زهرا رمضانی، خبرنگار گروه دانشگاه: سرعت پیشرفت تکنولوژی در این عرصه نوظهور به‌حدی است که غفلت از آن می‌تواند پیامدهای قابل‌توجهی را متوجه کشورها کند. از این رو سرمایه‌گذاری و تربیت نیروی انسانی ماهر در این زمینه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. دانشگاه امیرکبیر با برگزاری سالانه مسابقات هوش مصنوعی تلاش می‌کند سهمی در پیشبرد برنامه‌های این حوزه داشته باشد، در ادامه سراغ احمد نیک‌آبادی، دبیر مسابقات هوش مصنوعی امیرکبیر رفتیم تا از چگونگی اجرای این مسابقه، اهداف و چشم‌انداز آن بگوید.

نیک‌آبادی با بیان اینکه این مسابقات از سال 1391 به‌صورت سالانه برگزار می‌شود، گفت: «در این مسابقه به مسائلی می‌پردازیم که سه ویژگی عمده داشته باشند؛ یکی اینکه مربوط به حوزه هوش مصنوعی باشند. دوم اینکه باید مسائل کاربردی داخل کشور خودمان را شامل شود، سومین ویژگی که مدنظرمان بود، اینکه مساله قابلیت طرح در یک مسابقه را داشته و شرکت‌کنندگان بتوانند راه‌حل‌شان را نسبت به آن مساله ارائه کنند.»
او به اهداف برگزاری این مسابقه اشاره کرد و گفت: «به‌طور مشخص سعی می‌کنیم در این مسابقه سه گروه افراد مختلف را درکنار همدیگر قرار بدهیم؛ گروه اول اساتید و دانشجویانی هستند که در دانشگاه‌ها در نقش محقق حوزه هوش مصنوعی فعالیت می‌کنند. دسته دوم شرکت‌هایی هستند که در حوزه هوش مصنوعی فعالیت می‌کنند و به‌طور مشخص محصولات مرتبط با حوزه هوش مصنوعی تولید می‌کنند؛ بخش سوم یا گروه سوم هم استفاده‌کننده‌ها از این محصولات هوش مصنوعی هستند. ما تلاش کرده‌ایم این سه گروه را درکنار یکدیگر قرار دهیم.»
دبیر مسابقات هوش مصنوعی امیرکبیر بیان داشت: «هدف دیگر آن است که بتوانیم نیاز این حوزه را از سمت صنعت شناسایی کنیم. همچنین در جلساتی که با سازمان‌های مختلف با شرکت‌های مختلف در بخش خصوصی و در بخش دولتی برگزار می‌شود، سعی می‌کنیم نیازهای این افراد را شناسایی و آنها را در قالب مسابقه ارائه کنیم تا محققان، اساتید و دانشجویان این حوزه بتوانند برای حل چالش‌ها با همدیگر رقابت کنند.»
نیک‌آبادی تصریح کرد: «شرکت‌هایی که در عرصه هوش مصنوعی فعال هستند و در مسابقه شرکت می‌کنند در حاشیه این رویداد می‌توانند محصولات خودشان را عرضه کنند و با سازمان‌ها و نهادهایی که طرح مساله می‌کنند، ارتباط بگیرند. همچنین با این کار نهادها و سازمان‌ها هم مسائل تحقیقاتی و چالش‌های تحقیقاتی خودشان را سمت دانشگاه می‌آورند.»
او با بیان اینکه تربیت نیروهای متخصص در حوزه هوش مصنوعی و تلاش برای بومی‌سازی تحقیقات جهانی در راستای نیازهای داخلی از دیگر اهداف‌مان به‌شمار می‌رود، اظهار داشت: «امسال متناسب با هر مسابقه‌ای که برگزار می‌کنیم دوره آموزشی را هم تدارک دیده ایم. این دوره‌ها با حضور اساتید دانشگاه، دانشجویان فعال در این حوزه‌ها و نماینده‌هایی از سمت خود صنایع که با مساله ‌ای روبه‌رو هستند، برگزار می‌شود. باید این را هم بگویم که شرکت در دوره‌ها برای عموم آزاد است و در انتهای دوره به افرادی که آن را با موفقیت سپری کنند گواهی حضور در دوره هم داده می‌شود.»
دبیر مسابقات هوش مصنوعی امیرکبیر به رویدادهای جانبی این مسابقه اشاره کرد و بیان داشت: «ما فقط مسابقه برگزار نمی‌کنیم، بلکه سعی می‌کنیم جشنواره‌ای از فعالیت‌های مختلف و مرتبط با حوزه هوش مصنوعی درطول یک سال گذشته در دانشگاه داشته باشیم. هرچند هسته اصلی این رویداد خود مسابقه است، اما علاوه‌بر دوره آموزشی، کارگاه‌های عملی هم داریم. کارگاه‌هایی که در آن افراد مستقیما با ابزارها و پیاده‌سازهای مرتبط با هوش مصنوعی آشنا می‌شوند، درکنار آن مجموعه سخنرانی‌هایی داریم که طی آن محققان داخلی و خارجی آخرین دستاوردهای خودشان را ارائه می‌کنند.»
نیک‌آبادی با بیان اینکه فراخوان عمومی ما ابتدای فروردین امسال منتشر شد، گفت: «دوره‌های آموزشی مربوط به این مسابقه تا ۲۶ اردیبهشت ۱۴۰۳ مهلت ثبت‌نام داشتند و از همین تاریخ دوره‌ها به مدت پنج‌هفته برگزار می‌شود. همچنین تا پایان خردادماه مهلت ثبت‌نام در مسابقات ادامه دارد. از ابتدای تیرماه نیز مسابقات شروع می‌شود و معمولا هرکدام از مسابقات بسته به هدفی که دارند در چند مرحله دنبال خواهند شد. در هر مرحله تیم‌ها روی چالش‌های مختلفی که ارائه می‌شود با هم رقابت می‌کنند و پیاده‌سازی‌ها و کدهای خودشان را ارسال می‌کنند. به‌صورت‌کلی این رقابت بین تیم‌ها تا پایان مهر ۱۴۰۳ ادامه پیدا خواهد کرد و بعد از آن رویداد نهایی مسابقات را در آبان ۱۴۰۳ خواهیم داشت.»
او افزود: «در آبان‌ماه سخنرانی محققان داخلی و خارجی و کارگاه‌های عملی را خواهیم داشت. البته باید به این مهم هم اشاره کنم که در هر مسابقه تیم‌های برگزیده، ارائه‌های حضوری هم خواهند داشت، یعنی در این بخش تیم‌ها در حضور اساتید ایده‌های خودشان را مطرح می‌کنند و به پرسش‌ها پاسخ می‌دهند. درنهایت براساس ارزیابی‌ای که اساتید و داورهای مسابقه انجام می‌دهند، تیم‌های برگزیده در هر کدام از چالش‌ها در رویداد پایانی مورد تقدیر قرار می‌گیرند.»
دبیر مسابقات هوش مصنوعی امیرکبیر ادامه داد: «هر فردی که در حوزه‌ای مرتبط با هوش مصنوعی کار می‌کند می‌تواند یکی از مخاطبان این دوره یا یکی از افراد شرکت‌کننده در برگزاری این مسابقه باشد. چه محققانی که در دانشگاه یا خارج دانشگاه هستند و چه شرکت‌هایی که در حوزه تولید محصولات هوش مصنوعی فعالیت می‌کنند و چه افرادی که علاقه‌مند به استفاده از هوش مصنوعی در حوزه کسب‌وکار خودشان هستند، هرکدام می‌توانند به‌نوعی در این رویداد شرکت کنند.»
نیک‌آبادی در ارتباط با جوایز مهم‌ترین جایزه‌ای که برای تیم‌های شرکت‌کننده در نظر گرفته می‌شود، تصریح کرد: «امسال جوایز ارزنده درخصوص ۸۰۰ میلیون تومان جایزه نقدی برای مسابقات ملی و بین‌المللی در نظر گرفته شده که مستقیما به تیم‌های برگزاری اعطا خواهد شد. علاوه‌بر این جوایز مادی که گفته شد برخی جوایز اعتباری و معنوی هم برای شرکت‌کنندگان در نظر گرفته می‌شود که از جمله آن می‌توان به گواهی شرکت در مسابقات و گواهی رتبه‌ای که برای تیم‌های برگزیده است، اشاره کرد. همچنین جوایز اعتباری هم بعضا به تیم‌ها داده شده و در بخش بین‌الملل نیز ایده‌های برتر و کارهای برتر برای کنفرانس علمی بین‌المللی معتبر به چاپ خواهند رسید.» او با تاکید بر اینکه امسال دوره هشتم مسابقات برگزار خواهد شد، یادآور شد: «در این هفت دوره که مسابقه برگزار شده ما بیش از ۴۰ چالش مختلف داشتیم و حدود هزار تیم مختلف در مسابقات شرکت کردند. دوره‌های اولیه مسابقات بیشتر روی مسائل تحقیقاتی در دانشگاه متمرکز بود که خیلی ارتباط زیادی با صنعت نداشت اما در سال‌های اخیر مسابقات به‌طور کامل براساس نیازهایی که از صنعت‌های مختلف بخش خصوصی یا بخش دولتی به سمت دانشگاه آمدن تعریف شده و مبنای تعریف همه مسابقات سال‌های اخیر، نیازهای واقعی صنعت بوده است. این مهم‌ترین تغییری بوده که مسابقات در طول زمان داشته علاوه‌بر آن سعی شده به‌تدریج فعالیت‌های جانبی مختلفی هم به این مسابقات اضافه شود، به‌طورمثال امسال اولین بار است که دوره‌های آموزشی را برگزار می‌کنیم.»
دبیر مسابقات هوش مصنوعی امیرکبیر درباره چشم‌انداز این مسابقه تصریح کرد: «هدف‌مان آن است که دانشگاه بتواند جایگاه خودش را در زیست‌بوم هوش مصنوعی کشور پیدا کرده و نقش خودش را در این فعالیت‌های مرتبط با حوزه هوش مصنوعی ارتقا بدهد. نقشی که براساس این مسابقات دانشگاه می‌تواند در این فرآیندها ایفا کند شناسایی نیازها تربیت نیروهای مرتبط و متخصص در این حوزه، کمک به ارزیابی محصولاتی تولیدی در این عرصه، شناسایی نیازها و هدایت‌شان به سمت دانشگاه و کمک به حل این مسائل با استفاده از محقق‌ها و شرکت‌های خصوصی است. با این حال هدف همان ارزیابی است تا دانشگاه بتواند به‌عنوان بازوی ارزیاب نه نقش تولید‌کننده و نه نقش استفاده‌کننده، ایفای نقش کند.» نیک‌آبادی درباره پلتفرم مرتبط برگزاری با این مسابقه گفت: «پلتفرمی که برای مسابقات بین‌المللی استفاده می‌کنیم کدال بنچ خواهد بود، البته پلتفرم‌های دیگری هم هستند اما به دلیل تحریم بعضا به آنها دسترسی نداریم؛ از طرفی هم این پلتفرم شرایطی را داشت که برای تعریف یک چالش مد نظر ما بود و از این رو ما نیز مسابقات را روی این پلتفرم بردیم.»
او با تاکید بر اینکه هدف اصلی ما پرداختن به چالش‌های واقعی عرصه هوش مصنوعی بوده است، تصریح کرد: «از آنجایی که برخی از این چالش‌ها به‌شدت سخت هستند، بعضا هیچ تیمی در حل آنها موفق نمی‌شود اما این مساله باعث نمی‌شود که ما برای برگزاری مسابقات چالش‌ها را ساده کنیم. مسابقات مختلفی بوده مثلا در دوره اول که تیم‌ها چندان قوی حاضر نشدند اما به‌تدریج تیم‌ها توانستند سطح خودشان را بالا بیاورند و نتایج قابل قبولی را در دوره بعدی ارائه کنند. از این جهت ما اصرار داریم که مسائل در همان حد واقعی خودشان باقی بمانند. ممکن است بعضا تعریف مساله یا معیار ارزیابی را کمی ساده‌تر کنیم تا توان حل مساله تیم‌ها با میزان سختی مساله همخوانی بیشتری داشته باشد یا به آن نزدیک شود اما روی مساله واقعی بودن چالش‌ها کاملا تاکید داریم.» دبیر مسابقات هوش مصنوعی امیرکبیر درباره اینکه انتظارات برای برگزاری دوره بعد این مسابقه چه خواهد بود، اظهار داشت: «انتظارم درباره حمایت بخش‌های مختلف از این مسابقات به شکل‌های مختلف مادی و غیرمادی خواهد بود. اگر صنعت حمایت خودش را از این مسابقات بیشتر کند قاعدتا می‌شود به آن هدفی که ما مشخص کردیم، سریع‌تر و بیشتر دسترسی پیدا کنیم. از طرفی انتظار می‌رود که چه بخش‌هایی دولتی و چه غیردولتی از این رویداد و رویدادهای مشابهی که در کشور برگزار می‌شود حمایت کنند. به‌طور خاص از رویدادهایی که سابقه طولانی دارند و ظرفیت بالقوه بالایی برای خدمت‌رسانی در این حوزه هوش مصنوعی دارند، باید حمایت ویژه‌ای شود تا مسابقات هم بتوانند نقش شایسته‌ای که هست در کشور ایفا کنند.» نیک‌آبادی در پاسخ به اینکه این مسابقات تا چه حد می‌تواند به شناسایی، حمایت و جذب نخبگان این حوزه و درنهایت بهره‌مندی از توان دانشی آنها در راستای جلوگیری از مهاجرت کمک کند، تصریح کرد: «خوشبختانه یکی از اهدافی که ما در این مسابقات دنبال می‌کنیم بحث شناسایی و جذب و تربیت نیروها در این حوزه است که خوشبختانه این مهم در سال‌های گذشته به‌خوبی اتفاق افتاده و بسیاری از دوستانی که در این مسابقات حضور پیدا کردند و جزء برگزیدگان مسابقات بودند، توانستند توسط حامی‌های مسابقات جذب شوند. همچنین آنها توانستند به‌خوبی نقش خود را در سازمان‌هایی که از این مسابقات حمایت می‌کردند، پیدا کنند.»
او در همین زمینه خاطرنشان کرد: «از دل این مسابقات ما شرکت‌های دانش‌بنیانی را داشتیم که شکل گرفته و بیرون آمده و توانسته‌اند به‌عنوان یک بازو در کنار شرکت‌ها و سازمان‌هایی که از مسابقات حمایت می‌کردند در حوزه هوش مصنوعی فعالیت کنند. از این جهت فکر می‌کنم این مسابقات این ظرفیت را کاملا دارد و توانسته تا حدی هم در سال‌های گذشته این ظرفیت بالقوه را به‌صورت بالفعل به نمایش بگذارد و امیدواریم که این رویه در سال‌های آینده هم حفظ و ان‌شاءالله بیشتر و بیشتر هم شود.»