صاحب‌خبر - مهدی حسن زاده-شهر تشنه مشهد امسال رنگ باران را به خود دید و قطرات باران به حال و هوای شهرمان طراوت خاصی داد اما روز چهارشنبه هفته گذشته روی غضبناک باران را هم دیدیم. عصر چهارشنبه 26 اردیبهشت با سیلی ویرانگر مواجه شدیم که متاسفانه جان 7 نفر از همشهریان را گرفت و برخی محله های شهر را هم دچار آب گرفتگی کرد. سیلی که مدیرکل بحران شهرداری در ساعت اولیه وقوع، آن را صرفا آب گرفتگی می دانست و با شوخی از کنار آن گذشت اما به تدریج تصاویر و ویدئوهایی از جریان آبی که خودروها را با خود می برد و در برخی معابر نظیر میدان انقلاب، تا سقف خودروها نیز بالا آمد، نشان داد که ماجرا شوخی بردار نیست و سیل عصر چهارشنبه 26 اردیبهشت در تاریخ مشهد ثبت شد. سیلی که فارغ از شدت بارش حاکی از 2 مسئله حاد است: ضعف مدیریت بحران در شهر و استان با وجود هشدار هواشناسی و توسعه نامتوازن مشهد و قرار گرفتن برخی مناطق مسکونی در معرض مسیل. غافلگیری مدیریت بحران با وجود هشدار نارنجی در حالی که از ابتدای هفته گذشته پیش بینی های اولیه حاکی از بارش های چشمگیر بهاری در روزهای پایانی هفته در خراسان رضوی و مشهد بود، روز سه شنبه اداره کل هواشناسی هشدار نارنجی صادر کرد. به گفته مدیرکل پیش‌بینی سازمان هواشناسی، در هشدار نارنجی پیش‌بینی می‌شود که پدیده‌ای جوی آثار منفی به دنبال داشته باشد و خسارت‌های احتمالی را سبب شود. این هشدار برای آماده‌باش دستگاه‌های مسئول به منظور مقابله با یک پدیده خسارت‌زا صادر می‌شود.در این هشدار نارنجی، وضعیت پیش رو را چنین توصیف کرده بود: تقویت سامانه جوی فعال در استان و وقوع بارش های رگباری با حجم بالا و همچنین گسترش ناپایداری‌ها به شکل رعدوبرق، صاعقه، وزش باد شدید، بارش تگرگ، آب گرفتگی، روان آب، سیلابی شدن مسیل‌ها و اختلال در ناوگان حمل و نقل استان.با این حال و فارغ از سخنان مدیرکل بحران شهرداری مشهد که در گفت و گوی ساعت 16 چهارشنبه وقوع سیل را انکار می کرد و اتفاق رخ داده را صرفا آب گرفتگی می دانست! مدیریت بحران استان هم واکنش به موقع نداشت و نخستین اطلاعیه مدیریت بحران استان ساعت 16:10 صادر شد. زمانی که ویدئوها و تصاویر اولیه از شدت بارش بین ساعت 14 تا 15 در فضای مجازی دست به دست می شد و از ساعت 15 به بعد نخستین تصاویر و ویدئوهایی که شدت جریان آب در معابر و آغاز روان شدن سیل را نشان می داد، منتشر شد. همه این موارد نشان می دهد که مدیریت بحران در این واقعه کارنامه مطلوبی به جا نگذاشت و غافلگیری مدیریت بحران با وجود هشدار هواشناسی مشهود است. به ویژه این که گفت و گوی عصر چهارشنبه خبرنگار خراسان با مصطفی کلیدری، رئیس گروه پدافند غیرعامل و مدیریت بحران شهرداری مشهد که صوت آن نیز پخش شد، نشان می دهد که چه مقدار مدیریت شهری ناتوان از رصد دقیق واقعه بوده و به خبرنگار ما گفته است: «سیل؟! کدام سیل؟! بارندگی، سیل نیست! همه جا در اختیار و کنترل است. مقداری آب جمع شده است و سیل نیست.» شهرسازی بر بستر کوه و مسیل براساس گزارش‌های سامانه هواشناسی، شاهد بارش 03/32 میلی متر در مشهد بودیم که طی مدت زمان ۴۰ دقیقه یک بارش تاریخی و رکورد بی‌سابقه محسوب می‌شود و باید گفت این بارش طی ۲۰ سال گذشته در مشهد سابقه نداشته اما این که چنین بارشی در شرایط غافلگیری مسئولان به چنین سیلی تبدیل شده است، می تواند ریشه در شهرسازی غلط و دست اندازی نا بجا به ارتفاعات جنوب شهر داشته باشد.اکنون طرح این سوالات و پاسخ به آن ها ضروری است: شهری که در دامنه کوه ها ساخته می شود قطعاً باید زیرساخت و زیرسازی لازم برای هدایت و خارج کردن سیلاب را داشته باشد، چگونه می شود که در توسعه شهری و تهیه اسناد توسعه شهری مناطق مختلف به خصوص جنوب مشهد توجهی به مدیریت مسیل ها نمی شود؟ حجت میان آبادی پژوهشگر مدیریت منابع آب در این باره در صفحه شخصی خود در ایکس (توئیتر سابق) نوشته است: #امنیت_زیستی_شهری روزی که آقایان با "#توهم_توسعه" مشهد، کوه‌های جنوب مشهد را تراشیدند و به تعبیر خودشان در دوران«شهرداران طلایی‌»اش آن را بی ضابطه توسعه دادند، فکر این روزها را نمی‌کردند. این جاست که می‌گوییم که این سبک توسعه درمشهد (و قم و بسیاری کلان شهرها) باتلاق و سرابی بیش نیست و به زودی آن #توسعه_بی_بندوبار در برابر قدرتِ طبیعتِ تخریب ‌شده تسلیم شده و آن شهر و مردمانش به دلیل کج فهمی سیاستمداران و سیاست گذارانش هزینه های آن را خواهند پرداخت. سیاست گذاران و مدیران شهری که هیچ درکی از #امنیت_زیستی_شهری نداشته و ندارند. تأکید می کنم هیچ درکی. تعرض به ارتفاعات جنوب و تذکر صریح رهبر انقلاب این در حالی است که خراسان بارها درباره تبعات ساخت و ساز در ارتفاعات جنوب شهر واکنش نشان داده بود. ساخت و سازهایی که ضمن آسیب زدن به تنفسگاه شهر، امکان جذب آب و هدایت بهتر سیلاب ها را کم کرده و بخش های تازه تاسیس شهر در ارتفاعات جنوب را در معرض سیل قرار داده است. مسئله ارتفاعات جنوب مشهد و کوه خواری از سال 76 با طرح پروژه کمربند جنوبی کلید خورد اما به تدریج در دهه 80 با ساخت و سازهای پراکنده در آن منطقه دنبال شد و کار به جایی رسید که شخص مقام معظم رهبری نسبت به این موضوع هشدار دادند و در اسفندماه 1393 فرمودند: «در مشهد - شهر ما - من رفتم دیدم طرف ارتفاعات جنوب شهر که درواقع مرکز تنفس شهر است، دارند افرادی آن بالا خانه می‌سازند، هتل می‌سازند، ساختمان‌های چندطبقه می‌سازند؛ این‌ها بد است، این‌ها غلط است؛ جرم بدانید این‌ها را. یکی از کارهای اساسی «جرم انگاری» در قانون است؛ این‌ها را باید جرم دانست در قانون و این کسانی که این کارها را می‌کنند تعقیب قضایی کرد. صرف این که بروند قلع بنا بکنند، کافی نیست؛ که آن را هم متأسفانه در مواردی نمی‌کنند، کوتاهی می‌کنند.» پس از این تذکر صریح روند ساخت و ساز در ارتفاعات جنوب متوقف شد اما آن چه که ساخته شد، اثر خود را در انحراف روان آب ها و انسداد مسیل ها و تبعات آن در سیل اخیر نشان داد. سیلاب کجا می رود؟ درست است که بارش‌های این چنینی در همه کشورهای دنیا حتی در کشورهای پیشرفته خسارت به بار می‌آورد اما مسئله آمادگی برای مدیریت بحران است و از همه بدتر این که هیچ کس آمادگی مدیریت دوره بازگشت سیلاب در مشهد را نداشت. شهری که در دامنه کوه ساخته می شود قطعاً باید زیرساخت و زیرسازی لازم برای هدایت و خارج کردن سیلاب را داشته باشد. چگونه می شود که در توسعه شهری و تهیه اسناد توسعه شهری مناطق مختلف به‌خصوص جنوب مشهد توجهی به مدیریت مسیل ها نمی شود؟ چرا تمام زیرسازی ها به‌خصوص جاده‌های ساخته شده در جنوب مشهد مانند ارتفاعات بالای سیدی، بولوار نماز و رضاشهر تا صیاد شیرازی به گونه‌ای ساخته شده اند که خود باید هدایتگر سیلاب به مناطق پرتراکم شهری و ترافیکی مشهد مانند انقلاب باشند؟ چه کسی مقصر این سوء تدبیر در تهیه اسناد بالادستی است؟ سوال مهم تر این که اگر قرار باشد یک هفته مشهد زیر فشار چنین بارش هایی قرار بگیرد و سیلاب از ارتفاعات وارد مشهد شود، مدیران چگونه آن را مدیریت می کنند؟ اما در مرحله بعد انتظار این است که دستگاه قضا تمام کسانی را که در این باره کوتاهی کرده اند، احضار و برخورد لازم را بکند تا درس عبرتی برای مدیران آینده مدیریت بحران باشد. چرا مدیر بحران استان و شهر مشهد از ابتدای صبح چهارشنبه که آسمان این شهر تیره شد و مشخص بود در ارتفاعات جنوب کانون‌های سیلاب در حال شکل گیری است، وضعیت آماده‌باش 100 درصدی اعلام نکردند و از طریق رادیو، تلویزیون و بلندگوهای شهر به مردم اعلام نکردند که در مسیر سیلاب نباشند؟ چرا توسعه شهر و زیرساخت های شهری به خصوص در ارتفاعات جنوب متناسب با کانون های سیلابی نبوده است؟انتظار می رود شخص رئیس قوه قضاییه به ماجرای قصورهای رخ داده در ماجرای سیل مشهد ورود کند. خدمات رسانی گروه های جهادی، بسیج و دستگاه های مسئول به سیل زدگان به گزارش خراسان، از دقایق اولیه پس از سیل مشهد، گروه‌های جهادی مردمی و بسیج ، شهرداری، هلال احمر، اورژانس و آستان قدس، کمک رسانی به مردم را آغاز کردند.مسئول بسیج سازندگی خراسان رضوی از حضور ۱۵۰ گروه در منطقه خبر داد. مدیرعامل بنیاد کرامت رضوی گفت: اسکان موقت سیل زدگان در زائر شهر،‌ به‌کارگیری کامیون ها و بولدوزرها و توزیع غذای گرم، نان، صبحانه، آب معدنی و میان وعده در محل انجام شده است. رئیس سازمان امداد و نجات جمعیت هلال احمر نیز خبر داد: از ۴۸ ساعت گذشته تاکنون به ۴۸۶نفر آسیب دیده در شهرستان‌های این استان امداد رسانی شده است.همچنین به گفته مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی مشهد، از چهارشنبه گذشته، روزانه ۵۰۰ آتش‌نشان در ۵۶ ایستگاه آتش‌نشانی آماده باش هستند. مدیرکل کمیته امداد خراسان رضوی‌ نیز اعلام کرد: به خانواده‌های دهک های ۱، ۲ و ۳ که در سیل به آن ها خسارت وارد شده، یخچال و تلویزیون می دهند.به گزارش خراسان، اکنون ۴۸ ساعت پس از سیل خیابان پاک سازی شده است و خانه‌ها تمیز شده اند و ۱۵۰ خانواده سیل زده در مشهد اسکان یافته‌اند و قو‌ل‌هایی از طرف مسئولان برای جبران خسارات داده شده است.∎​