‌کنند و ادب حاکم بر این فضا از نوع برخورد داوران مشهود است. درست مثل احترام به آنها و نشستن پای صحبت‌های‌شان و حتی رفتار آنها با مداحان کودک و نوجوان که نشان از گسترش فرهنگ عاشورایی و نمایش آن در یک قاب بزرگ ملی دارد.
استقبال مخاطب و تایید کارشناسان
پیش ازاین محمدامین حسام، دکترای مدیریت رسانه و مدرس سوادرسانه‌ای درخصوص گفتمان ایجاد شده توسط برنامه حسینیه معلی گفته بود: حسینیه معلی یک برنامه «موضع‌دار» است. یعنی به صورت خام پیام‌ها و آیین‌های مذهبی را به مخاطب ارائه نمی‌دهد و رویکردهای محتوایی ویژه‌ای را در عرصه‌های مختلف دینداری دنبال می‌کند و چون «صریح» هم هست، در ابراز موضعش لکنت ندارد. مواضعش را شفاف و با اعتماد‌به‌نفس به اشتراک می‌گذارد. حسینیه معلی به‌تدریج در حال تبدیل شدن به «نبض رسانه‌ای» آیین‌های مذهبی درایران است.این برنامه خیلی زود خودش راسرصحنه وقایع تقویمی دینی می‌رساندوتلاش می‌کند قرائت وحدت‌بخشانه‌ای را از صحنه متکثر جامعه مذهبی به اشتراک بگذارد و با عقلانیتش قطب‌های مختلف بچه هیاتی را زیر یک پرچم جمع کند.معلی یک «برنامه امن» است. اولا؛ نظرات مجری و ذاکرین برنامه آمیخته به ادب و متانت و متعهد به چهارچوب دستگاه امام حسین است، لذا برای تلویزیون ایران هزینه حقوقی و اخلاقی به بار نمی‌آورد، ثانیا؛ سعه صدر تلویزیونی و آنتن آزادش آمیخته به تهور مدیریتی است. این برنامه، یک برنامه حرفه‌ای است. زیرا بردگفتمانی مذهبی و برند تلویزیونی را در تعادل باهم پیش می‌برد و در ازای برنده شدن موضعش با خیره‌سری‌های تلویزیونی، تردستی‌های بی‌اخلاقانه، عبور کردن از خطوط قرمز و... به برندش آسیب نمی‌زند و متقابلا، برندینگ رسانه‌ای را هم در صلح کل بازی‌های مرسوم سلبریتیک و سنت‌های محافظه‌کارانه تلویزیون دنبال نمی‌کند. این حرفه‌ای‌گری، باعث می‌شود چه در روی آنتن و چه در فضای مجازی دیده شود. معلی یک تجربه کاملا جدید در برنامه‌سازی دینی تلویزیونی است. این تجربه نه‌تنها برای دست‌اندرکاران جوان این برنامه و نه فقط برای مدیران عالی صداوسیما و نه‌تنها برای مستمعین جوان هیات بلکه برای مخاطبان سنتی برنامه‌های معارفی تلویزیون ایران نیز جدید است. وی گفته بود: در زمانه‌ای که دیدگاه‌های ضدسرگرمی و صرفا محتوایی، در دلِ برخی از مدیران فرهنگی و رسانه جا باز کرده است و عمدتا سرگرمی با ابتذال مترادف و هم‌معنی می‌شود، برنامه حسینیه معلی توانسته در عین مدیریت پیام نشر شعائر اهل بیت علیهم‌السلام، با سناریو و خلق کاراکتر برای صحنه و مهمان‌ها، مخاطب را به بهترین شکل ممکن سرگرم کند.
مجمع‌الذاکرین
محرم ۱۴۰۱
سعید حدادیان
محمد صمیمی
مجید بنی‌فاطمه
مهدی رسولی
صفر ۱۴۰۱
مهدی سلحشور
مهدی رسولی
سیدمجید بنی‌فاطمه
محمد صمیمی
شعبان ۱۴۰۱
مهدی رسولی
احمد واعظی
عبدالرضا هلالی
حجت‌الاسلام مصطفی کرمی
محرم ۱۴۰۲
عبدالرضا هلالی
میثم مطیعی
مجید بنی‌فاطمه
مهدی رسولی
شعبان 1402
میثم مطیعی
مجید بنی‌فاطمه
نزار قطری
رضا نریمانی
سپیده اشرفی - گروه رسانه