علی ملکی، خبرنگار گروه نقد روز: این لایحه بخش‌‌‌های مختلف کشور اعم از دستگاه‌‌‌های اداری، اجرایی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. از این رو بسیاری از فعالان این حوزه‌‌‌ها نسبت به اضافه‌‌‌شدن یک روز به تعطیلات آخر هفته واکنش‌‌‌های مثبت و منفی نشان داده‌‌‌اند. موافقان تعطیلی شنبه اظهار میکنند با توجه به تعطیلی روزهای شنبه و یکشنبه در بیشتر کشورهای دنیا، تعطیلی پنجشنبه، یک روز دیگر فعالیت‌های بین‌المللی مثل تجارت و بازرگانی را از بازیگری بین‌الملل دور می‌کند و اقتصاد کشور را تحت‌تاثیر قرار خواهد داد. از سوی دیگر برخی مخالف تعطیلی روز شنبه به‌عنوان دومین روز تعطیل آخر هفته هستند. مخالفان تعطیلی شنبه، ریشه مخالفت خود را در زمینه‌های تاریخی، فرهنگی و اجتماعی می‌دانند. آنها معتقدند این کار لطمه بزرگی به گاهشماری کهن ایرانی- اسلامی وارد خواهد کرد. پیرو همین مساله با سیدمهدی ناظمی استاد دانشگاه و عضو هیات‌علمی پژوهشکده فرهنگ و هنر انقلاب اسلامی، رضا امیدوار تجریشی رئیس خانه صنعت معدن تجارت جوانان تهران، محمدعلی فراهانی پژوهشگر حقوق عمومی،
جلال رشیدی کوچی نماینده مجلس، کمیل قیدرلو مدیر اندیشکده مطالعات فرهنگ و توسعه، سیدحسین شهرستانی مدیر گروه حکمت هنر پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی و محمد بهادری جهرمی عضو پژوهشکده شورای نگهبان گفت‌وگو کردیم که در ادامه می‌خوانید.
حداکثر 70 نماینده مخالف تعطیلی شنبه‌ها هستند
لایحه اصلاح ماده «87» قانون مدیریت خدمات کشوری به‌منظور کاهش ساعات کاری اداری به پیشنهاد سازمان اداری و استخدامی کشور در جلسه 18/8/1401 توسط هیات‌وزیران تصویب و در تاریخ 5/9/1401 به مجلس شورای اسلامی ارسال شد. در مقدمه این لایحه اشاره شده است که این طرح در راستای اجرای بندهای 1، 9، 12 و 17 سیاست‌های کلی نظام اداری مبنی‌بر «نهادینه‌سازی فرهنگ سازمانی مبتنی‌بر ارزش‌های اسلامی و کرامت انسانی، ارج نهادن به سرمایه‌های انسانی و اجتماعی، توجه به استحکام خانواده، ایجاد تعادل بین کار و زندگی افراد در نظام اداری، توجه به اثربخشی و کارایی در فرآیندها و روش‌های اداری به‌منظور تسریع و تسهیل در ارائه خدمات کشور و خدمات‌رسانی برتر، نوین و کیفی به‌منظور ارتقای سطح رضایت‌مندی و اعتماد مردم» تنظیم شده است. این در حالی است که پیش از این نیز طرح‌‌‌های مشابهی در دستور‌کار مجلس قرار گرفته است.
ایران در جمع کشورهای با کمترین تعطیلات
برخلاف تصور برخی، کشور ایران با 78 روز تعطیل از لحاظ روزهای تعطیل آخر هفته و تعطیلات رسمی دیگر، در میان کشورهای با کمترین روز تعطیل قرار دارد. همچنین کشورهای مسلمان دیگر ازجمله کویت، قطر، مصر، عراق، اردن، افغانستان، عربستان، بحرین، عمان، لیبی و الجزایر سال‌ها پیش روز شنبه را تعطیل کردند و تعداد روزهای تعطیل آخر هفته‌شان به دو روز رسید. در روزهای اخیر ویدئویی کوتاه از صحبت‌های روح‌الله متفکرآزاد، عضو هیات‌رئیسه مجلس منتشر شد که در آن گفته بود: «درحالیکه رژیم‌صهیونیستی درحال قتل و غارت است، تعطیلی شنبه پیام خوبی ندارد.»
رشیدی‌کوچی: چرا از تغییر می‌ترسیم
جلال رشیدی‌کوچی نماینده مجلس ازجمله موافقان تعطیلی روز شنبه است. او با تاکید بر استدلال‌های اقتصادی تعطیلی شنبه گفت: «اینکه در حوزه اقتصادی، استدلال‌های قوی به میان می‌آید؛ من موافق هستم. ما باید این را بپذیریم و قبول کنیم. این مشکل که درحال‌حاضر سه روز از اقتصاد دنیا عقب هستیم در مبادلات اقتصادی ما اثر مهمی دارد. عده‌ای نمی‌خواهند این مساله را بپذیرند. اگر پنجشنبه تعطیل شود، این سه روز عقببودن از اقتصاد دنیا تبدیل به 4 روز می‌شود یعنی از 7 روز هفته بیشتر از سه روز فرصت نداریم. این نکته بسیار مهمی است. اما اگر شنبه تعطیل شود، فرصت ما برای مبادلات اقتصادی در دنیا تبدیل به 4 روز خواهد شد.
ناظمی: روحیه تغییر در مسئولان وجود ندارد
سیدمهدی ناظمی، استاد دانشگاه و عضو هیات‌علمی پژوهشکده فرهنگ و هنر انقلاب اسلامی ازجمله افرادی است که معتقد است این لایحه به مرحله اجرا نخواهد نرسید. وی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» در این رابطه گفت: «به احتمال ۹۹ درصد روحیه تغییر به‌صورت جدی در مسئولان وجود ندارد. بنابراین من احتمال تغییر رویه را نزدیک به صفر می‌دانم. فکر می‌کنم این نوع از اتفاقات، تمهیدات مقدماتی نیاز دارد که هنوز انجام نشده. درخصوص موانع فرهنگی که مطرح می‌شود، این سوال به‌وجود می‌آید که کدام‌یک از تصمیمات تاثیر فرهنگی ندارد؟ تصمیمات بسیار بزرگ‌تری در کشور گرفته شد و همراهی خوبی هم از طرف مردم صورت گرفته است، پس مساله این است که جامعه به یک «زمینه‌سازی مقدماتی» نیاز دارد که هنوز انجام نشده است.
بهادری‌جهرمی: بگوییم نمی‌خواهیم کار کنیم
محمد بهادری جهرمی عضو پژوهشکده شورای نگهبان با اشاره به اینکه به طور کل تعطیلات دو روز آخر هفته در دنیا به صورت رسمی، در کشورهایی متداول است که تعطیلات غیررسمی آخر هفته آنها به تعداد انگشتان دست هم نمی‌رسد گفت: «به‌طور کل تعطیلات دو روز آخر هفته در دنیا به صورت رسمی، در کشورهایی متداول است که تعطیلات غیررسمی آخر هفته آنها به تعداد انگشتان دست هم نمی‌رسد. یعنی مثلا ما کشورهایی داریم که به جز تعطیلات آخر هفته‌شان یا همان ویکند، کلا3، 4 یا 5 روز تعطیل دارند.
شهرستانی: تعطیلی شنبه یک جراحی عمیق در ریتم زندگی ایرانیان است
سیدحسین شهرستانی، مدیرگروه حکمت هنر پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی ازجمله مخالفان تعطیلی شنبه، معتقد است برای حل مساله‌ای مثل معادلات تجاری و تعطیلات ایران، نباید دست به تغییری به این شکل زد که همه وجوه زندگی اجتماعی مردم را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد و توضیح داد: «مثالی برای این موضوع می‌زنم. وقتی یک نفر به پزشک مراجعه می‌کند، می‌گوید من سردرد دارم. پزشک هزار راه مختلف دارد که ببیند علت آن چیست. مثل این مشکلی که ما در اقتصاد داریم که نمی‌دانیم چقدر بزرگ است و خیلی هم بزرگنمایی می‌شود. اینکه پزشک همان اول مریض را بخواباند، مغزش را با اره باز کند و دربیاورد، این ساده سازانه ترین راه‌حل ممکن است. این اتفاق دارد می‌افتد. چون به هرحال در حوزه‌های مختلف ما اوج این ساده سازی را در بخش های مختلف می بینیم. در حوزه‌های مختلف، مداخلات مختلف در زندگی اجتماعی مردم اتفاق می‌افتد که یکی از آنها هم اینجاست. این یک مداخله رادیکال در نظم زندگی کل جامعه ایران؛ مدارس و ادارات و دانشگاه‌ها و کاسبان ایجاد می‌کند. اندک درک اجتماعی و فرهنگی کافی است که بفهمیم این «جراحی عمیق» و این مداخله عمیق در ریتم زندگی ایرانیان، مقداری دلهره‌آور است.»
درک «مهندسی دستوری» از مسائل اجتماعی و فرهنگی اشتباه است
شهرستانی در ادامه به این موضوع اشاره کرد اینکه فکر می‌کنیم مسائل اجتماعی با دستور قابل حل است، اشتباه است و ادامه داد: «ظاهرا دولت مخالف تعطیلی شنبه بوده. اگر مخالف بوده، چطور پذیرفته که این طرح به صحن برود که جدای از تبعات دینی آن، تبعات فرهنگی مخرب دارد. تعجب می‌کنم چنین طرحی در این کشور تصویب شود، چون ناظر به این طرح و دیگر طرح‌ها مثل حجاب، اساسا درک اجتماعی وجود ندارد. درک مهندسی دستوری است و تصور می‌شود که می‌توان با دستور، تعطیلات و سبک زندگی را جابه‌جا کرد. تصور می‌شود این مساله را مثل حجاب می‌توان با بخشنامه و دستور حل کرد. درحالیکه روال و ریتم فرهنگ امری دیرپا و قطعی است و باید ببینیم چقدر به‌صرفه است که این اتفاق بیفتد، لذا به نظر من توجیه اقتصادی هم ندارد.
امیدوار تجریشی: استدلال ندارند، دین را بهانه میکنند
رضا امیدوار تجریشی، رئیس خانه صنعت معدن تجارت جوانان تهران اما به‌عنوان یکی از مخالفان تعطیلی روز پنجشنبه ارتباط دادن مسائل فرهنگی و اجتماعی به این موضوع را بیهوده خواند و گفت: «اولا نباید از ابزار مسائل دینی و اجتماعی تفکرات افرادی که به نظر من تندرو هستند استفاده شود. ما با صهیونیسم مشکل داریم و نه با دین آسمانی یهود. تمام روزها روزهای خداوند است و ما در روز جمعه مناسکی انجام می‌دهیم و کسی منکر آن نیست. با توجه به بهره‌وری کم کاری ما تعطیل شدن یک روز در کل خودش آسیب است اما اگر بخواهیم راندمان کار بالا برود و یک اتفاق خوبی برای کارمند رخ دهد پنجشنبه گزینه مناسبی است.
ما با دنیا تبادلات مالی و بانکی داریم، شرکت‌های صادرکننده ما باید قیمت اعلام کنند و از بورس کالا قیمت بگیرند. وقتی جمعه و شنبه یا شنبه و یکشنبه تعطیل باشد تعداد روزهای ما درخصوص تبادل تجاری بیشتر است. موضوع بعدی این است که می‌‌‌گویند بانک‌ها در این روز باز باشند. اگر نظام بانکی تعطیل نباشد عملا این تعطیلی فایده ندارد. اگر پنجشنبه یا شنبه تعطیل باشد و نظام بانکی تعطیل نباشد بخش خصوصی و سرمایه هم باید باز باشد، پس این چه تعطیلی می‌شود؟ خیلی سال است که خیلی از ارگان‌ها و شرکت‌ها و حتی شرکت‌های دولتی به دلیل اینکه صادرات دارند روز شنبه را تعطیل میکنند؛ چراکه در روز پنجشنبه کار میکنند. گره‌‌‌زدن این مساله با مسائل اجتماعی، مذهبی، و فرزندآوری عمل بی‌ربطی است. برخی استدلالی ندارند و می‌خواهند از ابزار دین برای عقیده خودشان استفاده کنند. روز جمعه روز تعطیلی ماست و خیلی از کشورهای اسلامی هم روز جمعه و شنبه تعطیلند. آیا آنها مسلمان نیستند؟»
بخش خصوصی موافق تعطیلی شنبه
تجریشی در واکنش به پیشنهاد اجرای آزمایشی و موقت این لایحه گفت: «قاعدتا طرح آزمایشی پایلوت بد نیست اما در کل من با تعطیل شدن پنجشنبه مخالفم. به هرحال هر تعطیلی اثرات و تبعاتی دارد. دادگستری در تهران پنجشنبه‌ها تعطیل است. اما در شهرستان‌ها روز پنجشنبه هم کار میکنند. من خیلی از دانشگاه‌ها را هم دیده‌ام که در مقطع ارشد و دکترا در روزهای پنجشنبه و جمعه باز هستند و شنبه تعطیلند. بنابراین اجرای پایلوت خوب است و اگر شنبه هم باشد مورد قبول است.
نکته بعدی اینکه دنیای امروز، دنیای تغییر است و استدلال دوستان ضعیف است. زمانی می‌گفتند مردم حتما باید در بانک اسکناس دریافت کنند. الان همه پول‌ها مجازی شده و جابه‌جا می‌شوند. همیشه یک‌‌‌سری هستند که با تغییر مخالفند.»
مجلس اگر عجله ندارد تصمیم‌گیری را به نمایندگان جدید واگذار کند
رئیس خانه صنعت، معدن و تجارت جوانان تهران با بیان اینکه این تعطیلی اصلا به دین و مذهب ارتباطی ندارد گفت: «کسی که می‌خواهد عبادت کند برایش تفاوتی ندارد مگر وقتی که سر کار هستیم عبادت نمی‌کنیم و روزه نمی‌گیریم؟ حتی زیارت اهل قبور هم در روز جمعه انجام می‌شود. دولت باید شجاعت تصمیم‌گیری داشته باشد و این را به مجلس محول نکند. دوستان مجلسی هم می‌توانند الان تصمیم‌گیری نکنند و این را به منتخبان جدید ملت محول کنند. بودجه کشور از راه صادرات نفتی تامین می‌شود. ما صادرات نفتی و غیرنفتی زیادی داریم به عراق، افغانستان، عمان، عربستان، اروپا و ترکیه صادرات انجام می‌دهیم. نمی‌شود بگوییم میلیون کارمندی که در کشور کار میکنند نسبتی در این ۸۰ میلیون نفر ندارند، بلکه همین ۷ میلیون نفر هستند که کار مردم را راه می‌اندازند. درآمد، ارزش افزوده، سرمایه و ارزآوری کشور از چه راهی صورت می‌گیرد؟ همه نباید کارخانه‌دار و بازرگان باشند اما یک کارخانه‌دار ۱۰۰۰ نفر را شاغل کرده است.
آیا این کسانی که کسب‌وکار ایجاد کرده‌اند و به‌وسیله صادرات ارزآوری میکنند را باید نادیده گرفت؟ فرهنگ به مرور زمان در حال تغییر است و خود را آپدیت می‌کند. باید ببینیم منافع مردم کجاست.»
فراهانی: افزایش تعطیلات به راندمان پایین کاری دامن می‌زند
محمدعلی فراهانی، پژوهشگر حقوق عمومی با تاکید بر اینکه تعداد روزهای تعطیل در کشور ما نسبت به دیگر کشورها کمتر است، گفت: «شاید تصور ما این باشد تعطیلات‌مان نسبت به کشورهای دیگر بیشتر است اما من در یک پژوهش که دوستانم در وزارت میراث فرهنگی انجام داده بودند دیدم که این‌گونه نیست و تعطیلات کشورهای دیگر به نسبت کشور ما اگر خیلی بیشتر نباشد قطعا کمتر نیست. بنابراین من خیلی با این موافق نیستم که تعطیلات ما نسبت به دیگر کشورها بیشتر است. نکته دیگری که وجود دارد این است که ما از حیث راندمان کاری و کار مفید دچار مشکل هستیم و تا وقتی که فکری به حال این مشکل نکنیم و درمانی برای آن نداشته باشیم، افزایش تعطیلات می‌تواند به راندمان پایین کاری ما دامن بزند. بنابراین به لحاظ قواعد و مقررات اداری نیاز است تدبیری درباره شیوه‌های ارزیابی محیط‌های کاری روش‌های استخدامی و پاداش حقوق و مزایا اندیشیده شود.»
تعطیلی روز پنجشنبه متناسب با ذائقه جامعه است
فراهانی با اشاره به تعطیلات 13روزه نوروز گفت: «این حجم{پایین} از تعطیلی‌ها باعث می‌شود که آن ۱۳روز اوج فشار سفرها باشد، درحالیکه فرض کنید تقویم به صورتی شود تعطیلات قمری در روزهای جمعه یا پنجشنبه قرار گیرد و مثلا ما یک فصل را بدون تعطیلی سپری کنیم. با ایجاد این حجم از نیاز به تعطیلی، فشار مردم برای مسافرت افزایش پیدا می‌کند، از این جهت باید نسبت به فراوانی تعطیلی و تقسیم و توزیع تعطیلات در طول سال تدبیرهایی صورت گیرد. اما با توجه به این وضعیت کاری بدون اینکه نسبت به زایش بهره‌وری در محیط کاری و افزایش ساعات کاری مفید فکر کنیم، بیندیشیم و برایش چاره‌ای پیدا کنیم.»
ابتدا فرهنگ‌سازی کنید
این پژوهشگر حقوق عمومی با اشاره به نقش مهم فرهنگ‌سازی در قانونگذاری توضیح داد: «ما بدون اینکه بخواهیم مقدمه‌سازی و حرکتی فرهنگی انجام دهیم، می‌خواهیم از طریق قانون ذائقه جامعه را تغییر دهیم که این شاید مقداری سخت و نشدنی باشد، بالاخره روز شنبه روز کاری برای ماست و همیشه هم شوخی با این روز انجام می‌دهیم که اگر بخواهیم کاری را شروع کنیم، می‌گوییم «از شنبه آغاز می‌کنیم». یعنی فرهنگ ما با این قضیه اخت شده و شروع فعالیت از صبح شنبه در ذهن‌مان شکل گرفته است. حالا با توجه به این وضعیت ساعت کاری و بهره‌وری اگر بخواهیم روز آغاز کارمان را تعطیل اعلام کنیم چه‌بسا بهره‌وری کاری را پایین آورده و وضعیتش را بغرنج‌تر خواهد کرد. اما به هر حال بدون این پیوست‌های فرهنگی، نظام قانونگذاری ما پیش می‌رود.»
قیدرلو: هزینه‌سازی در تعطیلی شنبه احساس شکست هویتی ایجاد می‌کند
قیدرلو، مدیر اندیشکده مطالعات فرهنگ در توضیح این امر که در تعطیلی شنبه یا پنجشنبه چه نکاتی مورد توجه قرار دارد، توضیح داد: «سرفصل‌هایی مطرح است و برای اینکه ملاحظات درباره پرداختن به این تصمیم‌گیری را مورد توجه قرار دهیم که اگر شنبه را که مبدا هفته بوده و به‌جای آن یکشنبه مبدا هفته قرار گیرد و پنجشنبه آخر هفته ما باشد، چه نکاتی باید مورد توجه قرار گیرد؛ چراکه اگر به این موضوع توجه نکنیم، ممکن است آثار سوئی داشته باشد.»
تعطیلی شنبه به‌ضرر فعالیت‌های کشور است
سجاد صفارهرندی، عضو پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی با تعطیلی شنبه مخالف است. وی در توضیح مخالفت خود با تعطیلی این روز نوشت: «دیدم که برخی دوستان روشن و خوش‌فکر ما مخالفت‌هایی با تعطیلی روز شنبه را به حساب جمود فکری و تحجر گذاشته‌اند. البته موافقم که خطر جریان مهاجم و مخرب تحجر امروز از هر زمان دیگری جدی‌تر و بالفعل‌تر است، اما در این مورد مشخص با دوستانم همراه نیستم.»
چرا برای تسهیل عملکرد یک‌میلیون نفر فرهنگ 24 میلیون نفر شاغل را جراحی کنیم؟
این عضو پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی در ادامه به توضیح مفهوم «جراحی فرهنگی» پرداخت و نوشت: «از جمعیت ۲۴ میلیونی شاغلان در کشور ما چه تعدادی از افراد به‌طور مستقیم درگیر تعاملات تجاری مالی و بانکی بین‌المللی هستند؟ ۱۰۰ هزار نفر؟ ۲۰۰ هزار نفر؟ ۵۰۰ هزار نفر؟ من به این آمار دسترسی ندارم و نمی‌دانم اساسا تخمینی از آن وجود دارد یا نه. اما حتی اگر عدد نامحتمل یک‌میلیون نفر از شاغلان را در نظر بگیریم سهمی کمتر از ۵ درصد از نیروی کار ایران را به خود اختصاص می‌دهد. تازه ما در اینجا مخرج کسر را فقط شاغلان قرار دادیم و با افزودن دانش‌آموزان و دانشجویان که فعالیت‌شان هیچ ربطی به تعاملات بین‌المللی ندارد، سهم این بخش کمتر هم می‌شود. چرا باید برای تسهیل و توسعه عملکرد چنین کسر کوچکی از نیروی انسانی کشور دست به جراحی فرهنگی مهمی بزنیم؟»
جهت مشاهده متن کامل گزارش، اینجا را بخوانید.
نظر شما